Op zondag 15 november 1936 verschijnt het eerste nummer van Volk en Staat, Vlaams-nationaal dagblad (1936-1944), opvolger van De Schelde (1919-1936). Dat 15 november de Dag van de Dynastie is, zorgt voor gegniffel.

Volk en Staat start als onafhankelijk blad, aanleunend bij het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Spanningen zijn er vanaf de aanvang, maar begin 1937 escaleert het conflict tussen het VNV en de krant omdat de gematigde en katholieke vleugel van de partij het niet neemt dat Volk en Staat het Duitse regime kritiekloos steunt in zijn krachtmeting met de Kerk. Een ander spanningsveld met de partij is de kritiek van Volk en Staat op de steun van het VNV aan Rex en Léon Degrelle bij de tussentijdse verkiezing in april 1937.

Hoofdredacteur Herman van Puymbrouck wordt einde 1937 vervangen door Antoon Mermans die veel dichter bij de VNV-leiding staat. Daarop verschijnt een artikel waarin VNV-leider Staf de Clercq verklaart dat Volk en Staat vanaf nu als een partijdagblad kan worden beschouwd. Het blad verdedigt fel de neutraliteit van België in het dreigende Europese conflict.

Bij de Duitse inval op 10 mei 1940 wordt Antoon Mermans opgepakt door de Belgische Staatsveiligheid en zonder proces of veroordeling in gevangenschap naar Frankrijk gevoerd. De hoofdredactie kwam daardoor geregeld in conflict met de Duitse censuur, ook omdat het verbod op Heel-Nederlandse propaganda wordt overtreden. Redacteur Hector de Bruyne vliegt in mei 1943 zelfs enkele weken achter de tralies omdat hij zelfstandigheid had durven eisen voor kleine staten.

Het laatste nummer van de krant verschijnt op maandag 4 september 1944 met als titel: Dietsland houzee! Ons volk zal niet vergaan!

Na de Tweede Wereldoorlog worden de medewerkers van Volk en Staat in één proces voor de rechter gedaagd. De belangrijkste redacteurs, waaronder ook Herman van Puymbrouck, worden door het krijgshof in Antwerpen ter dood of tot een lange celstraf veroordeeld. Zo wordt Jeanne de Bruyn, die in februari 1944 Jan Brans was opgevolgd als hoofdredacteur, nog op 29 januari 1948 bij verstek tot levenslang veroordeeld. Niemand wordt geëxecuteerd.

Jeanne de Bruyn

Vandaag 1936: eerste nummer van ‘Volk en Staat’, Vlaams-nationaal dagblad, verschenen