Het Europees Parlement ontsnapt dan toch niet aan zijn kuis imago. Het achtte zichzelf onkreukbaar, maar zijn moreel gezag heeft een flinke jaap gekregen. Het onderzoek van het Belgisch federale parket naar mogelijke omkoping van politici door Qatar en Marokko legt een pijnlijke zenuw bloot. Dat alle verdachten uit de sociaaldemocratische fractie komen, is eerder toeval. De indruk is gewekt dat nogal wat parlementsleden zich niet zonder zonden voelen, en de billen dichtknepen bij de stemming over het uitgespuwde Griekse medelid Eva Kaili.

Kaili was geen naamloos parlementslid. Ze is de dochter van Aleksandros Kaili, directeur-generaal vervoer en communicatie bij de regionale regering van Midden-Macedonië. Hij is geboren in Istanboel, en vanuit Thessaloniki de gangmaker van haar politieke carrière. Ze werd in januari 2022 verkozen tot één van de veertien vicevoorzitters van het Europees Parlement. Ze haalde de vijfde hoogste score. Eerder was ze bevoegd voor wetenschap, technologie en kunstmatige intelligentie. Ze werkt nauw samen met haar zus Madalena, rechtskundige en consultante voor Europese politiek en wetgeving. Madalena gelooft onvoorwaardelijk in de onschuld van haar zus, verklaarde ze aan de Hellas Post.

Europese parlementsleden genieten onschendbaarheid, behalve als ze op heterdaad bij een misdrijf betrapt worden. Bij haar is 150.000 euro aangetroffen, haar vader werd betrapt met honderdduizenden euro’s in het koffertje. Ook haar partner Francesco Giorgi moet rekenschap geven voor geld met onduidelijke afkomst, door de Guardia di Finanza van Milaan aangetroffen in zijn huis in Abbiategrasso. Giorgi is overigens medewerker in het parlement en betrokken bij Fight Impunity.

Zeker is dat de echte spin in het web van vermoedelijke corruptie een voormalig Europees Parlementslid (2017-2021) is, de Italiaan Pier Antonio Panzeri. Die is aangehouden met zijn vrouw en dochter op verdenking van ongeoorloofde lobbying en omkoperij door Qatar (dat natuurlijk alle beschuldigingen verwerpt) met steun van een Marokkaanse ambassadeur. De vroegere vakbondsleider Panzeri is ook stichter van Fight Impunity, de ‘vereniging tegen straffeloosheid en een overgangsjustitie’ (Brussel, 2019). Dat blijkt de draaischijf te zijn voor minder koosjere activiteiten, zeker nu twee medewerkers van Socialists & Democrats-parlementsleden Marie Arena en Marc Tarabella, ook zijn opgepakt. Alles samen gaat het om 1,5 miljoen euro smeergeld. Dat is geen kattenpis.

The Sheriff

Intussen heeft onderzoeksrechter Michel Claise (‘The Sheriff’, die al opvallende sucsessen boekte in zijn strijd tegen witteboordcriminaliteit) het kantoor van Kaili laten verzegelen, in aanwezigheid van parlementsvoorzitster Roberta Metsola. Kaili zelf is naar Brussel gevlogen, ze is unaniem door alle fracties uit haar ambt als vicevoorzitster van het Europees Parlement ontzet, op drie stemmen na. De Nederlandse conservatieve Dorien Rookmaker, die voor bindende volksraadplegingen is en directe democratie, en de uiterst rechtse Joachim Kuss van AfD onthielden zich. De enige tegenstemmer, de Kroatische onafhankelijke Mislav Kolakušić, is een buitenbeentje. Ofwel had hij per abuis op het verkeerde knopje gedrukt (wat hij later desnoods kon rechtzetten), ofwel had hij gegronde redenen om niet mee te zingen in het wolvenkoor. Want het komt nogal besmuikt over dat 625 van de 628 aanwezige europarlementsleden van alle fracties over elkaar heen struikelden om te tonen wie de grootste afschuw had.

Kolakušić, een vroegere handelsrechter in Zagreb, was bereid zijn houding toe te lichten. Hij zei letterlijk: ‘Vierentwintig jaar lang heb ik als rechter gewerkt in de juridische instellingen van Kroatië. Ik acht het net daarom volledig onaanvaardbaar om in te gaan tegen de grondslagen van de wet. Ik wil evenmin een inbreuk plegen op de uitgangspunten van de Conventie ter Bescherming van de Mensrechten en de fundamentele vrijheden (Rome, 4, XI, 1950): artikel 6.2 – het recht op een eerlijk proces – stelt dat “iedereen die beschuldigd wordt van een misdrijf wordt verondersteld onschuldig te zijn tot het tegendeel wettelijk bewezen is”.’

Afgezien van die wettelijke bedenkingen, klaagde hij ook aan dat geen enkel parlementslid vooraf ook maar enige informatie had gekregen van de bevoegde instanties (personen, groepen of overheden). We beschikten dus over geen enkele mondelinge mededeling, zei hij, geen document, bewijs, feit of uitleg. Zo kon hij niet stemmen. ‘Er werd van ons verwacht dat we zouden stemmen als wilde ganzen in de mist.’ Die argumenten snijden hout. Maar ze beletten niet dat er een gerechtelijk onderzoek is geopend, aanhoudingen zijn verricht en beschuldigingen geformuleerd.

‘De wereld op zijn kop’

Ook bij de conservatieve ECR werden de wenkbrauwen gefronst bij het voorstel om een interinstitutioneel controle-orgaan op te richten dat zou toezien op de naleving van de eigen parlementaire regels. ‘Dat kan ik niet aanvaarden’, stelde Geert Bourgeois ferm. ‘Er is een scheiding der machten. In dit voorstel zou de Europese Commissie betrokken partij worden. De wereld op zijn kop. Het is het parlement dat moet toezien op de uitvoerende macht, niet omgekeerd.’

Overigens bestaat er in het parlement al een Comité voor de Gedragsregels. ‘Ik ben daar zelf lid van’, zegt Bourgeois. ‘We kunnen alleen maar advies geven, geen onderzoeken doen of straffen opleggen. We kunnen het comité wel versterken. Maar dat toevertrouwen aan derden, zelfs al zijn het technocraten of onafhankelijken, nooit! Het is een princiepskwestie.’

Eigenlijk betekent het allemaal niet meer dan de bevestiging dat, zoals Katleen Van Brempt (S&D) het formuleerde, ‘mensen die veel geld hebben, blijkbaar altijd nog meer geld willen’. En dat geldt voor alle geledingen van de maatschappij. Roberta Metsola zag een direct verband tussen de infiltratie van lobby’s en omkoperij, met een poging de democratie te ontwrichten. Wie aarzelde om onmiddellijk tot verstrengde filtering van bezoekers over te gaan – liefst 17.000 lobbyisten cirkelen als gieren rond de Europese instellingen, en dat is waarschijnlijk een onderschatting – was er aan voor de moeite: in zijn bevlogenheid van het moment besloot een meerderheid tot een resolutie om versterkte controle in en op het Europees Parlement uit te werken. Onmiddellijk lag er van elke fractie een tekst voor, die elk eigen accenten legde. ‘De gewone procedure’, zei Hilde Vautmans (Renew). ‘Tegen de middag ligt er wel een gezamenlijke tekst voor.’

Die lag er. De resolutie roept de commissie op om dringend werk te maken van het Ethisch Orgaan waar het parlement al sinds 2019 om gevraagd heeft, onder meer onder impuls van de Finse Groene Heidi Hautala. De resolutie eist, naar Amerikaans model, een register dat buitenlandse bezoekers en lobbyisten doorlicht, een betere bescherming van klokkenluiders, en algemeen geldende anti-corruptieregels voor de hele unie. En besluit: ‘Wij schorten alle wettelijke dossiers die betrekking hebben op Qatar op, met name de versoepeling van de visa en geplande reizen, tot alle verdenkingen zijn uitgezocht, bevestigd of afgewezen’.

Moraalridders

Vautmans klopte zich op de borst: ‘We zijn toch een beetje moraalridders, we steken te vaak een vermanende vinger op. Nu maken we ons belachelijk bij Orbán, die onmiddellijk schamper wijst op onze eigen onbetrouwbaarheid. Wat zijn strafmaatregelen tegen zijn schendingen van de rechtsstaat dan nog waard ? Ik duizel daar van. Van de bedragen, ik dacht dat alleen in films koffers met geld voorkwamen. Van de feiten, geld aannemen voor een mening, dat is strafrechterlijk vervolgbaar. En van onze eigen naïviteit: we hadden het kunnen zien aankomen, toen collega’s Qatar en Marokko verschoonden inzake de mensenrechten. Dikke zever. En denkt ge nu echt dat zo’n staatsbeïnvloeding zich beperkt tot het parlement? Dat die niet naar de commissie hengelt – denk aan de Commissie Santer – of naar een lid van de raad ?’

Zwaktes toegeven is het begin van de wijsheid. Maar na schuld volgt ook boete. Vraag is wanneer het parlement dat boetekleed gaat aantrekken.

Joachim Kuss

Europees parlement kijkt pijnlijk in de spiegel