Bij Brusselse partijen woedt een debat over het dragen van islamitische hoofddoeken in overheidsbedrijven zoals de MIVB. Linkse partijen halen alles uit de kast om de hoofddoek door te drukken.

Neutraliteit op de schop

Alsof het Brussels Hoofdstedelijk Gewest niet genoeg katten te geselen heeft. Ondanks begrotingstekorten, de coronacrisis en de eeuwige verkeerscongestie en stadsvlucht, kibbelen de Brusselse partijen opnieuw over de hoofddoek. Tot nog toe verbood de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB alle tekenen van politieke of religieuze overtuiging bij de personeelsleden, ongeacht of die met het publiek in contact komen. Het Franse concept van laïcité en totale ‘exclusieve neutraliteit’ van de overheid woog er zwaar, net zoals bij een deel van dominante Franstalige socialistische partij PS.

Dit model van ‘exclusieve neutraliteit’ staat onder grote druk. De aanleiding is een veroordeling van de MIVB door de Franstalige Brusselse arbeidsrechtbank. Die veroordeelde de MIVB tot een boete van 50 920 euro. De reden: de MIVB had geweigerd een gesluierde vrouw voor een niet-publieke functie aan te werven, ondanks een positieve evaluatie. Volgens de vrouw, ondersteund door het gelijkekansencentrum Unia, zou haar verklaring dat ze absoluut op het werk een sluier wilde dragen dé reden zijn van afwijzing. De MIVB ontkent dat. De arbeidsrechter volgde de vrouw en veroordeelde het personeelsbeleid binnen de MIVB. Deze zaak wordt nu als hefboom gebruikt om de bestaande neutraliteit binnen de MIVB op te doeken.

Sluier: kern van identiteit?

In het Brusselse regeerakkoord staan er geen afspraken over religieuze symbolen in de openbare diensten. De ooit zo ‘vrijzinnige’ PS is daarover tot op het bot verdeeld. Door de vele stemmen van moslimkiezers en een generatie politici met moslimachtergrond stijgt de druk binnen de PS om de aloude neutraliteit los te laten. Temeer omdat de extreemlinkse concurrent PTB voorstander is van het afschaffen van een ‘hoofddoekenverbod’. Brussels PS-fractievoorzitter Chahid Ridouane zei na het MIVB-vonnis tijdens een debat op de lokale zender BX1: ‘Ik ben voor de hoofddoek.’

De socialisten en hun uitdagers, de Franstalige groenen van Ecolo, voeren een verbeten strijd voor het politieke leiderschap van het Brussels Gewest. Ecolo kon dus in dit opbod voor de stem van de moslimkiezer niet achterblijven. In datzelfde televisiedebat hield de Ecolo-fractieleider John Pitseys een bizar ‘identitair’ pleidooi voor de hoofddoek in openbare dienst. Dat een ambtenaar of buschauffeur een ‘I love Ecolo’- T-shirt zou dragen, blijft voor hem onaanvaardbaar wegens de neutraliteit. Voor een islamitische sluier wil hij echter een uitzondering maken. De islamitische sluier is voor hem constitutif de l’identité de celle qui le portait. Met andere woorden: de sluier is een onlosmakelijk deel van de identiteit van vele moslimvrouwen en verdient daarom een specifieke benadering.

Identitaire eilandjes

Met die extreem identitaire positie begeeft Ecolo zich op gevaarlijk terrein. De partij definieert daarmee moslimvrouwen als een type van burger waarvoor ze een ‘neutraliteit à la carte’ wil toepassen, zoals de kritiek van de liberale MR-oppositie en van de Brusselse regeringspartij Défi luidt. Ecolo gaat bovendien mee in de logica van de islamistische fundamentalisten. Die proberen al decennia een moslimvrouw gelijk te laten stellen met een vrouw die een zedige sluier draagt (om de man niet te verleiden). Dat het desbetreffende koranvers 24: 30-31 veel opener spreekt over het bedekken van ‘sieraden (…) behalve wat gewoon al zichtbaar is’, zal hen in hun fundamentalistische hitsigheid worst wezen. Het gaat hen om het antiliberale symbool van de hoofddoek: een merkteken dat de vrouw ‘toebehoort’ tot de islamitische gemeenschap en niet ‘beschikbaar’ is voor andere groepen.

Het politieke opbod lijkt de linkse partijen steeds verder in die reactionaire identitaire logica te drijven. Het bestrijden van antisemitisme staat daarbij duidelijk minder hoog op de politieke agenda. De co-voorzitster van Ecolo, Rajae Maouane, maalt er zelfs niet om op haar Instagram liederen te posten met teksten waarin het Arabische volk wordt opgeroepen te strijden tegen de ‘zonen van Zion’. De Belgische Liga tegen het Antisemitisme (LBCA) waarschuwde daarop voor antisemitische tendensen binnen Ecolo.

MIVB muilkorven?

Hoe het verder moet met de ‘exclusieve neutraliteit’ bij de MIVB is niet duidelijk. Omdat de recente rechterlijke uitspraken over hoofddoeken vaak tegenstrijdig zijn en vaak in beroep worden verworpen, kan de MIVB in beroep gaan. De onderneming kan haar positie en reglement verduidelijken en verdedigen – al dan niet mits aanpassingen zoals het beperken van de ‘exclusieve neutraliteit’ voor hen die met publiek in contact komen. De vraag is immers welke samenleving we willen. Mogen er vanuit een identitaire logica ‘uitzonderingen’ op de neutraliteit komen? Voor welke overheidsfuncties kunnen die uitzonderingen dan? Voor alle overheidsfuncties of alleen voor deze zonder contact met de burger?

Het is echter niet zeker dat de MIVB van de politieke partijen en haar politieke bestuursraad die ruimte krijgt. Ecolo, de PTB en een deel van de PS willen het overheidsbedrijf opleggen niet in beroep te gaan en de ‘exclusieve neutraliteit’ af te voeren. Ze vinden in de MIVB-veroordeling de hefboom om zonder al te veel discussie de levensbeschouwelijke symbolen in alle overheidsfuncties binnen te loodsen. Voor de democratie echter zou het nefast zijn om de afschaffing van de laïcité bij de grootste Brusselse werkgever er op een drafje door te duwen. Een ongesluierd debat, dat moet toch nog kunnen?

John Pitseys

Links opbod voor hoofddoek in openbare dienst