Washington schaduwt de hoge technologie van de Lage Landen. ASML met zijn chipmachines in Eindhoven en imec met zijn nanoresearch moeten de Chinezen mijden. Dat is de eis van de yankees.

Lernout & Hauspie

Waarom ging Lernout & Hauspie over de kop? Jo Lernout blijft beweren dat de CIA de Vlaamse avant-garde-technologie wilde vernietigen of kapen. Pol Hauspie vindt dat deels waar, maar kijkt ook in het eigen hart en bekent zakelijke flaters. De spraaktechnologie van het West-Vlaamse duo overleeft het debacle en floreert bij Amerikaanse en Europese ondernemingen.

Een vleug van de Amerikaanse bedilzucht en technologische jaloezie duikt omwille van Oekraïne en China weer op. Ditmaal wordt gemikt op ASML, dat ultra-gesofisticeerde machines tegen 300 miljoen euro per stuk maakt in Eindhoven, én imec van de KU Leuven, dat één van de sterkste laboratoria ter wereld is voor basis- en toegepast onderzoek in de nanotechnologie en de elektronica.

Economische veiligheid

De Amerikaanse toezichthouders van de wetenschappen dringen binnen op het domein van de economische veiligheid. De economische veiligheid is een onderdeel van de strategische veiligheid van landen en militaire allianties. Chinezen die zich nestelen in de lokalen van imec kunnen daar voorhoede-research stelen. Chinezen die de machines kopen van ASML trakteren zichzelf op chips van een ongehoorde verfijndheid.

Sinds 2000 is ‘Going Out’ officieel een onderdeel van de Chinese economische politiek. De actie One Belt-One Road van 2013 is de speer voor een wereldwijd Chinees handelsnetwerk. Vier van de vijf meest innovatie fintech-bedrijven (waar banken en verzekeringen sterker door geïnformatiseerd worden) zijn Chinees.

Jonathan Holslag, die zich bij het begin van zijn academische carrière ontpopte tot de Belgische China-man met een eigen instituut, waarschuwde in 2016 al in interviews voor het verschil tussen de Chinese visie op termijn en onze economische kortzichtigheid. Temeer omdat de Chinezen éénrichtingsverkeer beoefenen. China is niet enkel terughoudend voor buitenlandse spelers in eigen land, maar hanteert vaak verschillende regels voor binnenlandse versus buitenlandse investeerders. Een Europese HST in Shanghai, vergeet het.

Niet wakker

Van ‘economische veiligheid’ ligt België amper wakker. De denktank Itinera publiceerde voor een aantal jaren een stand van zaken die anno 2022 de moeite loont. Daar begreep men dat afgezien van nieuwe oorlogsconflicten dat soort veiligheid met de nieuwe speler, die China is, acuut werd.

De blokkade van de verkoop van 14% van de aandelen van het publieke bedrijf Eandis, een netwerk voor elektriciteit- en gasdistributie in 229 lokaliteiten in Vlaanderen, aan het Chinese State Grid in 2016 bracht economische veiligheid onder de aandacht van Jan met de Pet.

Onrust ontstond over het feit dat een Chinese staatsonderneming, met directe banden met de Chinese Communistische Partij, greep zou krijgen op deze strategische activiteit. En, er economische informatie uit zou kunnen puren (inzage in het energieverbruik van ondernemingen levert nuttige tips op voor bijvoorbeeld overnames). Een nota van de Staatsveiligheid en een beslissing van het Antwerpse stadsbestuur blokkeerden de deal.

Kroonjuwelen

Traditioneel is België slap in het beschermen van zijn economische kroonjuwelen. Denk aan de verkoop in 1988 van de Société Générale (SG) aan het Franse Suez. Grosso modo had deze SG rechtstreeks of onrechtstreeks zeggenschap in een derde (ja!!!) van de Belgische economie.

Vanuit de hoek van minister-president Gaston Geens en zijn kabinet, ondersteund door de Vlaamse Beweging, werd campagne gevoerd voor de ‘verankering’ van strategische bedrijven (energie, banken, andere) in eigen land. Dat bracht weinig soelaas. In België zijn de burgerlijke inlichtingendienst, de Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst, ADIV, verantwoordelijk voor het nationale wetenschappelijk en economisch potentieel.

Sluwe duivel

China is de sluwe duivel. Het bezit een haven in Griekenland, wijngaarden in Frankrijk, een voetbalclub in Roeselare, een hoge snelheidstrein tussen Boedapest en Belgrado, de autofabrikant Volvo (met zijn gigantische fabriek in Gent, eigendom van de Chinese holding Geely) en de elektriciteitsvoorziening in Portugal. België/Vlaanderen hebben een zeer open economie en verwelkomen handelsstromen en kapitaalstromen. In 2016 verbood de Duitse overheid de verkoop van de Duitse chipmachinefabrikant Aixtron aan een Chinees bedrijf om veiligheidsredenen.

De Europese Unie is geïntrigeerd door economische veiligheid en hanteert, waar mogelijk, het beginsel: ‘We need protection without protectionism’. Een Europees wetgevend kader dat specifiek gericht is op de gevolgen voor onze economische veiligheid door Buitenlandse Directe Investeringen (BDI) ontbreekt.

OESO

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) ontwikkelde een maatstaf voor de openheid van een land ten aanzien van buitenlands kapitaal. De OESO Regulatory Restrictiveness Index loopt van nul tot één. Nul is zeer open, één zeer beperkend.

België heeft op die index het cijfer 0,04 en laat de deuren open. De totale instroom van directe buitenlandse investeringen steeg tussen 2013 van 401 miljard tot 474 miljard euro in 2016, en die opwaartse trend is gebleven. België is aantrekkelijk zeggen academische studies omwille van zes institutionele factoren: politieke stabiliteit (ja, zo zien de onderzoekers dat?), rechtsorde, democratische instellingen, corruptie, het fiscaal regime en de culturele afstand (Europeanen en Amerikanen zijn hier thuis).

De Belgische regering laat het thema economische veiligheid slabakken, de Vlaamse wetgever heeft met het Bestuursdecreet, goedgekeurd in december 2017, een stap gezet. Het decreet schept de mogelijkheid voor de Vlaamse overheid om buitenlandse directe investeringen tegen te houden in instellingen die onder haar controle vallen.

Maar, wat te doen met buitenlandse investeringen in privéondernemingen? Ontvangen wij hen met open armen of moeten wij voorzichtiger zijn in het commercialiseren van strategische kennis en technologie?

Jo Lernout

Van spraaktechnologie naar deepfake ‘van eigen kweek’

Washington beknot laaglandse technologie