Voor het begin van het nieuwe schooljaar waarschuwde een groep bezorgde ouders voor vaccinatiediscriminatie binnen de schoolmuren. Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) antwoordde op die bezorgdheid dat scholen geen vaccinatiedruk mochten zetten op kinderen. ‘Minister Weyts wil kinderen niet onder druk zetten’, klonk het op het kabinet. ‘Er bestaat daarnaast ook nog zoiets als ouderlijk gezag: indien ouders hun kinderen niet willen laten vaccineren, dan kunnen en zullen wij dat betreuren. We mogen die beslissing op school niet trachten te omzeilen.’

Daarmee leek de kous af, maar al snel bleek dat de autonomie van de scholen en de lokale besturen roet in het eten strooit. Stad Antwerpen startte als eerste een initiatief om vaccinatie binnen de schoolmuren te faciliteren. Schepen van Volksgezondheid Els van Doesburg ziet geen probleem. ‘Een medisch onderzoek verloopt toch ook via de school? Daar worden toch ook prikken gezet?’ Een beetje kort door de bocht wanneer het gaat over prikken die nog steeds geen definitieve Europese goedkeuring genieten.

Mechelen volgt Antwerpen

Ondertussen ontplooit ook Mechelen initiatieven voor vaccinatie binnen de schoolmuren. Dezelfde bezorgde ouders die eerder al hun bezorgdheid uitten over vaccinatiediscriminatie deelden een brief van de scholengroep vzw KOMO uit Mechelen. ‘Omdat vaccinaties de beste/enige manier lijken om de coronacrisis definitief achter ons te laten, vragen we al onze leerlingen zich te laten vaccineren (tenzij de huisarts om medische redenen anders adviseert). Voor sommige activiteiten zal het kunnen voorleggen van een volledige vaccinatie of een recente negatieve test noodzakelijk zijn. Denk daarbij aan de watersportstage, de buitenlandse reizen en verschillende uitstappen.’

‘De vaccinatiegraad op school bepaald (sic! DT-fouten niet meer belangrijk?) in verregaande mate hoe ver en hoe snel er verdere versoepelingen mogelijk zijn. Om hierbij te helpen werken we samen met de stad om de mogelijkheid te bieden leerlingen op school te laten vaccineren. Hiervoor is toestemming van de ouders noodzakelijk tot en met 15 jaar. Het exacte moment (ergens in de eerste weken van september) en de procedure delen we later mee. Wij hopen een maximale vaccinatiegraad in de school te bereiken. Het is de beste garantie op een vlot schooljaar voor onze leerlingen zonder corona-lesuitval. Alvast bedankt om hier aan mee te werken!’

‘Geen druk, enkel aanbieden van dienst naar leerlingen en ouders toe’

Johan Huyghe, Directeur 3de graad van de BimSem groep, die onderdeel uitmaakt van KOMO, ziet geen probleem met de oproep die zijn school verspreidt. ‘Wij bieden binnen de school wel meer zaken aan waar de ouders en de leerlingen op vrijwillige basis op kunnen ingaan. In mijn ogen is het aanbieden van het vaccin een dienstverlening naar de ouders en de leerlingen toe. Sommigen zijn tijdens de zomer langdurig op vakantie geweest en hebben zo de kans gemist om in te gaan op de eerste kans om zich te laten vaccineren. Wij maken het nu mogelijk om die gemiste kans toch te grijpen. Het is namelijk niet evident om buiten de schooluren nog een afspraak te krijgen bij een vaccinatiecentrum. Indien de school hier kan helpen, doen wij dat graag.’

‘Ik zie geen probleem met dwang of schending van de privacy. Wij zijn niet geïnteresseerd in de vaccinatiestatus van de leerlingen, maar willen enkel de mogelijkheid tot vaccinatie aanbieden. De toestemming van de ouders is daarbij noodzakelijk en het staat ieder vrij om al dan niet op dit aanbod in te gaan. U mag in mijn naam de bezorgde ouders geruststellen: wij willen enkel een dienst aanbieden. Er is geen sprake van dwang of druk.’

Stad Mechelen niet beschikbaar voor commentaar

‘Dit initiatief gaat overigens uit van de Stad Mechelen. Wij beschikken zelf niet over de know-how om vaccinatiemomenten te organiseren. We zijn de stad wel zeer dankbaar omwille van deze opportuniteit en samenwerking.’

Bij stad Mechelen was tot op heden niemand beschikbaar voor commentaar.

‘Niet laten aanpraten dat er zware druk nodig is’

Michaël Devoldere, woordvoerder van het kabinet Weyts, herhaalt het standpunt van de minister en wijst nogmaals op de autonomie die scholen en lokale besturen hebben. ‘Wij hebben een duidelijke richtlijn opgesteld. Daarin staat dat vaccinatie een wettelijk bepaalde vrije keuze is. Scholen mogen leerlingen en personeel niet onder druk zetten om zich te laten vaccineren. Het al dan niet gevaccineerd zijn kan dan ook nooit een criterium zijn om een onderscheid te maken tussen leerlingen/personeel binnen de onderwijscontext, bijvoorbeeld om de toegang tot de school te ontzeggen of de deelname aan een schooluitstap. Ook privacy van de leerlingen is belangrijk. Leerlingen kunnen niet verplicht worden om mee te delen aan de school of aan de klas of ze gevaccineerd zijn. Zolang dat gerespecteerd wordt, zie ik geen probleem.’

‘Wanneer een school een vaccin aanbiedt op een afgesproken tijdstip, ergens in de hoek van de sporthal, bijvoorbeeld, op vrijwillige basis, is dat een drempelverlagende dienst. Dat staat in schril contrast met een scenario waarbij de hele klas verplicht samen naar de vaccinatiearts wordt gebracht om een prik te krijgen. Dat laatste zal niet gebeuren.’

‘Ik wil ook nog eens benadrukken dat er in Vlaanderen géén vaccinatieprobleem bestaat. Bepaalde gemeenten blijven misschien wat achter en daar kan je nog een tandje bijsteken. Maar we mogen ons niet laten aanpraten dat er zware druk zou nodig zijn. We mogen niet verzeilen in een strijd binnen de bevolking. In het algemeen zijn we wereldkampioen vaccinatie.’

Catch 22

Ondanks de richtlijn waarin duidelijk wordt gesteld dat er geen sprake mag zijn van druk op leerlingen of leerkrachten, merken we dat scholen toch kiezen voor vaccinatie intra muros. Ook de scholen in Genk zijn hiertoe overgegaan, op aansturen van de stad.

De directies blijken onder grote druk te staan om in dit verhaal mee te stappen. Zij zitten tussen hamer en aambeeld. Langs de ene kant heb je de steeds groter wordende groep ouders en leerkrachten die vinden dat iedereen gevaccineerd moet worden. Angst en ressentiment lijken hun grootste drijfveer te zijn. Langs de andere kant vinden we de ouders die liever de kat uit de boom kijken en niet inzien waarom hun kinderen per se gevaccineerd moeten worden, rekening houdend met de risico-batenanalyse. Daar komt nog bovenop dat vaccinatie een voorwaarde zal zijn om deel te nemen aan buitenlandse uitstappen. Een voorwaarde die buiten de bevoegdheid ligt van de eigen overheden. Frankrijk zal voor bepaalde toegangen vaccinatie als voorwaarde opleggen.

Vrijwillig of verplicht? Maak een keuze!

Het valt op dat drie steden met een grote migrantenpopulatie het voortouw nemen bij het opzetten van vaccinatie op school: Antwerpen, Mechelen en Genk. Nochtans mogen we in Vlaanderen niet klagen over de vaccinatiebereidheid. Gevaccineerden genieten persoonlijk een hoge bescherming tegen zware ziekte, hospitalisatie en overlijden. Sinds de Delta-variant dominant is geworden, is de bescherming tegen transmissie sterk verminderd. Dat betekent dat gevaccineerden nog steeds het virus kunnen overdragen.

Wie zich laat vaccineren is beschermd. Zij die er voor kiezen geen prik te nemen, aanvaarden hun verhoogd risico.Vaccinatie gebeurt nog steeds op vrijwillige basis. Zolang dat het geval is, dient ieders keuze te worden gerespecteerd. Indien politiek en experten er van overtuigd zijn dat vaccinatie de enige weg is uit de crisis, moeten ze daar het wetenschappelijke bewijs voor aanleveren en dan overgaan tot verplichting.

Johan Huyghe

Na Antwerpen ook Mechelen en Genk: Steden duwen vaccinatie op school door