De dood van de Afro-Amerikaan George Floyd in Minneapolis liet de wereld niet onberoerd. Floyd stierf door een politieagent die minuten lang met zijn knie in Floyd’s nek duwde. Sindsdien protesteerden duizenden mensen wereldwijd tegen het zoveelste zwarte slachtoffer van politiegeweld, ook in België. Het debat over racisme, discriminatie en het Belgisch koloniaal verleden woedt volop op sociale media. Zondag ontstonden na een protest van #BlackLivesMatter rellen in Brussel. Maar wat gebeurde precies?

‘Leopold II = Hitler’

Een zee van mensen trok afgelopen zondag naar Brussel om hun stem te laten horen voor de overleden Afro-Amerikaan George Floyd, maar ook tegen racisme en politiegeweld in België. Het Poelaertplein voor het Brusselse justitiepaleis was om drie uur in de middag zo vol dat de organisatie probeerde niemand nog door te laten. Demonstranten schreeuwden slogans als ‘no justice, no peace’ en ‘no more blackface’. Ze hielden ook borden in de lucht met teksten als: ‘Black Lives Matter’, ‘Leopold II = Hitler’ en ‘color is not a crime’.

Familieleden van slachtoffers van politiegeweld speechten. En sprekers spraken over racisme in de sportwereld, het onderwijs en Zwarte Piet. De coronamaatregelen konden niet overal even goed, zeker vooraan, gegarandeerd worden. Maar zo goed als iedereen droeg een mondmasker. Volgens diverse media verschenen 10.000 mensen op het Poelaertplein. De organisatoren vroegen op het einde van het protest met nadruk om de instructies van de politie op te volgen bij het verlaten van het plein. En ze vroegen vreedzaam naar huis te gaan.

Yassin Akouh

Een jongen tijdens het vreedzaam protest op het Poelaertplein met een bord ‘dit is hoe we ons eeuwenlang voelen.’

Vreedzaam protest

Na het protest verlieten de meeste mensen het plein. Enkele jongeren bleven enkele straten verderop hangen, maar er hing geen gespannen sfeer. In de buurt van de Naamsepoort bestelden jongeren eten, maar na hun maaltijd vertrok een groot deel nog steeds niet naar huis. De politie wist niet goed wat ze kon verwachten, maar stond wel paraat.

Één uur na het vreedzaam protest stonden enkele politieagenten ter hoogte van de Deutsche Bank klaar om in te grijpen als het nodig zou zijn. Rond 17 h 50 gooiden enkele jongens kleine takjes en stenen naar de politie. De agenten maakten zich klaar door hun helm op te zetten en hun schild vast te pakken. Toen duurde het niet lang voordat er bakstenen en glazen flessen door de lucht vlogen. (Ik vermeld hier wel bij dat er meerdere confrontaties plaatsvonden tussen jongeren en de politie in Brussel. Over de start van andere ongeregeldheden kan ik dus geen uitspraken doen.)

Relschoppers

Op het moment dat de relschoppers met projectielen gooiden begon de politie hen te filmen. Op een gegeven moment bestookten de relschoppers de politie langs twee zijden. Twintig minuten nadat de eerste projectielen door de lucht vlogen was op de Elsensesteenweg een winkelruit van de make-up winkel KIKO Milano ingeslagen en was er een brandje gesticht op straat. Deze werd geblust door een waterkanon van de politie.

Yassin Akouh

Een brandje op de Elsensesteenweg.

Toen de situatie kalmeerde in de buurt van de Naamsepoort liep ik richting de Waterloolaan. Daar probeerden relschoppers met stenen de vitrine van een Gucci-winkel te breken, wat hen niet lukte. Ook de ruiten van Ralph Lauren probeerde ze tevergeefs in te slaan. Maar bij de winkel van Jimmy Choo was het om 18:40 raak. De ruit brak en al snel vlogen tientallen jongeren naar binnen om te pakken wat ze pakken konden. Één jongen gooide een brandende doos in het pand van Jimmy Choo.

Een van de omstaanders twijfelde geen moment en liep naar binnen om deze brandende doos terug naar buiten te gooien. Hij heeft erger kunnen voorkomen. Ze probeerden ook de ruiten van de winkel Salvatore Ferragamo te breken, maar toen enkele agenten met paarden passeerden liep iedereen weg.

Verontwaardigd

Een politiehelikopter vloog in de lucht, maar leek niet te veel indruk te maken. Toen de agenten met de paarden weg waren gingen jongeren ongestoord verder met het proberen de ruiten van de Salvatore Ferragamo te breken. Tien minuten nadat Jimmy Choo geplunderd werd, braken ook de ramen van Salvatore Ferragamo. Één minuut later kwamen de ordediensten en een waterkanon aan, maar het was te laat. Vanaf dat moment ging de politie in de omgeving van de Waterloolaan over tot administratieve aanhoudingen.

Yassin Akouh

De geplunderde JIMMY CHOO op de Waterloolaan 53 in Brussel.

‘In Brussel werd het vreedzaam protest achteraf jammer genoeg ontsierd door vernielingen, diefstal en mensen die met stenen naar de politie gooiden. Politieoptreden daartegen is uiteraard legitiem en moet de-escalerend en proportioneel zijn’, staat te lezen in een artikel dat Amnesty International maandag publiceerde.

Niet iedereen op de straten zorgde voor overlast. Jongeren hielpen auto’s omrijden, demonstranten sprongen regelmatig voor de politie en probeerden andere jongeren te kalmeren. Op de Waterloolaan probeerden enkele omstaanders een brandje te doven. Twee mannen schreeuwen verontwaardigd: ‘De wereld kijkt naar ons, heel de wereld ziet dit’ en ‘we hebben kinderen, wij wonen hier. We zijn allemaal broers en zussen, waar zijn jullie in godsnaam mee bezig?’ op een video dat ik op mijn Twitter plaatste.

Bijzondere argumenten

Tegen 21 uur leek de politie de situatie op de meeste plaatsen onder controle te hebben. Er cirkelde toen nog een helikopter in de lucht en de politie was nog volop mensen aan het arresteren. Op weg naar Brussel-Centraal passeerde ik nog een straat met enkele gebroken of beschadigde etalageramen.

Enkele keren kwam de politie – tijdens de rellen – agressief naar mij toegelopen, maar toen ik mijn perskaart toonde lieten de meeste agenten mij vrij mijn werk doen. Sommige agenten kwamen wel met bijzondere argumenten, mogelijk om te vermijden dat ik hun optreden zou vastleggen op camera. Enkele keren vroegen ze me de locatie te verlaten of blokkeerden ze me juist om dat te doen. Laten we niet vergeten dat een journalist niet enkel aanwezig is om de daden van de politie vast te leggen, maar ook die van de demonstranten.

Geen zichtbare identificatie

De journalist Jeremy Audouard plaatste een video op Twitter van een agent die agressief naar hem toeliep omdat hij een arrestatie aan het filmen was. ‘Een politieagent heeft me bedreigd omdat ik de arrestatie van een demonstrant aan het filmen was #BLM’, plaatste hij. Amnesty International sprak zich ook hierover uit: ‘Er bereiken ons verschillende beelden van journalisten die op intimiderende manier werden aangemaand te stoppen met filmen, of waarvan het cameramateriaal zelfs werd vernietigd. Ook burgers die gebruik maken van hun recht om de politie te filmen, werden gearresteerd’. De organisatie zegt dat ze bezorgd is om het afschrik-effect daarvan. Ze vinden dat journalisten ongehinderd en in alle vrijheid moeten kunnen berichten over wat ze zien.

‘Zowel in Brussel als in Antwerpen zijn er berichten dat sommige agenten geen zichtbare identificatie zouden hebben gedragen. Politieagenten moeten tijdens de inzet bij een demonstratie individueel identificeerbaar zijn. Beschermende kleding zoals helmen mag niet worden gebruikt om de identiteit van politieagenten te verhullen’, aldus Amnesty International.

Verontwaardiging

De verontwaardiging bij vele demonstraten was groot doordat er veel aandacht ging naar rellen veroorzaakt door enkele honderden jongeren, die mogelijk niet eens betrokken waren bij het protest, in plaats van naar het vreedzaam protest. De organisatoren vroegen ook nadrukkelijk op het einde van het protest om vreedzaam naar huis te keren.

Er moet ook niet vergeten worden dat de voorgaande protesten in het teken van George Floyd en tegen racisme en politiegeweld in onder andere Brussel en Antwerpen probleemloos verliepen, los van dat de sociale onthouding die niet altijd gegarandeerd werd. Of de politie – voor eender welk doel – nog protesten door de vingers zal zien tijdens de coronacrisis is de vraag.

Jeremy Audouard

Wat gebeurde er zondag in Brussel?