Naar aanleiding van de publicatie van mijn nieuw boek Terug naar Malpertus – over humor en satire in woketijden, zal er een Vlaamse Reynaert-prijs in het leven geroepen worden voor de slimste, briljantste, geestigste, vinnigste en meest taalvaardige, maar ook wel onsympathiekste sarcast en pretbederver in het Nederlands taalgebied. Iemand die geen schrik heeft om vijanden te maken, doch daar integendeel een sardonisch genoegen in schept. Slimme zot, geniale nar, kwaadaardige trol. Briljant, dwars en vooral ook grappig. Neen, ik weet wat u denkt, maar als enig jurylid ben ik uitgesloten van deelname.

Een gat in de markt

Een gat dus in de markt van de Vlaamse eretekens. De bestaande Prijs voor de Vrijheid, uitgevaardigd door Libera! (voorheen Nova Civitas) heeft al boeiende figuren gelauwerd zoals Urbanus – waarvoor ondergetekende trouwens de laudatio uitsprak -, maar ook doodsaaie steunpilaren van het establishment als bankier Peter De Keyzer of schimmige politici van het zevende knoopsgat als Alain Destexhe. Altijd wel netjes ter rechterzijde te vinden. De tegenpool, de Arkprijs van het Vrije Woord, houdt het dan weer even netjes bij de usual suspects ter linkerzijde, waarvan de jongste laureaat, VUB-rector Caroline Pauwels een idee geeft aangaande het soortelijk gewicht.

Nooit lonken deze prijsuitdelers eens naar de overkant, als een teken van breeddenkendheid en wat men in het Frans esprit noemt. Dat moet beter, en daarvoor dus die Reynaert-prijs, wars van alle links-rechts-spelletjes, lobbywerk of ons-kent-ons-gedoe.

Onversneden

In de shortlist die momenteel vaste vorm krijgt, valt de naam van Jeff Hoeyberghs op, de plastische chirurg die met kundige handen vrouwen gelukkig maakt en ze tegelijk in een lezing uitkafferde, om precies te zijn op 4 december 2019, onder de toepasselijke titel ‘Onversneden’. Alleen al omwille van die legendarische performance aan de UGent verdient Jeff een nominatie. Een weergaloos staaltje satire dat ik weinig stand-up comedians zie nadoen.

De weerklank vergroot nog de amplitude van de grap: meer dan 1500 (!) klachten bij het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM), vanwege mensen die vermoedelijk de lezing niet eens hadden bijgewoond, maar wel de filmpjes hadden bekeken. De UGent schorste tijdelijk de organiserende studentenvereniging KVHV en kwalificeerde de uitlatingen van de spreker als ‘walgelijk’. Waarmee Jeff meteen een topfavoriet wordt voor de Reynaert-prijs.

Bedotten en bedot worden

Een andere waardige kandidaat wiens cv momenteel ter studie ligt, is Jean-Pierre Van Rossem, republikein, econoom, ooit schrijver van thesissen voor iedereen die ervoor wilde betalen, oprichter van de partij R.O.S.S.E.M. en uitvinder van de Moneytron, een geldautomaat waarmee hij talloze hebzuchtige middenstanders van hun zwart geld verloste.

Rossem was bepaald geen domme jongen. Hij had een prijs behaald met zijn licentiaatsverhandeling, genaamd De omloopsnelheid van het geld, en mocht daardoor op cursus bij Nobelprijswinnaar Lawrence Klein. Doorheen alle wiskundige modellen realiseerde Jean-Pierre zich dat economie per definitie gaat over bedotten en bedot worden, en zo ontstond de Moneytron – de naam alleen al – als een groteske grap. Met de Moneytron creëerde Rossem een parodie op de financiële markten en het beursgebeuren, die ik geen enkele komiek of satireschrijver zie nadoen.

Magic Box

Ondertussen had Jean-Pierre ook een partij opgericht, genaamd R.O.S.S.E.M, die in de Kamerverkiezingen van 1991 zowaar drie zetels behaalde. Nadat hij tijdens de eedaflegging van Koning Albert II Vive la République had geroepen, kreeg hij het aan de stok met zijn partijgenoot, acteur en slijmbal Jan Decorte. Onnodig te zeggen dat de partij een snelle dood stierf, tot jolijt van velen.

Reporters

In februari 1995 werd Van Rossem door de correctionele rechtbank van Antwerpen bij verstek veroordeeld tot vijf jaar cel voor valsheid in geschrifte, bedrieglijke bankbreuk en misbruik van vertrouwen. De rechtbank oordeelde dat zijn Moneytron-beleggingssysteem bedrog was. Dat klopt. Maar het was vooral ook een metafoor voor de domheid en hebzucht van wie er zich door laat fascineren. Een magic box waar je één bankbiljet in steekt en er twee uit komen. En tegelijk een formidabele allusie op het motto van de Romeinse keizer Vespasianus ‘Pecunia non olet’ (‘geld stinkt niet’), toen die een belasting hief op de urinoirs.

Een absolute pain-in-the-ass

Ik sla wat dingen over in zijn chaotisch cv: de grote F1-vloot die hij erop nahield toen het geld binnenstroomde, zijn floppen als theaterschrijver, zijn bewogen privéleven met drie huwelijken en evenveel scheidingen, het interview waarin hij aankondigde euthanasie te zullen plegen maar dat de dag nadien herriep, enzovoort.

Jean-Pierre Van Rossem was voor mij aan van de kleurrijkste smaakmakers, en een absolute pain-in-the-ass van de Vlaams-Belgische goegemeente. Een genie én een schurk. Vive la République. Op 14 december 2018 legde hij toch het loodje, alleen, in een ziekenhuis. De media meldden kort het einde van de oplichter. Ook dat hoort erbij, ik zei nergens dat dit een populariteitsprijs was.

Een gat in de markt

Onversneden

Bedotten en bedot worden

Magic Box

Een absolute pain-in-the-ass

Jean-Pierre Van Rosse

De nieuwe Reynaert-prijs