Het was bepaald een onthullende vertoning, die aflevering van De Afspraak afgelopen woensdag. Nog eens een echt debat, tussen VB’er Chris Janssens en KVS-directeur Michael De Cock. Onderwerp: cultuurpolitiek. Het Vlaams Belang heeft daar uitgesproken standpunten over, en wil ‘als een stormram de aanval op de cultuursector inzetten’ (dixit Stijn Brouns, oprichter van een theaterschool en vastgoedmakelaar). Tijd voor grote kuis dus. Naar wie of wat zullen de cultuurbudgetten gaan als het VB aan de knoppen zit?

Glinsterende oogjes

Misschien zijn drankensponsors de oplossing?

Niet naar Thuis, want soap hoort op de commerciële zender, aldus Janssens. Ook al valt daar veel Vlaamse identiteit te bespeuren, en net dat moet cultuur uitdragen en versterken. Maar ook geen geld voor elitaire hobby’s voor twee man en een paardenkop, daar heeft de modale Vlaamse belastingbetaler niks aan, vervolgde Chris. Dan mogen we zeker al de opera sluiten, die handenvol geld kost en waar maar een minieme fractie van die Vlaamse belastingbetalers zich laat zien.

Kooklessen van de boerinnenbond en de fanfare Sint-Michaël dus. Fantastische volksverbonden cultuur, daar niet van, maar iets zegt me dat we dan snel in de 19de eeuw zullen terug gekatapulteerd worden

Stop het ‘experimentele theater’, luidde het verder, het geld moet gaan naar lokale cultuurverenigingen. Kooklessen van de boerinnenbond en de fanfare Sint-Michaël dus. Fantastische volksverbonden cultuur, daar niet van, maar iets zegt me dat we dan snel in de 19de eeuw zullen terug gekatapulteerd worden, bij de Heren van Zichem en de magistrale Jenny Tanghe als Moeder Cent (dé grote inspiratiebron van hoger vernoemde Stijn Brouns).

Jan Jaap van der Wal, die ook mee aanzat, vroeg Chris Janssens vervolgens welke theatervoorstelling hij gezien had en die hem specifiek ergerde als on-Vlaams, niet door de beugel kunnend. Daar kon Chris niet op antwoorden, hij gaat namelijk nooit naar het theater en leest naar eigen zeggen alleen boeken. Dat is natuurlijk ook cultuur, maar een bang vermoeden werd bewaarheid: de cultuurspecialisten van het Vlaams Belang weten nauwelijks waarover ze spreken.

Of toch: ‘Allemaal gasten die met hun piemel zwaaien en katten van de trap gooien’, foeterde Janssens, nochtans binnen de partij de gematigde huishomo. De eerder timide De Cock dacht: dat wordt hier een makkie, die moet ik maar gewoon laten doorrazen.

Want dan moest de uitsmijter nog komen. Op de vraag van van der Wal of Chris Janssens – die de post van cultuurminister niet helemaal uitsluit – zich de laatste tijd door iets geïnspireerd voelde, een kunstwerk, een theaterstuk, luidde het antwoord: ‘O ja, de glinster in de ogen van mijn petekindjes’. Boeken dicht.

Cultuuroorlog

Jan Jambon: vooral bezig met patrimonium en traditie

Dat Chris Janssens op die manier zijn eigen karikatuur creëert, wijst op een dieper liggend euvel: rechts ziet hedendaagse cultuur louter als een links-activistische bezigheidstherapie die ons alleen maar geld kost. Dat klopt voor een deel. Alleen: we zullen lilliputters blijven als we het gemakshalve aan die lui overlaten. In naam van de Vlaamse identiteit cultuur versmallen tot volkscultuur en folklore is een zwaktebod.

We hebben wel degelijk ook ‘experimentele’ cultuur en kunst nodig, die verwondert, soms schokt, debat uitlokt. Dat is een stuk volksopvoeding, de hersens triggeren.

Vlaams-nationalisten zijn bijlange niet ambitieus genoeg op dat vlak. Bij de N-VA heeft het primaat van het economisch denken en de kloppende rekeningen, vroeger bekend als ‘centenflamingantisme’, geleid tot het idee dat men als overheid en gemeenschap niet meer moet investeren in een samenleving. Welzijn, gezondheid, cultuur, sociale huisvesting… De vrije markt mag het zoveel mogelijk overnemen, dan kost het de ‘belastingbetaler’ niets. Cultuurpolitiek wordt dan hooguit als een patrimoniumkwestie gezien, met een focus op het verleden. Het beleid van Jan Jambon droeg helemaal deze stempel.

Als het Vlaams Belang door de kiezer gemandateerd wordt, en voluit gaat voor laagdrempelige volkscultuur, dan is dat volstrekt legitiem. Alleen vrees ik dat we daarmee het kind met het badwater weggooien. We hebben wel degelijk ook controversiële cultuur en kunst nodig, die verwondert, soms schokt, debat uitlokt. Zo worden mensen mondig en kritisch.

Natuurlijk zit daar rommel tussen. En jawel, er zijn ‘subsidieslurpers’ die de kantjes eraf lopen en voor een beperkt, hip applauspubliek hun ding doen. Maar er zitten ook best wel artiesten tussen die hard werken, leven voor hun kunst en voor zichzelf de lat hoog leggen. Aan het cultuurbeleid om keuzes te maken en het kaf van het koren te scheiden.

Cultuurflamingantisme

Jan Hoet, een van onze laatste echte cultuurmakers

Ach, die linkse hobbyisten. Al decennia lig ik overhoop met deze kaste die zich aan de goede kant van de geschiedenis heeft geschaard en de rest als nazi’s wegzet. Hun aanvoerder, Tom Lanoye, vervormt mijn naam systematisch tot Krankjorum, wat ik als een geuzennaam beschouw. De Vlaamse culturo’s koesteren zich in het pluche van het Belgique de Papa, en pronken dolgraag met eretekens, hen opgespeld voor bewezen diensten. Zij zijn de echte collaborateurs.

De middelmatigheid die deze club uitstraalt is tergend, hoezeer de betrokkenen zich ook op een pied-de-stal zetten, door de media worden gepamperd, en hoe vaak ze ook op buitenlandse missies worden gestuurd. Maar we hebben de boel ook overgelaten aan hen. Het cultuurflamingantisme, het idee dat Vlamingen culturele superioriteit moeten kweken, niet alleen een elite maar ook de ‘gewone’ Vlaming’, onder meer via een extreme zorg voor taal en in samenwerking met Nederland, is op sterven na dood.

De Vlaamse culturo’s koesteren zich in het pluche van het Belgique de Papa, en pronken dolgraag met eretekens, hen opgespeld voor bewezen diensten. Zij zijn de echte collaborateurs.

Ik vraag me af wat cultuurmaker én volksmens Jan Hoet zaliger van de huidige oorlogsretoriek zou gevonden hebben. Of iemand als Jozef Deleu, stichter van Ons Erfdeel en zowat peetvader van het cultuurflamingantisme. Vlaanderen heeft zich economisch geëmancipeerd, maar cultureel zit het in het slop, net door die loopgravenoorlog tussen linkse activisten en rechtse kulturfeindlichkeit, die elkaars karikatuur versterken.

Kort: rechts moet van zijn stormramcomplex af geraken, en de culturo’s van hun gelijkhebberige collaboratie-obsessie. Werk eraan, allebei. En wacht niet tot de andere met de ogen knippert, want meer dan eender waar is in cultuur generositeit een deugd.

De Vlaming moet wél de weg vinden naar het hedendaags theater, musea van actuele kunst, en eventueel hard boe roepen als het hem niet aanstaat. We moeten dit vooral niét overlaten aan een zelfgenoegzame elite, om dan aan de toog te gaan zeiken dat ze met ons geld sollen. Plus est en vous, eens te meer is dit Frans gezegde van toepassing.

Jenny Tanghe

Vendelzwaaiers versus piemelzwaaiers