Eén van de machtigste mensen van de planeet, de 81-jarige Amerikaanse senator en fractieleider voor de Republikeinen Mitch McConnell, werd deze week op bizarre wijze weggevoerd nadat hij plots abrupt stopte met praten tijdens een persconferentie in het Capitool. Hij zweeg negentien seconden lang.

McConnells Republikeinse collega’s vroegen of het goed met hem ging en zijn collega-senator John Barrasso, een arts, begeleidde hem weg van de camera’s en verslaggevers. Wat er exact gebeurde is niet duidelijk, maar McConnell keerde nog terug en zei dat er niets aan de hand was. Mitch McConnell is 81 jaar, Joe Biden 80 jaar, Nancy Pelosi 83 jaar, Maxine Waters 84 jaar en Chuck Grassley 89 jaar. Donald Trump is met zijn 77 levensjaren dus nog een jonkie in de Amerikaanse politiek. De gerontocratie begint er schrijnend te worden.

Tekst gaat verder onder de video.

Ziekte

Bij het bekijken van de beelden van McConnell dacht ik onmiddellijk aan het werk van de Britse dokter en ex-minister David Owen. Na zijn opleiding tot arts heeft Owen tweeëndertig jaar in de politiek doorgebracht, waarbij hij van 1977 tot 1979 het Ministerie van Buitenlandse Zaken leidde. Zijn bekendste boek is In Sickness and in Power: Illnesses in Heads of Government during the Last 100 Years dat gaat over de rol van de medische gezondheid van staatshoofden in het algemeen.

Owen argumenteert dat ziekte van politici met macht in de geschiedenis gevaarlijk is geweest. Hij verwijst naar politici die door ziekte ineens disfunctioneel worden. De mensen die geregeerd worden, dragen de gevolgen. Owen dook in dat onderzoek nadat hij Brits minister van Buitenlandse Zaken was geworden.

De Amerikaanse geschiedenis bevat veel voorbeelden, zoals Abraham Lincoln die zelf schreef hoe depressief hij vaak was dat hij geen mes durfde te hanteren. Lord David Owen toonde aan dat John F. Kennedy onder invloed was van amfetamine tijdens zijn eerste ontmoeting met de Russische leider Chroesjtsjov. Bekend is ook hoe Woodrow Wilson een hersenbloeding kreeg, die zijn oordeelsvermogen zwaar beïnvloedde. Of president Grover Cleveland die loog dat hij zich liet opereren voor een tandabces terwijl het kanker was.

Ook relevant is dat vaak grote geheimhouding het ordewoord was over de aandoening. Owen maakt een groot punt van eerlijkheid en transparantie over de gezondheid van staatslieden. Hij looft Dwight Eisenhower en diens openheid over zijn hartoperatie en verwijt JF Kennedy, LB Johnson en Nixon hun geheimhouden.

Hubris

Owen onderzocht de manieren waarop CEO’s, dictators en parlementariërs die anders succesvol zijn in hun beroep, kunnen worden vervormd door de druk en zelfverheerlijking die gepaard gaan met macht. Hij hielp bij het oprichten van een liefdadigheidsinstelling de ‘Daedalus Trust’ die het publieke bewustzijn van het hubrissyndroom in het openbare leven vergroot, en hij moedigt instellingen aan om de geestelijke gezondheid van leiders op een vast schema te beoordelen.

Nu is het niet te adviseren dat we te ver meegaan met politici die hun tegenstanders proberen te beschadigen door hen medische tekortkomingen toe te schrijven. Laat medische diagnoses maar over aan dokters in de beslotenheid van de dokterspraktijk. Maar ook als we de politieke vetes overstijgen, valt er wel iets te zeggen over hoe we omgaan met de relatie tussen gezondheid en staatshoofden. Zeker als die positie immense macht met zich meebrengt. De conservatieve denker George Will stelde dan wel de mentale gezondheid van Donald Trump in vraag, maar relevanter is dat volgens hem het Amerikaanse presidentschap te veel macht omhelst.

Onderzoek

Owen bepleit dat alle kandidaten voor hoge ambten een verplicht gezondheidsonderzoek moeten ondergaan. Bovendien zou een president of premier in functie verplicht moeten zijn om jaarlijks een onafhankelijke medische controle te ondergaan. Hoewel dat niet openbaar zou worden gemaakt, zou de onafhankelijke arts niet anders kunnen dan de vicepremier of vicepresident op de hoogte te stellen als hij of zij zich zorgen maakt over het vermogen van het staatshoofd om de bevoegdheden van het ambt te vervullen.

Democratische landen zouden volgens Owen formele procedures moeten adopteren om een staatshoofd in staat te stellen tijdelijk of permanent af te treden door ziekte die hun vermogen om hun functie uit te voeren beïnvloedt. De beslissingen die zij nemen kunnen een grote invloed hebben op het leven van miljoenen mensen, en het is niet acceptabel dat de kwaliteit van hun besluitvorming wordt aangetast door fysieke of mentale ziekte. Als we vandaag het spektakel zien van de Amerikaanse gerontocratie, dan sterkt dat alleen maar de overtuiging dat het een belangrijke discussie is.

John Barrasso

Macht en ziekte