In Nederland zijn 4 en 5 mei bijzondere dagen. Op 4 mei vindt de Nationale Dodenherdenking plaats. ’s Avonds om 20 uur houden we twee minuten stilte in acht. De volgende dag is het Bevrijdingsdag. Beide dagen werden ingesteld om de Tweede Wereldoorlog te herdenken.

De landelijke herdenking op de Dam in Amsterdam wordt live uitgezonden door de publieke omroep. De commerciële zender RTL4 zendt de herdenking uit die op de Waalsdorpervlakte wordt gehouden. In dit duingebied tussen Den Haag en Wassenaar werden tijdens de bezetting meer dan 250 mensen, veelal actief in het verzet, gefusilleerd door de Duitsers.

Met het verstrijken der jaren vervaagt ook in Nederland de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Op 4 mei worden nu oorlogsslachtoffers in het algemeen herdacht, 5 mei wordt stilgestaan bij vrijheid en democratie. Sommigen vinden dat de feestdagen zo actueel gehouden worden. Anderen vrezen dat door alsmaar te verbreden het herdenken uiteindelijk geen betekenis meer zal hebben.

Van mijn kant is er één ding dat de Tweede Wereldoorlog uniek maakt vergeleken met andere gewapende conflicten: het streven van de nazi’s om hele bevolkingsgroepen, vooral maar niet alleen de Joden, volledig uit te roeien. Zonder het leed van andere volkerenmoorden te bagatelliseren, is er een verschil. Bij andere gevallen bestaat doorgaans een ‘ontsnappingsmogelijkheid’, in de zin dat als de vervolgden het betwiste gebied weten te ontvluchten, de achtervolging staakt. Een veelal theoretische mogelijkheid, omdat de daders het aantal overlevenden zoveel mogelijk proberen te beperken, maar hij bestaat. Bij mijn weten waren enkel de nazi’s van plan om iedere Jood tot het laatste individu te vermoorden. In herinnering houden dat die waanzin echt bestaan heeft is voldoende bestaansrecht voor 4 en 5 mei.

Farmers Defence Force

In het begin leek de partij Forum voor Democratie van Thierry Baudet bedoeld als rechts-conservatieve partij, voor kiezers die vonden dat de rechts-liberale VVD te veel opgeschoven was naar het politieke midden maar de PVV van Geert Wilders te extreem vonden. Later ontstond de indruk dat Forum flirtte met extreem-rechts en inmiddels is het vooral doorgeefluik voor complottheorieën. Een proces dat verliep in stappen, maar twee jaar geleden erg zichtbaar werd. Forum vergeleek de coronamaatregelen van de Nederlandse regering met de bezettingstijd en bewerkte daarvoor de officiële Bevrijdingsdagposter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Begin juni kondigde de Nederlandse regering aan de veestapel te willen saneren, om de uitstoot van stikstof tegen te gaan. Nog diezelfde avond begonnen boeren met protesteren. Protesten die ook steun krijgen van buiten de landbouwsector. De recente verkiezingsoverwinning van BoerBurgerBeweging (BBB) is hier een uiting van. BBB werd de grootste in alle twaalf provincies en is goed voor 17 zetels in de binnenkort te verkiezen Senaat.

Sommige protesten waren ludiek, zoals het ophangen van boerensjaals. Andere waren bedenkelijk, zoals het thuis opzoeken van bewindspersonen en politici. Een actie waarover de meningen verdeeld zijn is het ondersteboven hangen van de Nederlandse vlag (blauw boven, in plaats van rood). Ook mensen die met de boeren sympathiseren hebben hier bedenkingen bij.

In aanloop naar 4 en 5 mei vroegen nabestaanden van militairen die sneuvelden bij vredesmissies om voor die twee dagen de Nederlandse vlag weer goed te hangen, of anders een paar dagen weg te halen. Een oproep die steun kreeg van BBB-leider Caroline van der Plas.

Boerenorganisatie Farmers Defence Force (FDF) weigert dit te doen. Zij zien het als ‘noodsignaal’, omdat boeren in nood zijn. Eind 2019 vergeleek een FDF-voorman de situatie van de boeren met het deporteren van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een uitspraak die gelijk veel weerstand opriep, maar door dezelfde persoon afgelopen juni werd herhaald in een interview met de Volkskrant.

Kentering stikstofdebat

De houding van FDF is niet enkel blijk van gebrekkig inlevingvermogen. Het vervreemdt medestanders. Op een ongelukkig moment, want juist nu lijkt de regering steeds meer alleen te komen staan in het stikstofbeleid.

Provinciale politiek krijgt weinig aandacht in buitenlandse media. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van afgelopen maart werd BBB in alle provincies grootste partij. De afgelopen maanden werden formatiegesprekken gevoerd over de nieuwe Gedeputeerde Staten, de provinciebesturen. BBB zit in veel besturen. D66, in de landelijke politiek aanjager van het stikstofbeleid, belandde consequent in de oppositie. Naar verluidt niet enkel vanwege stikstof. De partij zou zich de afgelopen vier jaar veelal hooghartig hebben getoond. Zonder politieke vrienden val je buiten de boot. Zelfs als de regering voet bij stuk houdt, blijft het struikelblok dat de uitvoer van het stikstofbeleid aan de provincies werd toebedeeld. Bestuurslagen met tegengestelde belangen, de Nederlandse politiek krijgt Belgische trekjes.

Begin maart verscheen het boek De Stikstoffuik van wetenschapsjournalist Arnout Jaspers. Landelijke media kiezen inzake stikstof veelal de kant van de regering, maar dit boek kreeg bijval van columnisten en is al enkele weken het bestverkochte boek. FDF heeft een wel erg ongelukkig moment gekozen om sympathie te verspelen.

Het stikstofprobleem ontstond door een uitspraak van de Raad van State in 2019, die stelde dat er te veel stikstof werd geproduceerd. Een jaar eerder was het toenmalige beleid van de regering al met succes aangeklaagd door de organisatie Mobilisation for the Environment (MOB) van chemicus en milieuactivist Johan Vollenbroek. Het rechtse praatprogramma WNL op Zondag liet Jaspers en Vollenbroek afgelopen zondag met elkaar in debat gaan.

Uitgerekend nu de boeren in de politiek en in de publiciteit de wind in de rug krijgen, besluit FDF eigen glazen in te gooien. Met zulke belangenbehartigers hebben boeren geen tegenstanders meer nodig.

Johan Vollenbroek

Radicale boeren houden Nederlandse vlag omgekeerd