Op 29 juli 2020 arresteerde de Wit-Russische geheime dienst KGB in Wit-Rusland 33 medewerkers van de Russische paramilitaire organisatie Wagner Group. De officiële Russische versie over de komst van de huurlingen naar Wit-Rusland zou bij wijze van uitzondering op waarheid kunnen berusten. De krant Komsomolskaja Pravda beweerde dat de huurlingen door een agent van de SBOe (Oekraïense geheime dienst) die zich uitgaf als een veteraan van de pro-Russische strijdkrachten, via het internet werden gerekruteerd voor een opdracht in Venezuela of Syrië.

Steeds meer meldingen over schimmige privémilitie

Het plan was dat de huurlingen naar Minsk zouden komen. Van daar zouden ze met Turkish Airlines naar Istanboel vliegen. In Kiev moest dan het vliegtuig tot een noodlanding gedwongen worden. Daarop zou men de huurlingen arresteren. In Oekraïne zouden ze dan voor oorlogsmisdaden berecht worden. Volgens Jevgenij Sjevtsjenko, adviseur van de Oekraïense president, werd de operatie op het laatste moment stopgezet. Dit door toedoen van het hoofd van de presidentiële administratie, Andrej Jermak. De Wit-Russische geheime dienst werd op de hoogte gesteld over het verblijf van de huurlingen in een sanatorium nabij Minsk.

Tot de gerekruteerde paramilitairen behoorden eveneens twee mannen die betrokken waren bij het neerhalen van de MH-17. Uiteindelijk konden 32 medewerkers van de Wagner Group ongehinderd naar Rusland terugkeren. Eén had de Wit-Russische nationaliteit en bleef achter. Dit gebeurde ongeacht een uitleveringsverzoek van Oekraïense kant. Daarmee zou de kous af geweest zijn. Ware het niet dat er gedurende de laatste jaren wereldwijd steeds meer meldingen over de schimmige privémilitie in het nieuws belandden.

fontanka.ru

Alle bedrijven behoren via dewelke Wagner Group opereert, behoren direct of indirect tot het imperium van Jevgeni Prigozjin (midden), voormalig bajesklant en huidig protegé van de Russische president (links).

Wereldwijd actief

De paramilitaire organisatie behartigt de belangen van het Kremlin niet enkel in Oost-Oekraïne. Ze is eveneens actief in Syrië, Libië, de Centraal-Afrikaanse republiek, Soedan, Madagaskar en Mozambique. Ze gebruiken daarvoor bedrijven met obscure namen als Euro Polis, M-Invest, M-Finance, Meroe Gold, Broker Expert en Lobaye Invest. De leden van de Wagner Group houden zich bezig met de bewaking van olievelden, pijpleidingen, goudmijnen, het opleiden van militaire specialisten en transport van wapens en goederen. De facto echter worden ze als ervaren huurlingen ingezet in brandhaarden overal ter wereld. Ze vechten er aan de kant van de hoogstbiedende.

Alle bovengenoemde bedrijven behoren direct of indirect tot het imperium van Jevgeni Prigozjin. Hij is een voormalig bajesklant en huidig protegé van de Russische president. Multimiljonair Prigozjin overtreedt hiermee al jarenlang de nationale wetgeving. Die verbiedt immers ten strengste het huurlingenwezen en deelname van huurlingen aan militaire conflicten in het buitenland. Volgens militaire experts is de Wagner Group dan ook in het geheim onderdeel van het Russische Ministerie van Defensie. De organisatie zou onder direct bevel van de regering staan. De privémilitie behartigt niet alleen de geopolitieke belangen van Rusland. Haar activiteiten leveren door de lucratieve contracten aangaande rechten op olievelden en goudmijnen ook een aardige duit op voor Prigozjin en de elite rondom Vladimir Poetin.

Ontstaan van de Wagner Group

De geschiedenis van de Wagner Group begint in 2013. Vadim Goesjev en Jevgenij Sidorov, beide managers van de veiligheidsdienst Moran Security en gespecialiseerd in begeleiding van vrachtschepen ter bescherming tegen piraten, lieten toen in Hongkong de militaire organisatie ‘Slavjanskij Korpus’ (Slavisch korps) registreren. Voor dit Slavische korps werden 267 Russen aangeworven. Zij zouden instaan voor de bewaking van olievelden en pijpleidingen in Syrië. In de praktijk echter vechten de medewerkers als huurlingen in de burgeroorlog aan de kant van Bashar al-Assad. Bij aankomst in Moskou in oktober van datzelfde jaar arresteert en ondervraagt de FSB, de Russische geheime dienst, de overlevende leden van het ‘Slavische korps’.

In 2014 worden Goesjev en Sidorov voor ‘het organiseren van een huurlingenleger’ veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf. Een aantal van de ‘Syriëgangers’ verdwijnt eveneens achter tralies. De rest krijgt ‘een aanbod dat ze niet kunnen afslaan’. Onder de laatsten bevindt zich commandant Dmitri Oetkin, codenaam Wagner. Oetkin is een door de wol geverfde militair uit een industriestadje in de Oeral met de passende naam Asbest. Hij en enkele andere commandanten mogen in nauwe samenwerking met de militaire inlichtingendienst GROe een rekruteringsbasis in Rostov aan de Don organiseren. Van daaruit vertrekken de eerste divisies naar de Krim en de Donbas-regio. De eenheid van Oetkin wordt naar de codenaam van zijn commandant genoemd. De geheime missie in de Krim door de ‘kleine groene mannetjes’ verloopt vrijwel zonder tegenstand.

Meedogenloos, sadistisch en onverschrokken

In de strijd tegen de Oekraïners in de nieuw uitgeroepen Volksrepublieken Donetsk en Loegansk krijgt de divisie Wagner echter volop de kans zich waar te maken als meedogenloos, sadistisch en onverschrokken huurlingenleger. Medewerkers van de Wagner Group zijn er onder andere verantwoordelijk voor het neerhalen van een IL-76 van de Oekraïense luchtmacht. Hierbij komen 40 soldaten en 9 crewleden om het leven. Ook is de divisie onder commandant Oetkin betrokken bij de bestorming van het vliegveld van Loegansk. Tot op heden speculeert men over de rol van Wagner bij het neerstorten van de MH-17.

In 2015 hield de divisie zich vooral bezig met speciale opdrachten voor Igor Plotnitski, de toenmalige leider van de Volksrepubliek van Loegansk. Er zouden vier ‘dissidenten’ die de macht wilden overnemen in de pas gestichte republiek, uit de weg zijn geruimd. Ook worden een aantal groepen kozakken ontwapend. Door het succesvolle optreden van Wagner besluit men de divisie uit te breiden en te versterken.

Wagner in Syrië

Vanuit Rostov aan de Don vertrekken de eerste groepen huurlingen eind 2015 naar Latakia. In het westen van Syrië aan de grens met Turkije. Dit in opdracht van het Russische Ministerie van Defensie. Hier komt de Wagner Group voor het eerst in het nieuws. Er vielen immers tussen de drie en de negen Russische paramilitairen in de strijd tegen de opstandelingen. In 2016 zou na een conflict tussen Jevgeni Prigozjin en Sergej Sjojgoe, Minister van Defensie, de staatsfinanciering van de paramilitaire organisatie abrupt zijn stopgezet.

Kennelijk vraagt Prigozjin om een oplossing van hogerhand. In 2016 ondertekenen namelijk zijn firma Euro Polis en het Russische Ministerie voor Energie volgens het platform voor onderzoeksjournalistiek fontanka.ru een memorandum met de Syrische regering. Het gaat om een contract voor 5 jaar over de ‘herovering en bewaking van olie- en gasvelden, pijpleidingen, olieraffinaderijen en aanverwante fabrieken die door vijanden van het Assad-regime zijn bezet’. In ruil mag Euro Polis een vierde van de opbrengst van de onder controle gebrachte olie- en gasvelden behouden. De kosten voor de militaire operaties vergoedt de Syrische regering apart.

Militairen van de Wagner Group worden in 2016 en 2017 zowel tijdens de eerste als de tweede bestorming van Palmyra ingezet. Volgens één van de Syrische opdrachtgevers worden de Russische paramilitairen echter als ‘kanonnenvoer’ gebruikt. Vooral bij de tweede maal lijden ze grote verliezen door zelfmoordaanslagen van ISIS-strijders. Toch kunnen de regeringsgezinde troepen de stad van Duizend Zuilen tot twee keer toe succesvol heroveren.

Pronken met wreedheden

Huurling van de Wagner Group en neonazi Aleksej Miltsjakov (codenamen Fritz en Serb) uit Sint-Petersburg stond erom bekend tijdens de oorlog in Donbas de oren van zijn slachtoffers af te snijden. Ook kraste hij ‘kolovrats’ (Slavische swastika’s) in hun gezicht. Miltsjakov plaatste regelmatig foto’s van zichzelf naast stapels lijken en verminkte slachtoffers op zijn account op het sociale netwerk vk.com. In 2016 komt Miltsjakov in het nieuws in Wit-Rusland omdat hij er neonazistische trainingskampen voor de jeugd leidt.

In juni 2017 martelt en vermoordt een groepje Russisch sprekende mannen een deserteur uit het leger van Assad op afschuwelijke wijze met een voorhamer. Ze plaatsen de video van de martelingen en de moord in een gesloten groep voor leden van de Wagner Group op vk.com. Later wordt hij verder verspreid. Na onderzoek door onafhankelijke media in 2019 kan men vaststellen wie de Russen in de video zijn. Ze behoren allemaal tot de Wagner Group. In de Russische staatsmedia worden de gruweldaden goedgepraat met de woorden: ‘Het is de enige taal die terroristen verstaan.’

fontanka.ru

Vladimir Poetin (midden) in 2016 tijdens een uitreiking van militaire onderscheidingen voor leden van de Wagner Group, rechts Dmitri Oetkin, alias Wagner.

Bewakers van de status quo

Op 11 december 2017 feliciteert Vladimir Poetin zijn reguliere manschappen op de Russische vliegbasis Khmeimim in bijzijn van president al-Assad met de ‘overwinning op de terroristen’. De Russische troepen gaan grotendeels terug naar het vaderland. De bewaking van strategische objecten en vooral olievelden wordt permanent overgenomen door privémilities. Daarbij is een hoofdrol weggelegd voor de Wagner Group.

Roeslan Poechov, militair expert en directeur van het Moskouse Centrum voor Strategieën en Technologieën, verklaarde dat het inzetten van de Wagner Group in Syrië één van de belangrijkste factoren voor de overwinning was. ‘In tegenstelling tot Amerikaanse privémilities die slechts begeleidende taken uitvoeren, traden de huurlingen van de Wagner Group steeds als professionele en ervaren voorhoede op. Dat tilde de militaire aanvalskracht van het regeringsgezinde leger duidelijk naar een hoger plan. Bij het Russische publiek vergoot men om de verliezen van de Wagner Group geen tranen. Hier geldt het motto: Ze wisten waar ze aan begonnen en werden er zeker dik voor betaald.’

Jevgenij Sjevtsjenko

Wagner Group: lange arm van het Kremlin in Oost-Oekraïne en Syrië