Vorige week mochten de Russen een hele week naar de stembus. Zouden ze Vladimir Poetins grondwetsherziening steunen? De uitslag is bekend. 63% van de Russen kwam stemmen: 77,9% stemde ja, 22,27% neen. Een ware triomf, riep de woordvoerder van president Poetin uit. 58 miljoen Russen zouden voor hebben gestemd. Dit is meer dan 50% van alle kiesgerechtigden. Klopt dat wel?

Volgens een onafhankelijke groep waarnemers is er enorm gefraudeerd. Tegenstanders van de nieuwe grondwet — waaronder de communisten — kregen om te beginnen geen toegang tot de massamedia om hun standpunt te verdedigen. Dat terwijl de kiezers overdonderd werden door massale propaganda van de regering. Ambtenaren werden sterk onder druk gezet om aan de volksraadpleging deel te nemen — en ja te stemmen. Werknemers van grote bedrijven moesten veelal op hun werkplaatsen onder toezicht van hun oversten ja stemmen. Hetzelfde gebeurde in de grote staatsbedrijven. In Moskou moesten ambtenaren en werknemers van grote staatsbedrijven zich inschrijven om digitaal te stemmen. Controle was mogelijk op wie dat niet deed. De schrik zat er in dat ook kon nagegaan worden hoe men had gestemd.

Kadyrov opnieuw beste leerling

Ook de provinciegouverneurs waren verantwoordelijk voor het stemgedrag van hun onderdanen. Zoals steeds was de islamitische dictator van Tsjetsjenië, Kadyrov, de beste leerling van de klas. Fier kon hij aan Moskou melden dat bij een opkomst van 95,14% van de kiezers 97,92% ja hadden gestemd. Andere islamitische republieken leverden wat minder goede maar toch stalinistische resultaten op.

Onafhankelijke waarnemers vermoeden dat de uitslag van de volksraadpleging door het Kremlin op voorhand was vastgesteld. Algemeen wordt aangenomen dat Poetin momenteel een derde van de bevolking tot zijn aanhangers kan rekenen. Een ander derde twijfelt of is onverschillig en het laatste derde is tegen hem.

Poetin verwerft immuniteit

Over de inhoud van de vernieuwde grondwet is alles al gezegd. Al wordt te weinig benadrukt dat de macht van de president aanzienlijk is toegenomen. Hij kan nu, naast de eerste minister en de ministers, álle hoge ambtenaren, militairen en rechters aanstellen en ontslaan.

De aangepaste grondwet is ook een lofzang op het Russische volk. Dat heeft, volgens de grondwet, in zijn duizendjarige geschiedenis, gedreven door zijn waarden en geloof in God en verenigd door de Russische taal, een merkwaardige eigenheid verworven. Op die eigenheid en hun taal moeten de Russen fier zijn en ze moeten die schatten bewaren en verdedigen. Tot de Russische cultuur behoort ook het verbod op het homohuwelijk en het afwijzen via het Grondwettelijk Hof van alle mogelijke richtlijnen van internationale organisaties die met die cultuur in strijd zijn. En o ja, Poetin mag nog deelnemen aan twee presidentsverkiezingen. Hij kan in theorie aan de macht blijven tot 2036. Poetin zal dan de gezegende leeftijd van 84 jaar bereikt hebben.

Belangrijker voor hem is een artikel — een beetje verborgen — dat aan een gewezen president immuniteit verschaft en een zetel voor het leven in de senaat.

Oligarchen zoeken toch naar opvolger

Waarom doet Poetin zo veel moeite om de grondwet te herzien? En waarom een volksraadpleging? Die was juridisch namelijk niet strikt noodzakelijk.

Poetins populariteit is tanende. De dalende levensstandaard en het mismeesteren van de corona-epidemie zitten daar voor iets tussen. Bovendien: een ouder wordende autocraat zonder (erfelijke of aangeduide) opvolger moet altijd op zijn hoede zijn. Achter zijn rug woedt gegarandeerd een opvolgingsstrijd. Daarom heeft Poetin al verklaard aan de volgende verkiezing over vier jaar te zullen deelnemen. Hij kan niet anders, vindt hij.

Maar de grote oligarchen worden zenuwachtig. Ze hebben bepaalde tegenstrijdige opvattingen en zoeken een mogelijke opvolger. Zonder hun medewerking kan Poetin niet verder regeren. Igor Setsjin, CEO van het grootste oliebedrijf van Rusland en een oud-medewerker van Poetin, wordt de tweede machtigste man van het land genoemd. Hij wil zijn toekomst veilig stellen. Arkadi Rotenberg, de grootste aannemer van Rusland en een oud judovriend van Poetin die nu de rijkste man van Rusland wordt genoemd, wil ook de toekomst mee bepalen. Net als Joeri Kovaltsjoek, de bankier van de president. En Aleksej Miller, CEO van Gazprom. En nog een aantal anderen die hun positie en rijkdom aan Poetin te danken hebben.

Zij doorzien de volksraadpleging. Ze weten dat Poetin, ondanks de triomf, niet al te sterk staat. Ze weten beter dan wie ook dat hij wat uitgeblust is. Zij weten dat er een kans bestaat dat hij misschien de volgende verkiezingen niet haalt. Dus zullen ze, vernieuwde grondwet of niet, verdergaan met hun intriges en blijven zoeken naar een opvolger.

Joeri Kovaltsjoek

Een triomf voor Poetin?

De kinderen van Poetin: opvolging in de maak?