De federale regeringsvorming blijft één langgerekte surplace. Momenteel ligt het wedstrijdtempo zelfs zo laag dat de Groenen terug komen aansluiten. De echte onderhandelingen worden verlamd onder meer door de leiderschapsstrijd die binnen meerdere partijen aan de gang is. Bij CD&V steken maar liefst zeven kandidaten hun hand uit naar de troon. Het maakt de huidige situatie bij de christendemocraten onvoorspelbaar en zelfs onoverzichtelijk.

MR eerst

Eerst is het nog de beurt aan MR. Ook daar tellen we vijf kandidaat-voorzitters. Op 12 november weten we wie er aan het langste eind trekt. Al is een tweede ronde bij de Waalse liberalen niet uitgesloten – dan valt het eindoordeel pas op 29 november. Dat zoveel kandidaten zich geroepen voelen wijst op een reëel machtsvacuüm aan de partijtop. In zo’n situaties valt moeilijk in te schatten wie het uiteindelijk zal halen. Bovendien kan zo’n verkiezing de voorbode betekenen van hernieuwde interne stabiliteit maar evengoed van ontluikende versplintering. En deelt het nieuwe opperhoofd echt de lakens uit of blijven er schoonmoeders over de schouder meekijken?

Hoogstwaarschijnlijk verloopt ook de CD&V-race in twee ronden. Op 18 november gaan dan de twee populairste kandidaten opnieuw de ring in, waarna op Sinterklaasdag de definitieve partijvoorzitter gekend is. CD&V heeft eigenlijk een ‘mirakelvoorzitter’ nodig om er weer bovenop te geraken, al is het onzeker of één van de zeven huidige aspiranten die hoge verwachtingen kan inlossen.

Haast even belangrijk is wie niét meedoet aan deze voorzittersverkiezingen. Pieter De Crem en Hendrik Bogaert besloten als woordvoerders van de rechtse vleugel dat de partij niet klaar is voor een nieuwe toenadering tot de N-VA. Dit zou namelijk vereisen dat de banden met het middenveld worden doorgeknipt. Ondanks het feit dat de christelijke zuil niet langer een equivalent aantal stemmen aanlevert durft het partijkader die organisaties niet te lossen. Ook Karel Van Eetvelt sprong niet mee in bad terwijl CD&V zo’n crisismanager wel kan gebruiken. Tot slot werd opnieuw aan de mouw van Inge Vervotte getrokken maar het Antwerpse stemmenkanon blijft passen voor een partijpolitieke herintrede.

Geografie telt

Deze strijd is natuurlijk interessant om te bekijken hoe de interne machtsverhoudingen liggen. Er speelt een belangrijke geografische dimensie, met name de provinciale standplaats van de kandidaat. CD&V-leden stemmen doorgaans trouw en voorspelbaar in lijn met wat de lokale afdeling voorstelt. Zo kun je verwachten dat West-Vlaanderen zwaar doorweegt in het eindresultaat: daar heeft de partij heel wat leden en behaalde ze de laatste verkiezingen nog steeds 23,5% van de stemmen. Maar is die volgzaamheid nog gegarandeerd? Of heerst ook hier in toenemende mate volatiliteit in het kiesgedrag van de leden?

Die brave ledentraditie verklaart waarom opper-apostel Vincent Van Peteghem aanvankelijk enthousiast verkondigde dat hij de steun geniet van vele hoge partijechelons. De vraag rijst evenwel of dit in de huidige situatie nog steeds een troef dan wel een competitief nadeel is. Er traden vervolgens ook geen CD&V-toppers naar voren die uitdrukkelijk hun stem voor Van Peteghem uitspraken. Zo uitgesproken is die steun dan blijkbaar ook weer niet.

De tweede ronde

Waarschijnlijk wordt pas bij het inluiden van de tweede stemronde klare wijn geschonken. Nu spaart men het eigen stemadvies op en kijkt men de kat uit de boom totdat het spel wat overzichtelijker oogt. Het is immers gênant wanneer uw wagon aan het verliezende kamp blijkt te hangen. Terwijl het eigenlijk geweten is dat Wouter Beke voor zijn gouwgenoot Raf Terwingen stemt en Hilde Crevits de Zeebrugse havenbaas Joachim Coene verkiest. Toch willen beide partijtoppers die steun vandaag niet meer expliciet herhalen. Ook voor welke kandidaat de koepelorganisatie Beweging.net opteert blijft een goed bewaard geheim. Nochtans zou deze stemvoorkeur doorslaggevend kunnen zijn.

Dat de juiste verblijfplaats belangrijk is illustreert de flamboyante Sammy Mahdi. In 2017 verhuisde hij van Molenbeek naar Vilvoorde om zijn politieke carrière wat meer wind in de zeilen te geven. De Jong CD&V-voorzitter is echter vooralsnog een electoraal pluimgewicht en kampt in Vlaams-Brabant met rechtstreekse concurrentie van medekandidaat Katrien Partyka. Veel burgers vinden Mahdi vast een aantrekkelijke figuur, maar het zijn in deze wel de CD&V-leden die beslissen wie hun nieuwe partijleider wordt. En dan valt te betwijfelen of het vlotte digitale profiel van Mahdi representatief is voor het CD&V-ledenbestand. Zo leert ledenonderzoek van UG-Professor Bram Wauters en collega’s (2017) dat de helft onder hen minstens 65 jaar oud is.

Stielkennis

Partyka is de enige vrouwelijke kandidate, wat voor haar een belangrijke troef kan betekenen. Christelijke vrouwenverenigingen zoals Femma en Vrouw & Maatschappij wegen intern best zwaar door mede dankzij hun mobilisatiekracht. Partyka geniet bovendien de uitgesproken steun van haar echtgenoot Koen van den Heuvel – de voormalige minister die uit de provincie Antwerpen afkomstig is. Niet onbelangrijk aangezien geen enkele van de zeven kandidaat-voorzitters in de grootste kieskring van het land woont. Antwerpen is daarmee braakliggend terrein in de christendemocratische opvolgingsstrijd en dus een belangrijk wingewest voor de winnaar in spe.

Van de zeven kandidaten zijn er liefst vijf burgemeester. Partyka is als enige bewindvoerder van een volwaardige stad (Tienen). Dit is een bijkomend pluspunt voor haar aangezien CD&V vooral in de stedelijke gebieden achteruitboert. De partij probeert vast te houden aan haar vele kleine landelijke machtsbasissen om de algemene achteruitgang te maskeren, maar zo’n terugtrekkingsstrategie is op termijn niet houdbaar.

Last but not least is Partyka intussen bezig aan haar derde legislatuur als parlementslid. Daarmee is zij met voorsprong de meest ervaren politicus onder de zeven kandidaten. Dat een wet haar naam draagt, overigens een stille wens die menig politicus koestert, getuigt van enige stielkennis. De Wet-Partyka zorgt ervoor dat mensen met gezondheidsproblemen toch een betaalbare schuldsaldoverzekering bij hun hypothecair krediet kunnen afsluiten. Technische materie maar wel een belangrijke sociale verwezenlijking: de intenties waar de andere kandidaat-voorzitters vaak over praten heeft Partyka al in de praktijk gebracht.

Nu een onervaren politicus aan het roer zetten kan de doodsteek betekenen voor de christendemocratische partij. CD&V kan het zich bijvoorbeeld echt niet permitteren om federaal in de oppositie te belanden, want dan dreigt ze werkelijk onzichtbaar te worden tijdens de veelkleurige Kamerdebatten. De nieuwe partijvoorzitter wacht dus de zware verantwoordelijkheid om zich er federaal niet te laten afrijden, hetgeen politieke stuurmanskunst vergt.

Managementtaal

De indruk leeft dat men de interne campagne inhoudelijk angstvallig op slot houdt in de hoop om versplintering te vermijden. Het is een fenomeen dat we eerder al bij Groen zagen en heden ook bij Open VLD opmerken. De inzetnota van de twaalf apostelen bevatte vooral managementtaal en ook de huidige debatten tussen de kandidaten voornamelijk over partijstructuren. Een fundamentele discussie over de inhoudelijke (her)positionering is er niet. Nochtans is de urgentie hoog: in de laatste peiling midden september haalde CD&V nog slechts 11%. Een zeldzaam discussiepunt is het Arco-dossier. Niet toevallig hameren uitgerekend de burgemeesters erop dat de terugbetaling er moet komen. De lokale besturen zijn immers mee financieel gedupeerd in het verhaal. Zij hebben er bijgevolg alle belang bij dat de coöperanten worden vergoed.

Dedeckeriaans

De Donder probeerde het rechtse ledenreservoir aan te boren door het migratiethema te bespelen. In de beweegreden van De Donder zit zeker een scheut opportunisme, maar wel zegt hij luidop wat vele Vlamingen stil denken. In dit land kan de melk en honing niet onbeperkt vloeien. Het risico bestaat evenwel dat De Donder daarmee de doos van Pandora heeft geopend: over het migratieprobleem werd binnen de christendemocratie wijselijk niet gedebatteerd. In 2010 gaf toenmalig premier Leterme zijn geestverwante Merkel weliswaar gelijk toen die laatste liet optekenen ‘dat de multiculturele samenleving mislukt is’, maar daarna viel het interne debat weer stil.

De Donder heeft zich recent in de kijker gewerkt door enkele opmerkelijke interventies. Studio 100 moet je niet leren hoe een merk op korte termijn succesvol in de markt te plaatsen. Onderschat daarenboven nooit de electorale aantrekkingskracht van politici die zaken bespreekbaar maken en ze eenvoudig kunnen uitleggen. Maar kan zo’n figuur vervolgens ook echt de leider zijn van de ploeg? Eerdere ervaringen met bijvoorbeeld Jean-Marie Dedecker wijzen eerder op het tegendeel.

Deze tekst verscheen ook op vrt.

Joachim Coene

Onoverzichtelijke CD&V