Toen de twee grootste Catalaanse politieke partijen en de onafhankelijkheidsbeweging op 20 juli officieel hun lijst ‘Junts pel Sí’ (‘Samen voor Ja’) voorstelden, was in Madrid de bom al ingeslagen. Het is de grootste uitdaging van de Catalanen aan het adres van Madrid sinds het – onsuccesvolle – uitroepen van de Catalaanse republiek in de woelige tijden van de Tweede Spaanse Republiek (1931-1939). Nu ook de internationale media en hoofdsteden zich bewust geworden zijn dat het menens is met de regionale verkiezingen van 27 september, is het voor Madrid alle hens aan dek. Democratische waarden vallen ondertussen als dominosteentjes.

De Spaanse instituten vormen front

In Madrid slaan de alarmbellen tilt. De unionistische conservatieve krant La Razón berichtte dat premier Mariano Rajoy (van de conservatieve Partido Popular) bereid zou zijn ‘om de controle in Catalonië over te nemen’, daarbij gesteund door de socialistische PSOE. Verscheidene politici bevestigden dat het gebruik van artikel 155 van de Spaanse grondwet tot de mogelijkheden behoort. Dat laat toe dat de centrale overheid de macht overneemt in een autonome regio die nalaat zijn wettelijke verplichtingen na te komen. Voor de Catalanen is dit de ‘nucleaire optie’. Dit is ook voor Madrid de laatste optie, want ook daar is men zich bewust van de politieke gevolgen op het interne en internationale tafereel.

Premier Rajoy en zijn regerende Partido Popular (PP) zullen eerder proberen het omfloerst aan te pakken, in de mate van het mogelijke. In het Spaanse parlement is men al een tijd bezig wetten in sneltempo erdoor te jagen. Een bekend voorbeeld is de beruchte ‘Muilbandwet’ (Ley Mordaza) waartegen de hele oppositie, maatschappelijk middenveld en internationale gemeenschap tegen protesteerde (aan het Schumanplein bleef het behoorlijk stil). Deze wet wordt nu al ingezet om dissidente stemmen te weren, met draconische – administratieve – boeten. Een andere wet, die toevallig vanaf september van kracht zal zijn, is de Wet voor Nationale Veiligheid, die de Catalaanse politie en ambtenaren onder rechtstreeks gezag van de Spaanse regering plaatsen. Indien er dan een onafhankelijkheidsverklaring komt, wil de Spaanse regering zo rechtstreeks tussenbeide komen zonder het grondwetsartikel te gebruiken. Het resultaat blijft hetzelfde: een machtsgreep in Catalonië door de centrale regering. Het is hierbij belangrijk te weten dat de Catalaanse autonomie gebaseerd is op een eenvoudige organische wet en in geen geval door de grondwet is verzekerd. Spanje is dan ook geen federale staat, maar een unitaire staat met – steeds minder – decentralisatie.

In Catalonië zelf probeerde de Partido Popular steun te zoeken om het decreet voor de verkiezingen van 27 september via een motie van wantrouwen te vertragen. De conservatieve partij vond hiervoor geen gehoor bij de andere Catalaanse partijen. De juridische diensten in zowel Barcelona als Madrid draaien ondertussen op volle toeren. Minister-president Artur Mas zal vrijdag of maandag een decreet voor verkiezingen moeten ondertekenen waar juridisch geen speld tussen te krijgen is: geen enkele verwijzing naar het ‘plebiscitaire karakter’ of naar onafhankelijkheid is daarbij toegelaten wegens grond voor het schorsen van de verkiezingen.

Water tussen Madrid en Catalonië wordt steeds dieper

Koning Felipe VI was het voorbije jaar zeer actief in Catalonië: met minstens maandelijkse bezoeken besteedde hij bijzondere aandacht aan Catalonië. Artur Mas mocht op 18 juli ook bij de koning op audiëntie gaan. Door de loslippigheid van de minister-president van Cantabrië, Miguel Ángel Revilla (oud-lid van Franco’s fascistische Movimiento Nacional), kwamen details van het gesprek publiek. Tot dan koesterde Felipe VI nog de hoop om Artur Mas bij te sturen. De monarch zou Artur Mas daarbij om tijd gevraagd hebben om aan een grondwetswijziging te werken.

Terwijl bij vorige audiënties Mas zich telkens beklaagde over de houding en de centraliserende maatregelen van de Spaanse regering, hield hij het dit keer bij een uitleg over hoe Catalonië de onafhankelijkheid wil bereiken. Sindsdien is de relatie tussen de twee zeer bekoeld: Felipe ziet de houding van Mas als onomkeerbaar. Tijdens Felipe’s bezoek aan Catalonië op 22 juli, kwam hij Mas de les spellen: de Catalaanse minister-president moet zich volgens hem houden aan de ‘onontkoombare verplichting de wet na te leven.’ Wat onmiddellijk door Mas tegengesproken werd, zich verdedigend dat hij en zijn regering zich altijd aan de wet gehouden hebben.

Astronomisch hoge boetes voor fluitconcert Copa del Rey

Dat het Madrid menens is met het beteugelen van de vrije meningsuiting en het beschermen van de ‘grondwettelijke symbolen van de Spaanse staat’, blijkt nu uit de monsterboetes die via een speciale sportcommissie -samengesteld uit ambtenaren en vertegenwoordigers uit de Spaanse sportwereld- opgelegd worden. Toen op 30 mei 2015 de voetbalfinale van de ‘Copa del Rey’ gehouden werd tussen FC Barcelona en het Baskische Athletic Bilbao, in het stadium van Barcelona, volgde tijdens het Spaanse volkslied een gigantisch fluitconcert. De koning en zijn omgeving waren duidelijk niet te spreken over het vernederende voorval, dat zich al enkele malen voordeed tijdens de bekerfinale.

De Spaanse regering blijft zich nu te wreken. In totaal worden drie sportentiteiten en twaalf onafhankelijkheidsbewegingen beboet voor een totaal aan maar liefst 1.167.000 euro. FC Barcelona moet 66.000 euro ophoesten, de onafhankelijkheidsbeweging Catalunya Acció en haar voorzitter 190.000 euro wegens het uitdelen van fluitjes en het oproepen om tegen het volkslied te fluiten. De andere onafhankelijkheids- of republikeinse bewegingen krijgen elk boetes van 70.000 euro.
Voor FC Barcelona komt dit na de boete van de UEFA die, na gelobby van de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken, besloot de voetbalploeg een boete van 30.000 euro op te leggen omdat haar supporters massaal de onafhankelijkheidsvlag zwaaiden tijdens de finale van de Champion’s League.

Vorig jaar tijdens een voetbalinterland tussen Frankrijk en Spanje, jouwden en floten de Spaanse supporters massaal tijdens La Marseillaise. De eerste euro boete moet nog uitgedeeld worden. Voor oudere Catalanen die de dictatuur nog meemaakten, klinkt het allemaal bekend in de oren. Tijdens de dictatuur van Franco bestond er al een ‘Tribunal de Orden Público‘, een uitzonderingsrechtbank voor Openbare Orde, die politieke dissidenten en propagandavoering tegen de stabiliteit van ‘het regime’ moest vervolgen.

Spaanse media gaan de propagandatoer op

Alsof het voor de Catalanen nog niet genoeg is, gaan de Spaanse en Spaansgezinde media nu al helemaal de propagandatoer op. Artur Mas wordt gek verklaard, zou aan hoogheidswaanzin lijden, er wordt laster gepubliceerd over de persoonlijkheden voor onafhankelijkheid. Terwijl voor veel mensen – en de buitenlandse perscorrespondenten – de krant El País het laatste toevluchtsoord was voor kwalitatieve berichtgeving, doet de krant volop mee met de propaganda. In een vorige weekendeditie werd een hele reportage gewijd aan een jonge ‘independentist’ die van gedacht zou veranderd zijn na door Spanje te hebben gereisd. Het verhaal werd gretig overgenomen door de andere media. Een nieuwe held stond op, een Catalaan met zin voor gematigdheid en gezond verstand, zo klonk het luid. ‘Reizen verruimt je gedachten en geneest je (sic) van het onafhankelijkheidsdenken,’ zo liet de Spaanse minister van Justitie weten.

Geen enkel medium stoorde of stoort zich er blijkbaar aan dat de jongere in kwestie, Joan Planas, opduikt op foto’s van samenkomsten van Somatemps, een organisatie die banden onderhoudt met Spaans extreemrechts en wordt gelinkt aan de unionistische organisatie Societat Civil Catalana (ze deelden hun voorzitter). Hij wordt ook gretig opgevoerd door de denktank van deze laatste organisatie. Het moet zijn dat Planas nog voor 2010 van gedacht veranderde, toen hij nog anti-Catalaanse uitspraken deed op Twitter.

Is dit allemaal toeval? Rond het jaar 2012 werd plots wel zeer hoge activiteit waargenomen rond een Spaans overheidsgebouw in Barcelona. Bleek dat de Spaanse geheime dienst haar personeel daar fors had verhoogd. De vele lastercampagnes en beschadigingsoperaties van pro-onafhankelijkheidsdenkers en -politici lijkt er alvast wat mee te maken hebben. Zo publiceerde het Madrileense financiële dagblad El Economista een artikel waaruit moet blijken dat de geheime dienst – onder voogdij van de Spaanse vice-eerste minister – een budget heeft van 10 miljoen euro om journalisten en opiniemakers in Catalaanse media om te kopen of ‘aan te moedigen’ om de Spaanse unitaire zaak te verdedigen. We schrijven niet over een Afrikaanse bananenrepubliek, maar over een EU-lidstaat anno 2015. Je suis Charlie, weet u nog? Ook de Spaanse eerste minister Mariano Rajoy deed dapper mee.

De campagne voor de verkiezingen is in ieder geval ingezet. En alle middelen zullen daarbij goed zijn.

Joan Planas

Catalonië: Madrid zet de aanval in