Op 4 oktober organiseert het ministerie van Justitie de Brussels Job Day op zoek naar cipiers. De nood is hoog. Justitie sukkelt met het vinden van bewakingspersoneel. Allerlei nieuwe middelen worden ingezet. Maar legt Justitie de lat daardoor misschien te laag? Betekent een korte procedure minder screening van de kandidaten? Wat is de gemiddelde tijd dat zo’n nieuwe werknemer blijft?

Het kabinet van de minister van Justitie stuurde eind september trots een persbericht dat de afgelopen zomer Justitie reeds 290 extra medewerkers had gevonden om de gevangenissen in dit land te versterken. ‘De vele nieuwe ingevulde vacatures zijn onder meer te danken aan de wervingscampagne “Aan de bak in den bak” met passages op de festivals van Alcatraz en Maanrock. In totaal werden sinds begin 2022 al meer dan 500 nieuwe medewerkers aangeworven door het gevangeniswezen.’

De quote van Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Justitie, in het persbericht luidde: ‘Er is krapte op de arbeidsmarkt. Niet alleen bedrijven zijn op zoek naar geschikte kandidaten voor hun vacatures, ook bij Justitie is dit het geval. Daarom hebben we voor het eerst de aanwervingsprocedures drastisch versneld en gaan we veel actiever op zoek naar de geschikte mensen. Dat moeten we op de juiste plaats doen, zoals op festivals en evenementen. Dit werkt, zien we reeds aan het aantal mensen dat zich kandidaat heeft gesteld. Dus al wie op zoek is naar een nieuwe spannende uitdaging: één adres www.werkenbijjustitie.be.’ Een mooi opstelletje van een pr-medewerker. Wat klopt van deze beweringen?

Het personeelstekort in de overbevolkte gevangenissen is een oud zeer. Op de selecties van Selor komen trouwens al jaren zeer veel mensen af. Tenminste als de reportages op het VRT-journaal daarover kloppen. In april was er zelfs een jobdag in de gevangenis van Antwerpen.

Ziekenhuis

Reporter Marc Klifman van Gazet van Antwerpen ging in juli een week undercover als cipier in de gevangenis van Beveren. De conclusie: ‘Alleen al in Beveren worden dertig nieuwe penitentiair bewakingsassistenten gezocht. Volgens de directeurs bestaan er vandaag nog veel onterechte vooroordelen over het beroep.’ Zijn eigen observatie: ‘In Beveren werd me gezegd dat de geweldincidenten eerder de uitzondering zijn, omdat er vooral langgestraften zitten. Maar op mijn eerste dag werden wel twee collega’s het ziekenhuis in geslagen.’ Gevangenisdirecteur Virna Van der Elst zei in het interview ‘Ons personeelstekort is een beetje samenhangend met veel bewakingssectoren. Bij de politie is het ook moeilijk om veel nieuw volk te vinden.’

Justitie is de komende twee jaar op zoek naar 1.200 nieuwe krachten voor de gevangenissen en detentiehuizen. Het gaat om verschillende profielen zoals veiligheidsassistenten, detentiebegeleiders, psychologen, maatschappelijk assistenten, verpleegkundigen en administratieve medewerkers.

In totaal zitten iets meer dan 16.000 personen in de gevangenis. Voor 2020 lag dat aantal boven de 18.000 personen. De daling is gevolg van het beleid om gevangenisstraffen niet meer uit te voeren. 44% van de gedetineerden heeft een buitenlands paspoort. Naar het schijnt eist meer dan 70 procent halal-voeding.

Boeiende job

Op 12 april verscheen een personeelsadvertentie die aandacht kreeg in alle Vlaamse kranten. ‘De bouwwerken schieten goed op en worden eind 2022 afgerond. Voor de gloednieuwe gevangenis aan het Oud Klooster zoekt de FOD Justitie verschillende medewerkers. Begin maart starten de selecties bij Selor, het rekruteringsbureau van de federale overheid. De bouw van deze nieuwe inrichting die 444 gedetineerden zal huisvesten, zorgt voor een boeiende tewerkstelling in eigen regio. De FOD Justitie zoekt “penitentiair bewakingsassistenten”, maar ook zorgpersoneel en administratieve medewerkers. Begin maart start de selectieprocedure bij Selor, het wervingsbureau van de federale overheid. Een boeiende job…’.

Ondanks al deze aandacht lukt het blijkbaar niet. Een artikel in Het Laatste Nieuws van 16 november 2021 illustreert misschien het best de beeldvorming: ‘Een andere optie is een baan als cipier in de gevangenis. Mag het potentiële actiegehalte wat minder, kan je dan weer solliciteren voor een job als parkeerwachter of conciërge.’

Op april 2021 gaf ook De Standaard een weinig flatterend beeld: ‘Sinds de pandemie is de situatie erger geworden. De aanslepende quarantaines, mensen die in ziekteverlof moeten, dat zet allemaal een hoge druk op het personeel.’ Ondanks een constructief overleg met de directie en het Gevangeniswezen zijn de vakbonden nu overgegaan tot een korte staking. ‘Als een signaal’, zegt Joachim Vermaeren van ACOD. ‘Er zijn gunstige vooruitzichten. Er is ons beloofd dat er 80 vacatures zullen worden opgesteld bij Selor. Maar we weten dat het nog even zal duren voor al die functies kunnen worden ingevuld. Er bestaan geen mirakeloplossingen.’

Noodmaatregel

Het is geen geheim dat alle aanwervingen voor de gevangenissen moeizaam verlopen. Justitie spreekt van ‘de krapte op de arbeidsmarkt’. De minister nam daarom begin juli een tijdelijke noodmaatregel om de aanwervingsprocedures te versnellen. Geschikte kandidaten kunnen binnen enkele weken aan de slag op basis van eenjarig contract dat met een jaar verlengd kan worden. Deze maatregel loopt tot eind 2022. Tijdens deze contractuele aanstelling heeft de contractueel voldoende tijd om de normale procedure voor statutaire aanstelling te doorlopen.

De snelle en losse wervingsmethodes kennen ook nadelen. Vooral dan qua screening van de antecedenten van de kandidaten. Pas echt schadelijk zijn voorbeelden als in het artikel van Het Nieuwsblad van 20/11/2020 over Rachid B. die naar de Raad van State stapte omdat hij als ex-gedetineerde ontslagen werd als cipier: ‘Eind juli zorgde Rachid B. voor heel wat deining in de gevangenis van Antwerpen. De nieuwe cipier had net zijn stageperiode in de Begijnenstraat aangevat, maar een collega herkende hem meteen als ex-gedetineerde. Na zijn straf, drie jaar in de gevangenis van Mechelen, besliste B. klaarblijkelijk zijn leven over een andere boeg te gooien. De cipiers in Antwerpen vertrouwden het zaakje niet en weigerden verder te werken tot B. tijdelijk naar huis werd gestuurd.’

‘Campagne was een succes’

De wervingscampagne ‘Aan de bak in den bak’ zou een succes geweest zijn. Justitie ging actief en gericht op zoek naar potentiële kandidaten via onlineadvertenties. Afgelopen zomer streek justitie ook neer op de festivals Alcatraz in Kortrijk en Maanrock in Mechelen.

De campagne ‘Aan de bak in den bak’ leverde 180 sollicitanten op waarvan 99 een contract kregen. 99 op 180 sollicitanten aanwerven, wordt de lat dan niet erg laag gelegd?

De statutaire aanwervingsprocedures lopen ondertussen verder. Dit leverde 191 statutairen op. Het totaal is dus 290 aanwervingen. Op 4 oktober organiseert Justitie ook de ‘Brussels Job Day’. Op 11 oktober volgt de Jobbeurs in Dendermonde en op 25 oktober de Brussels Airport Job Fair. Daarna volgen nog Jobvillage in Geel, Hasselt, Mechelen, Sint-Niklaas, Aalst en Jobbeurzen in Antwerpen en Waregem.

De penitentiair beambten moeten daar de goede verloning promoten, waarbij men zonder diploma en vers van de schoolbanken onmiddellijk meer dan 1.900 euro netto kan verdienen. Tel daarbij een aantrekkelijk verlofpakket.

Joachim Vermaeren

Justitie zoekt dringend cipiers en legt de lat heel laag