In Canada bomen kappen en naar Europa verschepen om ze op te stoken in biomassacentrales … Hoe milieuvriendelijk is dat? Toch gebeurt het. Deze absurde praktijk wordt zelfs gesubsidieerd. Moeten alle biomassacentrales meteen de oven sluiten? Neen, want er bestaat wel degelijk een verstandige, kleinschalige aanpak. Is de pas vergunde biomassacentrale in Ronse een positief verhaal? Daarvoor moeten we eerst dieper ingaan op wat biomassacentrales eigenlijk zijn.

Biomassa

Biomassa is een verzamelnaam voor allerlei organisch materiaal, zoals hout, tuinafval, gft, plantaardige oliën en vetten uit de voedingsmiddelenindustrie of mest uit de landbouw. De argumentatie pro biomassacentrales oogt stevig: op een duurzame manier schone energie winnen uit biologisch afval door verbranding, vergisting of vergassing. Wie kan daar nu tegen zijn?

Omdat biomassacentrales bij het Klimaatakkoord van Parijs (2015) ingedeeld werden bij duurzame energie, draaiden tal van Europese overheden de subsidiekraan open. De Europese Unie wil namelijk tegen volgend jaar 20% van alle energie uit hernieuwbare bronnen halen. Biomassacentrales werden gezien als een prima redmiddel, en zijn vandaag goed voor meer dan de helft van de hernieuwbare energie in Europa. Er is echter een ‘olifant in de kamer’: hoe raak je aan voldoende biomassa om zoveel centrales te bevoorraden?

Amerikaans oerbos in Europese ovens.

Het Nederlandse Algemeen Dagblad berichtte vorige herfst over een protestactie opgezet door Andrew Whitehurst van de Amerikaanse natuurorganisatie Healthy Gulf. Whitehurst getuigde dat onder meer in North Carolina oerbos gekapt wordt om tot pellets te persen. De houtstaafjes gaan op de boot naar de Europese biomassacentrales. Brandhout verschepen over de Atlantische oceaan … Is dat milieuvriendelijk?

En het kan altijd erger. Zembla, hét journalistieke televisieprogramma van BNNVARA, pakte in 2017 uit met een spraakmakende reportage over wantoestanden in het zuidoosten van de VS. Daar is bijna al het bos in privé-eigendom en dat wordt zelden duurzaam beheerd. Jennifer Jenkins, woordvoerster van Enviva, de grootste producent van houtpellets in de VS, gaf toe dat slechts tien procent van het hout afkomstig is uit gecertificeerde bossen.

‘Volharden in den boze zet de toekomst op het spel van de bossen en wouden op onze planeet, en dus ook de evolutie van het klimaat en het lot van de mensheid’

Tussen energiebedrijven en milieuorganisaties geldt de afspraak om alleen laagwaardig resthout te gebruiken. Toch tuffen dagelijks talloze vrachtwagens met hele boomstammen naar de pelletfabrieken. Het excuus is dat de stammen knoesten hebben of scheef zijn. Daarom zouden ze waardeloos zijn voor de houtindustrie en krijgen ze het label resthout.

Adam Macon van Dogwood Alliance, een NGO die strijdt voor het behoud van natuurlijke bossen in het zuidoosten van de VS, is het daar niet mee eens: “Veel bomen zijn scheef en knoestig, dat is nu eenmaal de natuur. Als je zulke bomen als laagwaardig resthout beschouwt, kan de helft van een bos naar de pelletfabriek. Het gevolg is extra kaalkap en de vernietiging van natuurlijke bossen.” In de plaats komen snelgroeiende naaldbomen; een ramp voor de biodiversiteit.

Wat beweren de voorstanders?

Voorstanders beweren dat biomassa, in tegenstelling tot kolen en aardgas, niet kan opraken. Je kan steeds weer nieuwe telen. Ze stellen dat nieuwe planten tijdens hun groei kooldioxide uit de lucht halen en verrijken met zuurstof. O ja? De vervanging van gerooide bomen door nieuwe aanplant is zeker geen mirakeloplossing. Jong bos neemt veel minder CO2 op dan volwassen bos. Het duurt vele jaren voor nieuwe aanplant tot volle wasdom komt. Nuchter bekeken is biomassa beschouwen als een milieuvriendelijke energiebron dus eigenlijk een rekenfout. Het is veel beter om bomen zo lang mogelijk te laten staan en zo optimaal gebruik te maken van hun opslagcapaciteit .

Daarenboven is de kweek van gewassen zoals suikerriet of koolzaad om biomassacentrales te bevoorraden te gek voor woorden. Hoe meer land voor biomassagrondstoffen, hoe minder land voor voedselproductie.

Is hout stoken beter dan kolen?

Het ombouwen van vieze, oude steenkoolcentrales tot moderne biomassacentrales klinkt goed. Helaas daalt het rendement van de centrales omdat hout een minder efficiënte brandstof is dan kolen. Daardoor moet je meer stoken om dezelfde hoeveelheid energie op te wekken. Bij houtverbranding gaat tot driekwart van de energiewaarde verloren.

Nog een complicatie: hout afkomstig uit bossen bestaat voor de helft uit water en moet eerst worden gedroogd. Tenslotte moet je ook het transport over de oceaan, dat uitstoot van CO2 veroorzaakt, in rekening brengen.

‘Jaarlijks verdwijnt 7.900.000 hectare bos van onze planeet. België is 3.068.800 hectare groot.’

EASAC, de European Academies Science Advisory Council, een vereniging die alle nationale wetenschapsinstituten van Europa vertegenwoordigt, stelt ronduit dat biomassa geen goede energiebron is. Hoogleraar Louise Vet, lid van die academie, nam in het Algemeen Dagblad geen blad voor de mond: ‘Biomassa is een heel slechte energiebron. Verbranding van hout levert weinig op, waardoor er netto meer CO2 uit de schoorsteen komt dan bij kolen en gas. Door een Europese afspraak hoeven we die uitstoot niet in onze klimaatboekhouding op te nemen.’

Twee jaar geleden al namen veertien wetenschappers het initiatief om een brandbrief te schrijven aan het Europees Parlement. Inmiddels is die brief door bijna 800 collega’s mee ondertekend. Ze stellen dat de voorstelling van biomassaverwerking als een CO2-neutraal proces een waanidee is. Volharden in den boze zet de toekomst op het spel van de bossen en wouden op onze planeet, en dus ook de evolutie van het klimaat en het lot van de mensheid. Onder dit artikel staat een link naar de brief.

Tenslotte nog dit cijfer van het wereldnatuurfonds WWF: jaarlijks verdwijnt er 7.900.000 hectare bos van onze planeet. België is 3.068.800 hectare groot …

Trump is troef

De CO2 die bij de verbranding van biomassa vrijkomt, wordt volgens internationale afspraken niet opgeteld bij het land dat de biomassa verbrandt, maar bij het land waar de biomassa vandaan komt, in dit geval de VS. Dat zal Trump worst wezen. Hij heeft de VS uit het klimaatverdrag van Parijs teruggetrokken. Het perverse gevolg daarvan is dat Europa straffeloos hout uit Amerika kan opstoken en daardoor betere cijfers kan voorleggen.

Toch een nieuwe biomassacentrale in Ronse?

Ook in ons land was er aanvankelijk enthousiasme voor biomassacentrales, maar in Vlaanderen kwam er in mei 2016 een trendbreuk. Toen schrapte de gewestregering 2 miljard euro bestemd voor de bouw van een nieuwe centrale in Gent. In 2017 gingen ook de subsidies voor een biomassacentrale in Langerlo op de schop. Dat de gereputeerde investeringsmaatschappij Ackermans & van Haaren zich om financiële redenen terugtrok uit de biomassacentrale Max Green in Rodenhuize geeft aan dat ook beleggers het voor gezien houden.

Toch kende de provincie Oost-Vlaanderen een vergunning toe voor een biomassacentrale in Ronse. Ondanks 167 bezwaarschriften van omwonenden en bedrijven uit de buurt, krijgt Biosynergy groen licht. Lokale bewoners vrezen voor uitstoot van veel fijnstof, zo dicht bij kinderopvang en een schooltje.

‘800 wetenschappers vinden biomassaverwerking een waanidee.’

Volgens milieuschepen Jan Foulon (CD&V) maken ze zich nodeloos ongerust. Hij stelt dat de biomassacentrale restanten van hout zal verbranden, zeker niet willekeurig wat, en dat de uitstoot aan de normen zal voldoen. Hij voegt eraan toe dat de biomassacentrale streng gereguleerd en gecontroleerd zal worden en dat de uitstoot van fijnstof waarschijnlijk kleiner zal zijn dan die van een kachel bij iemand thuis. Omdat alle biomassa bij bedrijven uit de buurt wordt gehaald, zal er ook geen vervoersprobleem ontstaan, gaat Foulon verder. Volgens hem zal er slechts elke twee weken één vrachtwagen met houtresten nodig zijn.

Lech Schelfout, fractieleider van Groen Ronse in de gemeenteraad, is sceptisch. Volgens hem staat helemaal niet duidelijk in het dossier wat er precies zal worden verbrand in de oven. Het zou vooral gaan om houtsnippers en houtafval, maar spijkerharde garanties dat er geen gezonde bomen in de oven belanden zijn er niet. Schelfout vindt de omschrijving van geschikt verbrandingsmateriaal niet serieus te noemen: ‘zaagsel, schavelingen, onbehandeld houtafval, behandeld niet verontreinigd houtafval en biomassa’. Onder de term biomassa kan je van alles en nog wat klasseren. Volgens Schelfout staat in het dossier niets over de herkomst van de biomassa en staat de poort wagenwijd open voor pellets uit verre landen. Hij vraagt ook meer onderzoek naar het geplande warmtenet. Aangezien men tot 2,5 ton biomassa per dag wil verbranden, gelooft Schelfout niet dat één vrachtwagen elke twee tot drie weken zal volstaan.

Ronse

De verbrandingsinstallatie in Ronse is een Duits model dat bij onze oosterburen vooral wordt gebruikt voor het verbranden van afvalhout uit de bosbouw. Het gaat om een proefopstelling met als doel verdere commercialisering. Daarom zijn strenge emissienormen heel belangrijk.

Voor de opslag en mechanische behandeling van niet-gevaarlijke afvalstoffen mag geen andere biomassa aanvaard worden dan volgend houtafval:

Houtsnippers
Spanen
Pellets
Gevernist, geverfd, gecoat hout, afvalhout, spaanplaat, vezelplaat of ander verlijmd hout en daaruit afkomstige resten zonder gehalogeneerde organische verbindingen of zware metalen, zonder verduurzamingsmiddelen.

Andere biomassa dan hout vermijdt men best wegens het risico op geurhinder en luchtvervuiling.

Voor verbranding moet het hout verkleind worden met een breekmachine. Dit veroorzaakt geluids- en stofhinder, vooral voor de werknemers die met deze machine moeten werken. De stofhinder kan je niet bestrijden door verneveling want het houtafval moet zo droog mogelijk zijn voor een goede verbranding. Aanvrager Biosynergy stelde hiervoor echter geen enkele maatregel voor.

Voor een optimale werking van de voorziene afvalverbrandingsinstallatie moet deze continu werken, zowel overdag als ’s nachts, tijdens de week en in het weekend. Uit de tekst blijkt dat de centrale op zondag zal sluiten. Dit betekent dat elke maandag opnieuw wordt opgestart, waardoor bij onvolledige verbranding mogelijk dioxines vrijkomen.

Als de centrale geen biomassa zal verbranden maar toch energie moet leveren aan contractanten, zal overigens bijgestookt worden met aardgas.

De vergunning voor de biomassacentrale in Ronse werd afgeleverd op 24 oktober 2019. We vroegen deze vergunning op, maar kregen als antwoord van de omgevingsambtenaar dat er een materiële vergissing in dit besluit is geslopen. Er zal een correctiebesluit worden opgemaakt.

BRONNEN

https://www.ovam.be/afval-materialen/specifieke-afvalstromen-materiaalkringlopen/biomassa/actieplan-duurzaam-beheer-van-biomassareststromen-2015-2020

http://www.pfpi.net/wp-content/uploads/2018/04/UPDATE-800-signatures_Scientist-Letter-on-EU-Forest-Biomass.pdf

https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/biomassa/

https://www.hpdetijd.nl/columns/biomassa-is-het-grootste-schandaal-van-deze-eeuw/

https://www.hpdetijd.nl/2019-05-08/bomen-moeten-we-knuffelen/

https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/bos-als-brandstof

https://www.hpdetijd.nl/2019-04-17/5-vragen-biomassa/

http://d2ouvy59p0dg6k.cloudfront.net/downloads/eu_bioenergy_policy___wwf_briefing_paper___final_3.pdf

https://www.bondbeterleefmilieu.be/sites/default/files/files/biomassa_rapport_dec_2015.pdf

http://www.birdlife.org/sites/default/files/attachments/Bioenergy_post_2020_NGO%20recs.pdf

Jennifer Jenkins

Biomassacentrale: oplossing of probleem?