Afghanistan lijkt net als enkele decennia geleden terug af te stevenen op een donkere periode. Ondanks hun beloftes inzake vrouwenrechten is al duidelijk dat de bezetting door de Taliban geen deugd zal doen. Hun strenge interpretatie van de shariawetgeving verbiedt vrouwen om deel te nemen aan het openbare leven zoals het volgen van onderwijs. Het is dus zeker het geschikte moment om op deze situatie dieper in de te gaan. In deze aflevering van Doorbraak Radio komt Lieve Van Ermen, cardiologe die lang in de Vrouwenraad zetelde, meer vertellen over haar bijzondere band met Afghanistan en haar werk bij de ‘Moeders van Vrede’.

Moeders van Vrede

Na haar studies werd Lieve Van Ermen voorzitter van de ‘Medical Woman Association Belgium’, de vrouwelijke artsenvereniging in België. Via die plaats had ze ook een zitje in de nationale Vrouwenraad. ‘Daar leerde ik de Moeders Van Vrede en hun voorzitter Jenny Van Lerberghe kennen.’ Zij hield daar een pleidooi om haar te helpen het Vrouwenhuis in Istalif, ongeveer dertig kilometer boven Kaboel, uit te bouwen, zegt Van Ermen. Ze vroeg steun om meer grond te kunnen kopen, te bouwen, te zorgen voor consultaties, vrouwelijke artsen op te leiden en om les te geven. ‘Ik was zo ontroerd door wat die vrouwen daar meemaakten dat ik heb gezworen deze vrouwen te helpen.’ Toen de Taliban verdreven werden, is dat project dan gestart. ‘Na een paar jaar was alles in orde en heb ik besloten om daar naartoe te gaan.’ Vanuit Kaboel heeft van Ermen dan een tijdje consultaties gedaan in het Vrouwenhuis.

Taliban weer aan de macht

Nu de Taliban terug aan de macht is in Afghanistan ziet het er voor de vrouwenrechten en het Vrouwenhuis niet goed uit. ‘Ik kan er niet van slapen.’ Al die tijd, energie en lezingen die ze daar heeft in gestoken, worden nu allemaal teniet gedaan, aldus Van Ermen. De vrouwen die in Afghanisten zelf dokter, verpleegster of lesgeefster waren, zijn prooi voor de Taliban omdat ze met het Westen hebben samengewerkt. ‘Ik heb de laatste dagen veel gecommuniceerd met Jenny en ze stonden op de lijst om te repatriëren naar ons land.’ Zes van hen zijn dan uiteindelijk toch in Ieper aangekomen. Het zijn niet enkel de vrouwen van het Vrouwenhuis die gevaar lopen onder de Taliban. Ook alle andere fixers en tolken waar ze toen mee hebben samengewerkt zijn in gevaar. ‘Allemaal hebben ze met ons mee gewerkt.’

Er wordt vaak beweerd dat de snelle verovering door de Taliban mee werd gesteund door de plaatselijke bevolking. ‘De mensen waren vooral die bezetters beu.’ Die waren daar al 20 jaar en met amper contacten. Dat was gewoon de weerstand tegen een bezetter, zegt Van Ermen. ‘Ik geloof niet dat de bevolking die strenge, archaïsche Islam terug wou.’ Het is wel een deel van hun cultuur, zegt Van Ermen, zeker tegenover vrouwen. ‘Een meisje heeft geen waarde in die cultuur maar dat was al voor die Taliban er waren en nadat ze vorige keer weg waren.’

Het vrouwenhuis in Istalif

Het probleem is deels dat er een land in chaos is achter gebleven omdat men nooit deftig contact heeft gemaakt met de bevolking. ‘Ze hebben daar twintig jaar gezeten maar vanuit een ivoren toren.’ Er werd nooit bottom-up gewerkt behalve in projecten zoals de Moeders van Vrede, zegt Van Ermen. ‘De naties en de machten hebben daar niets van de grond gekregen.’ Er zouden meer contacten en kleine projecten geweest moeten zijn. ‘Je kan een land enkel veranderen door vrouwenonderwijs.’ Want die ontwikkelde en onderwezen vrouwen gaan hun zonen anders opvoeden, zegt Van Ermen. Later gaan die zonen op hun beurt anders tegenover vrouwen staan, omdat ze ook hun moeder respecteren.

De vrouwen in Afghanistan zijn voor 95% analfabeet. ‘Dat we die daar hebben leren lezen en schrijven, is een enorm pluspunt.’ In het begin wouden ze dat zelfs niet leren maar naaien en stikken, zegt Van Ermen. ‘Daarna ging er een hele wereld voor hen open en wilden ze verder studeren.’ Er is nu een kiem gelegd bij sommigen in die vijf dorpen rond Istalif, aldus Van Ermen. Daar konden ze lesgeven en thuisbezoeken doen en deels mee opvoeden ondanks de enorme tegenstand van de mannelijke dorpsbewoners. ‘Die zeiden aan de ouders dat ze hun kinderen en meisjes niet naar het Vrouwenhuis mochten sturen.’ Want ze kwamen daar zingend en lachend buiten wat als vrouw niet mag. Een hele diplomatie was nodig om te geraken waar ze stonden, zegt Van Ermen, en nu is dat allemaal weg.

Redacteur: Pieter-Jan Volkaert

Jenny Van Lerberghe

Lieve Van Ermen: ‘Al dat harde werk in Afghanistan is voor niets geweest’