Ach, Bruxelles la mal aimée. Zangeres Angèle, opgegroeid in faciliteitengemeente Linkebeek, mag de hoofdstad dan al zingend met superlatieven beladen, doorgaans bevindt Broekzele zich in de hoek waar de klappen vallen. Onveilig, vuil, rommelig en chaotisch… Het repertorium is bekend. Het is gemakkelijk om die kritiek als clichés weg te lachen, alleen zijn clichés tot zekere hoogte waar.

Wanneer Donald Trump de stad omschrijft als een ‘hellhole‘, dan wordt de kritiek vrijwel in de kiem gesmoord. Trump, inderdaad, die kletst toch maar wat uit zijn nek. Einde discussie. Hetzelfde geldt voor dat UKIP-Europarlementslid dat de straat van zijn hotel in Brussel destijds als ‘shit alley‘ omschreef. Uiteraard projecteert die man al zijn afkeer van de Europese Unie op die plek waar hij enkele weken per maand moet verblijven. Einde discussie. Het is een beproefd recept in de vaderlandse politiek. Komt er kritiek op Brussel? Dat is dan ‘Brussel-bashing’, een handig argument om elke inhoudelijke discussie uit de weg te gaan. Maar wat als de kritiek uit een heel andere hoek komt?

Lelijk en vuil

Enkele jaren geleden had Jean Quatramer, correspondent in Brussel voor de linkse krant Libération, het onomwonden over ‘Bruxelles pas belle’. Het belastingklimaat en de nabijheid van Parijs lokt veel gefortuneerde Fransen naar Brussel, maar bij aankomst volgt er voor velen een schok omdat de stad ‘zo lelijk en vuil is’.

Kenschetsend voor de Brusselse politiek is de opmerking van voormalig staatssecretaris Emir Kir (toen nog PS en bevoegd voor openbare netheid) dat de stad ‘vuil subjectief is’. De gevoeligheid voor vuil ligt bij iedereen anders, voegde hij er aan toe. Enkele jaren geleden voerde Test Aankoop een onderzoek uit naar de netheid van tientallen gemeenten. ‘De vuilste plekken van België liggen in Brussel’, luidde de conclusie. ‘In Anderlecht, Molenbeek en Schaarbeek wordt vrijwel het volledige grondgebied ontsierd door afval en vuil.’

Nog een interessante bron: Lode Delputte, leerkracht en journalist voor De Morgen. Meer dan eens uitte hij zijn ergernis over de gang van zaken op dit vlak in Brussel. Jaren geleden al had hij het over het ‘herstel’ van de publieke ruimte. ‘Een kleinburgerlijke ergernis, denkt u, afkomstig van iemand die tot niets groters dan zichzelf in staat is. Want dat is het óók: we gaan niet kleinzerig doen, of? Jarenlang al wordt onvrede over de openbare ruimte als zuurheid afgedaan. Als een gebrek aan geduld ook, want aan de einder gloort invariabel de belofte van beterschap.’ Wat liederlijk, maar pertinent.

Diagnose en behandeling

Na de vaststelling volgt de diagnose en de behandeling. Het is duidelijk gevoelige materie, al was het maar dat men een sprong maakt in de keten. Eens de rommel vastgesteld, gaat de focus snel naar de aanpak. Hoe snel en efficiënt zijn de overheidsdiensten in het verwijderen van al die troep?

Een jaar geleden deed Molenbeeks schepen van Netheid Jan Gypers in Bruzz zijn beklag dat een kordaat beleid ‘geen prioriteit’ was voor zijn burgemeester (Catherine Moureaux, PS). In hetzelfde stuk wordt ook de vergelijking gemaakt tussen de gemeenten Sint-Joost-ten-Node en Schaarbeek. In deze laatste gemeente, ook al zitten ze beide in dezelfde politiezone, wordt sluikstorten hard aangepakt, met resultaat. Niet dus in Sint-Joost, al sinds jaar en dag de armste gemeente van het land. En dus met straten boordevol vuilnis.

Daad

We keren terug naar de keten. Aan de vaststelling gaat een fase vooraf: de daad. Enkele jaren geleden trok een wagen met megafoon door Laken. In ettelijke talen werd gewezen op het belang van het sorteren van afval en vooral op het respecteren van de exacte moment om de juiste vuilniszakken voor de deur te zetten. Zou het dan toch kunnen dat de multiculturele dimensie van Brussel in verband kan worden gebracht met die nonchalante omgang met vuilnis allerhande?

Na een onderzoek kwam het Franstalige weekblad Moustique tot een interessante conclusie. Verklaring één: ‘Een gebrek aan opvoeding van een deel van de bevolking die slecht de publieke vuilnisbakken gebruikt’. Nummer twee: ‘Een ‘m’en foutisme‘ van een zichtbare minderheid die alles op de grond gooit, ook al kennen ze de gevolgen ervan. Pas dan komen de middelen die gemeenten hebben om de gevolgen aan te pakken. Publicatiedatum: 20 september 2022. De Zwitserse schrijver Denis de Rougemont schreef ooit dat ’totalitarisme enkel sterk kan zijn in de mate dat burgerzin zwak is’. Enig idee waar het woord ’totalitarisme’ door kan worden vervangen?

Jean Quatramer

Vuilnis als hoofdstedelijke erfzonde