Er beweegt wat in de Britse politiek en dan heb ik het niet over foute feestjes of conservatieve politici die vechtend over de straatstenen rollen. Nee, de peilingen tonen nu al maanden aan een stuk dat de oppositiepartij Labour op een stevige verkiezingszege afstevent en dat veroorzaakt een zenuwachtig geschuifel dat doet denken aan een doelman die zich schrap houdt om een strafschop te stoppen. Labour is daarbij de spits, de zittende conservatieve regering de quasi kansloze goalkeeper.

‘Bliar’

Stilaan wordt Sir Keir Starmer als de ‘Prime Minister in waiting’ geduid, de man die hoogstwaarschijnlijk in 2024 zijn intrek zal mogen nemen in Downing Street 10, de ambtswoning van de Britse premiers. Hij wordt in de aanloop hiernaartoe geadviseerd door de meest markante oud-premier die er heden nog rondloopt op de Britse Eilanden: Tony Blair. En dat is op zich opmerkelijk. Keren we nog maar even vijf jaar terug in de tijd en Tony Blair was op dat ogenblik de man waarmee prominente Labourleden niet langer geassocieerd wilden worden.

De heer Blair mocht dan wel de laatste leider geweest zijn die drie verkiezingen op rij de Conservatives aftroefde met historische verkiezingszeges, hij was ook de premier die begin jaren 2000 zij aan zij met de Amerikanen Afghanistan en Irak binnenmarcheerde. Het leverde hem de bijnaam ‘de Amerikaanse poedel’ op en, erger nog, ‘Bliar’ – de leugenaar. De wonderboy van 1997, toen Blair met een ongeziene landslide aan de macht kwam, was uit de linkse gratie gevallen.

In 2007 trad de man terug uit zijn publieke ambt en liet het over aan Gordon Brown. Doorgaans schrijven premiers hun memoires en schnabbelen daarbij grote sommen geld door her en der redevoeringen te houden. Blair deed het eerste, maar had daarnaast grotere ambities dan alleen maar wat schnabbelen.

De regering benoemde hem tot een – onbezoldigd – speciaal gezant voor de diplomatieke betrekkingen in het Midden-Oosten. Hij richtte terwijl ook een bedrijf op onder de naam Tony Blair Associates, een paraplu voor verschillende kleine ondernemingen die de oud-politicus van een riant inkomen voorzagen. Onder die lucratieve paraplu onderhield Blair goede contacten met Paul Kagame van Rwanda, de gevallen Moammar Khadaffi van Libië en zelfs de militaire dictatuur van Myanmar. De dictator van Kazachstan, Nursultan Nazarbajev, betaalde miljoenen aan Tony Blair Associates voor advies.

De jaren van afstand

Nadat de opvolger van Blair, premier Gordon Brown, in 2010 de verkiezingen verloor en bijgevolg baan ruimde voor een coalitieregering van conservatieven en liberaal-democraten onder leiding van David Cameron wandelde Labour weg van het politieke nalatenschap van Tony Blair. Dit bereikte zijn hoogtepunt vanaf 2015, toen de uiterst linkse Jeremy Corbyn het partijleiderschap overnam.

Corbyn was in alles de tegenpool van Blair en verafschuwde tijdens ‘New Labour’-jaren de centrumrechtse koers van zijn partij. Hij verzette zich consequent, als een van de weinigen, tegen de oorlog in Irak maar ook tegen de pro-Europese standpunten van de oud-premier. Toen men in 2017 op Britse popfestivals de naam van Jeremy Corbyn scandeerde op de tonen van Seven Nation Army van The White Stripes leek de liefdesaffaire tussen Tony Blair en zijn Labour voorgoed verleden tijd. Tot de komst van premier Boris Johnson in 2019.

Toen die in december van dat jaar zijn partij naar een riante verkiezingsoverwinning leidde, terwijl Labour het slechtste verkiezingsresultaat sinds 1935 onderging, trok Johnson meteen naar Sedgefield, in het noorden van Engeland om er de kiezers te bedanken. Sedgefield was een van de kiesdistricten die de Conservatives veroverden op Labour. Ooit was Sedgefield het linkse kiesdistrict dat vertegenwoordigd werd door Tony Blair. Het was ook niet toevallig dat Johnson er enkele soundbites van de vroegere Labourleider recupereerde in zijn overwinningsspeech. De Conservatives onder Boris Johnson voerden campagne met een programma dat – naast de belofte van de Brexit – duidelijk de mosterd haalde bij het oude New Labour van Tony Blair: meer geld naar de nationale gezondheidszorg en meer politiemensen. De geest van Tony Blair was terug, alleen niet bij de juiste partij.

In volle coronacrisis kwam Sir Keir Starmer aan het roer te staan van een bijzonder verzwakt Labour. De partij vocht intern verschillende conflicten uit over hoe links de standpunten moesten zijn, over de Brexit, over de houding ten overstaan van ‘woke’ en over het antisemitismeprobleem binnen de eigen rangen. De komst van Sir Keir dreef de meest linkse strekkingen binnen de partij terug naar de uitgang. Meer nog, Jeremy Corbyn werd geschorst uit de parlementaire fractie.

Terwijl het kabinet van Boris Johnson wegzonk in het moeras van verboden lockdownfeestjes in allerlei ministeries en uitgebreid intern gekibbel, met als kers op de taart de opkomst en ondergang van premier Liz Truss, werkte Starmer aan een nieuwe koers die de partij richting het electorale succes moet leiden. Niemand minder dan Tony Blair werd opnieuw omarmd. De voormalige politieke topspits keerde terug naar zijn heimat. Maar dat is geen evidentie. Het bewijs daarvan is toen Blair vorig jaar door wijlen koningin Elizabeth II werd geridderd, meer dan een miljoen mensen een petitie tekenden om te eisen dat de onderscheiding werd ingetrokken. De Irakoorlog blijft een flinke smet op het ridderblazoen van Sir Tony.

Terug op de voorgrond

Inmiddels werd Tony Blair Associates opgedoekt en ingeruild voor het Tony Blair Institute for Global Change met met zo’n 750 stafleden en actief in – jawel – veertig landen waaronder Nigeria, Rwanda, Servië, Togo, enzovoort. In juli van dit jaar lanceerde het instituut een nieuw project: ‘The Future of Britain’ en Sir Keir Starmer mocht tijdens het lanceringsevenement in het hotel tegenover het Britse parlement optreden als ‘key speaker’. De aspirant-premier en de oud-premier staken hun vriendschap niet onder stoelen of banken. ‘Wat je gaat erven van de huidige regering zal bijzonder somber zijn’, waarschuwde de voormalige regeringsleider, maar hij stak meteen de loftrompet voor Starmer: ‘Maar wat jij deed met de partij is onvoorstelbaar. Je leidde het van de rand van de afgrond naar de rand van de macht.’ John McTernan, een politiek strateeg en voormalig adviseur van Blair, merkte op: ‘Het was alsof de troonsopvolging werd aangekondigd’.

Blair biedt openlijk zijn diensten aan en stuurt daarbij ellelange memo’s naar het hoofdkwartier van Labour. Inmiddels laat Starmer zich ook omringen door echte ‘Blairites’ om de aankomende verkiezingen van 2024 voor te bereiden. Ook zijn schaduwkabinet wordt bevolkt door politici die hun bewondering voor Blair nooit onder stoelen of banken staken. Observatoren vragen zich af welke vingerdrukken Blair zal achterlaten op het verkiezingsmanifest van Labour?

Starmer richt zijn pijlen alvast op verschillende uitdagingen zoals de inflatie aanpakken, de klimaatuitdagingen, de vergrijzing, artificiële intelligentie en de toekomstige verhouding met de Europese Unie. Rond dat laatste onderwerp blijft Tony Blair ervan overtuigd dat het VK op een dag terug bij de EU zal willen aansluiten. Niets is onmogelijk in de wereld van wonderboy Tony Blair.

John McTernan

De comeback van Tony Blair