De huidige president van Frankrijk leest graag andere landen de les. Hij was nog niet klaar Italië uit te kafferen over het immigratiebeleid van Salvini — die hij een lepralijder noemde — of hij begon tegen het Verenigd Koninkrijk over de brexit. De Engelsen noemde hij achterlijk, omdat ze daarvoor hadden gestemd. Ook president Trump krijgt er met regelmaat van langs, bijvoorbeeld over diens afbraak van de gezondheidszorg, en recent nog over het stopzetten van vliegverkeer uit Europa vanwege corona. Wat Europa overigens een week later ook deed, in de omgekeerde richting.

Vandaag hebben landen het gedaan die hun bevolking minder draconische maatregelen opleggen dan Frankrijk, met alweer de Engelsen…

Besparingen

Dat Frankrijk zelf in de afgelopen 20 jaar 100 000 ziekenhuisbedden wegbezuinigde ondanks de vergrijzing, en dat Macrons — inmiddels vervangen — minister van Volksgezondheid Agnès Buzyn onder protest van de medische wereld hele ziekenhuizen liet verdwijnen om te besparen, daar hoor je de president niet over. Er is tekort aan van alles in de gezondheidszorg, artsen zijn aan het eind van hun Latijn en roeren zich steeds luider…

Toen Macron op 27 februari Frankrijks bekendste ziekenhuis bezocht, La Pitié Salpetrière in Parijs, waar net de eerste coronadode was gevallen, kreeg hij de wind van voren van neuroloog François Salachas die — zoals dat gaat in Frankrijk — met andere specialisten in de rij klaar moest staan om de president welkom te heten, in plaats van patiënten te helpen. Hij waarschuwde Macron dat de medische zorg op haar laatste benen liep en niet opgewassen zou zijn tegen een crisis als deze die nog moest losbarsten.

Gebrek aan mondkapjes

Elders in Parijs staat het Georges Pompidou-ziekenhuis, waar men onder meer met kunstharten experimenteert. Dokter Philippe Juvin is er directeur eerste hulp. Hij beklaagde zich op de televisie vooral over het gebrek aan mondkapjes. Zelf had hij er nog één, terwijl ze officieel minstens elke vier uur moeten worden vervangen. Veel artsen en verplegers hadden er helemaal geen, zei hij, waardoor sommigen al besmet waren geraakt. Hij noemde Frankrijk een ‘onderontwikkeld land op het gebied van de gezondheidszorg’.

Het is oorlog volgens de president, en de Franse artsen zijn de soldaten, zei dokter Juvin, maar het lijkt wel of ze ongewapend de strijd in worden gestuurd. Tien jaar geleden waren er nog een miljard mondkapjes op voorraad, daarvan was voor deze crisis begon nog maar een fractie over. Verbitterd rekende de specialist voor dat daarmee 15 miljoen euro was bezuinigd op een medisch budget van 200 miljard.

Bricolage

Of neem dokter Jean-Paul Hamon, president van de Fédération des Médecins de France en huisarts in de Oise, een departement vlak boven Parijs. Hem werd deze vraag voorgelegd: ‘In 48 uur zijn er vijf artsen gestorven, besmet door hun patiënten. Zijn inmiddels alle huisartsen voorzien van mondkapjes?’

‘Nee, het blijft bricolage.’ antwoordde Hamon. ‘Ik kreeg er zes toegestuurd, niet eens in een doos maar in een zakje van de apotheek! Terwijl ze in Duitsland 160 000 testen per dag doen, kunnen wij niet eens iedereen die ziek is testen. Wat doet deze regering eigenlijk, waar zijn ze mee bezig op de zes verdiepingen van het ministerie van Volksgezondheid. Ik hoorde een minister gisteren zeggen dat de staat er bovenop zit, maar de staat is totaal afwezig! Ouderen die hulp nodig hebben kunnen niet bezocht worden zonder maskertjes, die zitten alleen. Ik kan u wel zeggen, dat er rekenschap zal moeten afgelegd worden!’ Huisarts Hamon neemt geen blad meer voor de mond: hij is zelf besmet…

Geen probleem

De regering zal wel geschrokken zijn van al die noodkreten, denkt u misschien. Ze zal hebben moeten toegeven dat ze niet optimaal was voorbereid. Dan kent u de Franse overheid nog niet.

Olivier Véran, de nieuwe minister van Volksgezondheid, vers van de band gerold in de fabriek van Macron-klonen, verklaarde op televisie unverfroren dat er helemaal geen probleem was… Artsen en andere medewerkers in de zorg die bezweken zijn in de strijd tegen corona, waren niet besmet door hun patiënten, maar op het openbaar vervoer, aldus Véran. De eerste keer dat ik het hoorde, kon ik mijn oren niet geloven…

De overheid lijkt sinds het begin van de crisis voornamelijk bezig slechte pers de kop in te drukken, onder aanvoering van de regeringswoordvoerder — met de functie van minister, mevrouw Sibeth Ndiaye. Ze huppelt vrolijk van de ene naar de andere enormiteit. Toen ze nog Macrons persoonlijke woordvoerder en persvoorlichter was, verklaarde ze bijvoorbeeld in een interview rustig te liegen als de president daarbij is gebaat. Volgens Ndiaye helpen mondkapjes toch niet. Ze zou niet eens weten hoe ze er een op moest doen, zei ze lachend…

Opmerkelijke uitspraken

Op een persconferentie eind januari naar aanleiding van de eerste coronadoden deed eerdergenoemde Agnès Buzyn als minister van Volksgezondheid ook al opmerkelijke uitspraken: het risico dat het nieuwe virus zich zou verspreiden was zeer klein (très faible) zei ze. Corona zou zeker niet doorzetten in Frankrijk, alleen al omdat het land kan bogen op de beste gezondheidszorg ter wereld… Dat Macron haar middenin de aanstormende crisis verving om een nagenoeg kansloze gooi te doen naar het burgemeesterschap van Parijs, zou ook wel eens met dit ongelukkige optreden te maken kunnen hebben.

Ik ben niet zo’n enorme fan van de Nederlandse premier Mark Rutte, maar zijn toespraak vorige week over het coronavirus was indrukwekkend: duidelijk, menselijk, vertrouwenwekkend. Zeg maar het tegenovergestelde van hoe de Franse president dezelfde avond sprak.

Elite

Macron sloeg dreigende taal uit, zei herhaaldelijk dat het land ‘in oorlog was met een onzichtbare vijand’, en verweet het Franse volk désinvolture, achteloosheid, ten aanzien van het gevaar. Met dat Franse volk bedoelde hij niet de geglobaliseerde elite die op hem stemt en de verspreiding van het virus over de grenzen zeker mee in de hand heeft gewerkt. Om nog maar te zwijgen over de verspreiding in Frankrijk zelf: al op de avond van Macrons speech verlieten zowat alle Parijzenaars die het zich konden permitteren in volgepropte treinen de stad, naar ruimere en veiliger optrekjes in de provincie.

Er is in Frankrijk een quasi totaal uitgaansverbod van kracht. Wie naar buiten wil, moet een ondertekend formulier op zak hebben, waarop is aangegeven welke essentiële bezigheid hem of haar daartoe noodzaakt: professionele hulpverlening, noodzakelijke boodschappen, hulp aan behoeftige familie, of lichaamsbeweging in de nabije omgeving. Gelukkig valt ook de wijnhandel onder essentiële levensbehoeften.

In de schouwburg

Op overtredingen staat 135 euro boete, bij recidive mogelijk oplopend tot 4000 euro en zes maanden gevangenisstraf. Mijn overbuurman van 95, een bijzondere man bij wie ik bijna iedere dag langsging, mag ik niet meer bezoeken. Sociaal zijn is gecriminaliseerd, zou je kunnen zeggen. Zelfs kinderen die op straat met elkaar spelen zijn theoretisch strafbaar…

Misschien niet gek, deze draconische maatregelen, al schuren ze met recent optreden van de president, die op 8 maart met zijn echtgenote Brigitte nog in de schouwburg zat om het goede voorbeeld te geven: vooral niet thuis blijven zitten…

En was het niet deze regering die recent grote voetbalmatches had laten doorgaan, tegen medisch advies in? Zoals Lyon tegen Juventus eind vorige maand, met meer dan 57 000 man in het stadion. Jawel, het ITALIAANSE Juventus…

Medewerkers van stembureaus besmet

Het blijft ook gissen naar de ratio waarmee deze president besloot één dag nadat de horeca op slot was gedaan toch de eerste ronde van de gemeenteraadsverkiezingen door te laten gaan. Met dank van de medewerkers van stembureaus die achteraf besmet blijken te zijn. Dacht Macron het ijzer te kunnen smeden toen het heet was, en genoeg wind in de zeilen te krijgen om al in de eerste ronde flink wat burgemeestersposten binnen te halen, vooral die van Parijs?

En waarom besloot de president al zo snel tot een totale lockdown, afgedwongen door zo’n 100 000 politieagenten die geen mondkapjes mogen dragen. Het lijkt mij niet uitsluitend uit overwegingen van volksgezondheid voort te komen, maar zegt ook iets over de manier waarop de Franse staat gewoon is met haar burgers om te gaan. Kijk maar naar het onder deze president zo uit de hand gelopen geweld van de politie op straat. Ondanks mooie revolutionaire idealen staat de Franse overheid vaak tegenover het volk, in plaats van ernaast. In de komende maanden zal blijken welke aanpak de meeste vruchten afwerpt.

Een leider in oorlogstijd

De president begaf zich as we speak met een afgeslankt gevolg van nog altijd tientallen personen naar Mulhouse, waar de problemen met ziekenhuizen en coronapatiënten behoorlijk uit de hand zijn gelopen. Het leger heeft er zelfs veldhospitalen neergezet op een parkeerplaats.

Dit bezoek leverde mooie fotomomentjes op, van de president met en zonder mondkapje… Op de vraag of hij zich misschien niet beter aan zijn zelf afgekondigde confinement had moeten houden, liet het Elysée weten dat ‘de president van de Republiek natuurlijk geen burger is als de anderen, maar een leider in oorlogstijd’.

Jean-Paul Hamon

Politiek opportunisme maakt slachtoffers in Frankrijk