Deze maand IS het precies 10 jaar geleden dat Islamitische Staat (IS) een genocide pleegde op de jezidi’s in het Koerdische Noord-Irak, meer bepaald in het Shengal-gebergte. Meer dan 5.000 jezidi’s werden vermoord, duizenden jezidi-vrouwen en meisjes werden als seksslavinnen gevangengenomen en meer dan 500.000 jezidi’s sloegen op de vlucht. Maar hoe zit het met de jezidi’s vandaag, exact 10 jaar na dit gruwelijke drama?

Even het geheugen opfrissen: jezidi zijn een Koerdisch sprekende religieuze minderheid in een regio die gedeeltelijk in Irak, Syrië, Turkije en Iran ligt. Het jezidisme ontstond in de 12de eeuw, is monotheïstisch en gewordelt in Indo-Iraanse tradities. Jezidi’s hebben voortdurend te maken gehad met vervolgingen door moslims. De genocide van 2014 is het grootste hedendaagse voorbeeld ervan.

Duitsland

In de Sint-Pauluskerk in het Duitse Frankfurt herdachten vorige zondag Koerdische, Irakese en Duitse politici de genocide van tien jaar terug. Daarbij onderstreepten ze de vele moeilijkheden waar de jezidi-gemeenschap vandaag nog altijd mee worstelt. Van de minstens 6.417 jezidi’s die ontvoerd werden door IS is er van 2.596 van hen tot op heden geen spoor.

De grootste jezidi-diaspora binnen Europa leeft in Duitsland en telt meer dan 200.000 leden. Maar ook bij ons in België leven er omvangrijke gemeenschappen in Brussel en vooral in Luik, waar er zo’n 500 jezidi-families wonen. Daar zijn ook mensen bij die vanwege de genocide van 2014 in ons land terechtgekomen zijn. Doorbraak sprak twee van hen. Hoe ervaren ze het leven hier in België? Hoe beleven ze de 10-jarige herdenking van de genocide?

Erbarmelijke situatie

Sheikh Badal is een jezidi-Koerd die sinds 2015 in ons land woont. Hij ontvluchtte zijn thuisland na de genocide van 2014. ‘Omdat we geen moslims zijn, en moslims zelf gebrainwasht zijn over het feit dat de jezidi’s zogezegd de duivel zouden aanbidden, denken ze dat ze ons of moeten bekeren, of moeten vernietigen’, vertelt hij. ‘Maar ons geloof is ouder dan de islam. We geloven in God, maar op onze eigen manier. Dat wij de duivel zouden aanbidden, zoals de moslims denken, is dus niet waar.’

Badal licht ook de situatie vandaag toe, en de vele problemen waar de jezidi’s mee kampen:

‘Sinds de aanval van IS zijn de meeste jezidi’s vermoord. Duizenden van hen, vooral meisjes en vrouwen, werden ontvoerd. Na de bevrijding van de jezidi’s door de Koerdische strijdkrachten en de Amerikanen, werden ze ondergebracht in tentenkampen. Maar de situatie daar is erbarmelijk. Het is er koud en nat, en af en toe ontstaat er brand. Er heerst werkloosheid en er is een gebrek aan medicijnen.’

‘De mensen kampen nog altijd met een enorm trauma, terwijl er geen professionele psychologische hulp is. Van elke familie is er wel iemand gruwelijk vermoord dan wel ontvoerd. De Koerdische Regionale Regering (KRG) doet haar best om de situatie te verbeteren. De Iraakse staat van zijn kant doet niets. Ze hebben de slachtpartij niet eens als genocide erkend.’

‘Verschillende Europese landen hebben de gruweldaden van 2014 wel erkend als genocide. Toch stuurt Duitsland nu veel jezidi’s terug naar hun thuisland. Daar is het nog altijd niet veilig, en bovendien hebben de mensen daar ook niets. De EU zou samen met Irak eerst de veiligheid en leefomstandigheden in het Shengal gebergte moeten verbeteren vóór mensen worden teruggestuurd. Dat hebben de Verenigde Naties onlangs ook gezegd.’

Toekomst van de jezidi’s

Wat hoopt Sheikh Badal zelf voor de toekomst? ‘Ik hoop dat Shengal terug opgebouwd wordt. Shengal is de speelbal van de regionale machten omdat het centraal gelegen ligt tussen Turkije, Irak en Syrië. De status van Shengal is bovendien een punt van discussie. Volgens artikel 140 en 143 van de Iraakse grondwet moet er een referendum gehouden worden rond de vraag bij welk deelgebied de jezidi’s van Shengal zich willen aansluiten. Bij het referendum van 2017, dat toen georganiseerd werd op initiatief van de KRG, hebben de jezidi’s massaal gestemd vóór aanhechting bij het Koerdische gedeelte. Maar de Iraakse staat blokkeert deze wet. Ze voert hem gewoonweg niet uit.’

En het leven hier in België? ‘Het leven voor mij is hier zeer goed. De jezidi’s krijgen de nodige hulp. We hebben hier onze eigen verenigingen. We hebben bovendien een aparte plaats op het kerkhof in Charleroi aangevraagd om onze overledenen volgens onze eigen rituelen en gebruiken te begraven.’

Agirman Suleyman is voorzitter van het Centre Culturel Yezidi Liégeois. Hij verblijft al langere tijd in België. ‘Ik kan nog altijd niet geloven dat zoiets als de genocide in de 21^ste eeuw, voor de ogen van de hele wereld, kon gebeuren. De genocide was niet enkel tegen de jezidi’s, maar ook tegen de menselijkheid als zodanig gericht. België is een van de landen die de genocide tegen de jezidi’s erkend heeft.’

Ziet Suleyman ook hoop? ‘De jezidi’s hebben geen perspectief. Veel jezidi’s die asiel aanvragen in Europa worden teruggestuurd. Maar in hun thuisland zijn ze niet veilig. Ik hoop dat de jezidi’s beschermd worden door UNESCO en de VN, niet door de KRG. De Koerdische partijen willen immers altijd van de jezidi’s profiteren voor eigen gewin.’

jezidi’s

10 jaar na de jezidi-genocide