Professoren die niet de platgetreden paden volgen, hebben het niet onder de markt. Zeker in Duitsland, waar de pensée unique vaak geschraagd wordt door broodroof, bedreigingen en zelfs fysiek geweld. Dat mocht Werner J. Patzelt, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Technische Universität Dresden, dezer dagen ondervinden. Nadat zijn auto in maart 2017 al door anonieme Antifa-militanten in brand was gestoken, kreeg de mediabekende vorser nu ook op het einde van zijn academische carrière het deksel op de neus. De 65-jarige Patzelt gaat in maart 2019 met pensioen, maar had een aanvraag voor een ‘Seniorprofessur’ ingediend. Deze in principe onbezoldigde positie stelt een emeritus in Duitsland in staat om toch nog, genietend van de combinatie van zijn renommee met die van zijn universiteit, geldmiddelen binnen te halen voor eigen onderzoeksprojecten. Er moet bij gezegd worden dat Patzelt wel vraagt om over een ‘Sekretariatskraft’ te beschikken en een maandelijkse ‘Honorierung’ te verkrijgen. De Philosophische Fakultät waartoe Patzelt behoort, wilde zijn aanvraag niet ondersteunen en zo is het tot een tot in alle uithoeken van Duitsland hoorbare spanning gekomen tussen de universiteit en de professor die in 1992 nog mee had gewerkt aan de oprichting van haar Institut für Politikwissenschaft.

Vermenging

Wat had Patzelt dan mispeuterd dat hij niet in aanmerking komt voor een ‘Seniorprofessur’? Volgens de prodecaan van de faculteit had hij zich ‘so stark politisch exponiert’ dat in de openbaarheid de indruk ontstaan was als zou hij ‘zijn politieke bezigheden niet voldoende van zijn positie als wetenschapper’ scheiden. Patzelt reageerde op het verwijt met de bedenking als zou hij zijn rol als politiek analyticus en politiekwetenschapper ‘op ontoelaatbare wijze’ vermengd hebben ‘net zo alsof het dan een professor geneeskunde niet zou toekomen zieken te behandelen of dat het onfatsoenlijk zou zijn wanneer een muziekprofessor in het openbaar zou musiceren’.

Tegen de ‘islamisering van het Avondland’

Als de ‘zieken’ die in deze beeldspraak naar voren komen, zouden misschien wel eens Pegida of Alternative für Deutschland (AfD) kunnen gelden. Misschien ligt daarin de oorzaak van de afwijzing van Patzelt, namelijk dat hij de afgelopen jaren deze fenomenen van rechts – en dus per definitie van extreemrechts in de ogen van links Duitsland – heeft ‘behandeld’. Vanaf het ontstaan van Pegida in oktober 2014 toog Patzelt op onderzoek naar wat de demonstranten in Dresden er massaal toe bewoog op straat te gaan tegen de ‘islamisering van het Avondland’. De politicoloog was de mening toegedaan dat de politiek de angsten en bekommernissen van de gewone burgers ernstig moest nemen (wat hij later, naar aanleiding van de rellen in Chemnitz in augustus 2018, zou herhalen). Tegelijk verweet hij de linkse tegendemonstranten ‘Feindbildpflege’, namelijk dat ze een vijandbeeld over de Pegida-demonstranten als verkapte neonazi’s koesterden. In 2016 publiceerde Patzelt samen met Joachim Klose in boekvorm de gefundeerde studie PEGIDA. Warnsignale aus Dresden (‘PEGIDA. Waarschuwingssignalen uit Dresden’).

Neo-links

Die analyses werden Patzelt niet erg in dank afgenomen. Toen al viel te lezen in tegen de professor gerichte pamfletten van linkse studenten wat in januari 2019 in een gelijkaardige teneur als kritiek vanwege de faculteit weer zou opduiken: ‘Herr Patzelt ist in der gesamten Pegida-Debatte mehr politischer Akteur denn Wissenschaftler’ (‘De heer Patzelt is in het hele Pegida-debat meer politiek actor dan wetenschapper’). Patzelt had gedaan wat in politiek-correcte middens niet geoorloofd is: op wetenschappelijke wijze proberen te achterhalen waarom de gewone man en vrouw in de straat niet mee willen gaan in het neo-linkse verhaal over de multiculturele maatschappij en dus vaak ‘fout’ stemmen. Patzelt kreeg het stempel van ‘Pegida-Versteher’, en dat is als een doodvonnis. ‘Verstaan’ waarom de gewone burger ‘angst’ heeft, zou volgens neo-links wel eens kunnen leiden tot begrip en zelfs ‘empathie’ voor wat niet zijn kan.

Boodschap

Een ander verwijt aan het adres van Patzelt luidt dat hij voordrachten voor de ‘foute’ AfD heeft gehouden. Dat rechtvaardigt hij zelf door aan de ‘Realo-Flügel’ (‘de gematigde realisten’) van de AfD de boodschap mee te willen geven: ‘Trennt euch von Rassisten und Antisemiten, haltet euch und eure Anhänger vom Extremismus fern, macht euch keine falschen Vorstellungen von direkter Demokratie.’ (‘Verwijder jullie van racisten en antisemieten; houd jezelf en je aanhangers ver weg van extremisme, koester geen verkeerde opvattingen over directe democratie’). Ook in het feit dat hij adviezen heeft gegeven aan de AfD, ziet Patzelt geen graten. Tenslotte heeft hij dat in het verleden ook gedaan voor de links-radicale PDS (de voorloper van ‘Die Linke’). Bovendien schrijft hij nu op uitnodiging van Michael Kretschmer, de minister-president van de deelstaat Sachsen, mee aan het verkiezingsprogramma van de christendemocratische CDU. Naar eigen zeggen doet hij dit om de naar de AfD overgelopen kiezers aan het verstand te brengen: ‘De CDU heeft jullie kritiek begrepen en neemt afstand van de door haar gemaakte fouten. Dus moeten jullie ons niet meer daardoor bestraffen dat jullie voor de AfD stemmen.’

Afwijking

Patzelt keurt trouwens de recente beslissing van de Verfassungsschutz (de Staatsveiligheid, letterlijk ‘Bescherming van de Grondwet’) goed om de AfD als ‘Prüffall’ (‘onderzoeksgeval’) te verklaren, en dus na te gaan of de partij in de toekomst in aanmerking zou kunnen komen voor ‘Beobachtung’ (‘observatie’). Die instemming dekt zich met wat hij zelf zijn ‘inzet’ noemt voor de ‘freiheitlich-demokratische Grundordnung’ (het democratische waardensysteem van de Bondsrepubliek). Overigens is Patzelt lid van de CDU. Dat alles vermag echter niet hem te beschermen tegen de verdachtmakingen die rood-groen Duitsland spuit tegenover eenieder die ook maar een klein beetje afwijkt van het ‘juiste’ pad.

Joachim Klose

Verdachte professor