Zo, dat was het dan. Althans voorlopig. Het overlevingsinstinct van Donald Trump onderschatten staat immers synoniem voor een politiek doodvonnis tekenen – dat van jezelf dan. Toch ziet het er naar uit dat Joe Biden, de rechterhand van oud-president Barack Obama, in de voetsporen van zijn voormalige baas treedt en de 46ste president van de Verenigde Staten wordt. En dat zou wel eens goed nieuws kunnen betekenen voor een Republikeinse Partij die vecht voor haar politieke invloed in Washington D.C.

Geen verliesverhaal

Dat betekent niet dat de ‘Partij van Lincoln’ in verval is. De verkiezingen van vorige week toonden immers aan dat de partij springlevend is, onder andere in het federale parlement. Nancy Pelosi, Democratisch vaandeldraagster in het Huis van Afgevaardigden, mag dan wel beweren dat ze ‘de oorlog gewonnen hebben’, haar opgeofferde troepen zullen er het hunne van denken. Op moment van schrijven verliezen de Democraten al zeker vijf zetels aan Republikeinse tegenstrevers en hebben die laatsten zicht op nog eens tien. Dat is opmerkelijk gelet op de voor Democraten rooskleurige consensus onder analisten vóór de verkiezingsdag. De vraag was immers niet of maar met hoeveel zetels Pelosi haar toch al comfortabele meerderheid zou uitbreiden.

Eenzelfde verhaal in de Senaat, waar de Republikeinen van Senator Mitch McConnell mooi stand houden. Want hoewel de partij op nettoverlies staat (voorlopig -1, maar daarover zo meteen meer), werd een electorale ramp afgewend. In totaal waren er verkiezingen voor 35 van de 100 zetels van de upper chamber. 23 van die zetels werden verdedigd door een Republikein, slechts 12 door een Democraat. Van die zetels waren er voor Democraten bovendien een stuk meer in veilig ‘blauw’ gebied – zoals New Jersey, Delaware en Massachusetts – dan er voor de Republikeinen in veilig ‘rood’ gebied waren.

Astronaut

De Democraten hadden op verkiezingsavond een elftal Republikeinse senatoren in hun vizier: Cory Gardner en Martha McSally, vertegenwoordigers van de westelijke staten Colorado en Arizona, Susan Collins uit de New England-staat Maine, Joni Ernst uit de Midwest-staat Iowa, Thom Tillis uit North Carolina en diens buur in South Carolina, Lindsey Graham, Steve Daines uit het dunbevolkte Montana, Dan Sullivan uit het nog dunner bevolkte Alaska, John Cornyn, de veteraan uit Texas en beide senatoren uit Georgia, David Perdue en Kelly Loeffler.

Op de twee eerste en twee laatste namen na mag u ze onmiddellijk opnieuw vergeten. Zij verdedigden immers succesvol hun zetel en mogen opnieuw zes jaar in Washington D.C. vertoeven. Gardner en McSally verloren hun zetel aan respectievelijk John Hickenlooper, de nog steeds populaire oud-gouverneur van de staat, en Mark Kelly, een astronaut (jawel, astronaut, het is eens iets anders).

Maar de nationale spotlight, die verplaatst zich nu naar Georgia, de thuisstaat van senatoren David Perdue en Kelly Loeffler – maar ook, bijvoorbeeld, van Martin Luther King – waar zich een bijzondere politieke situatie voordoet. Een situatie waarvan de uitkomst een gigantische impact heeft op de plannen van de nieuw verkozen President Biden eenmaal hij in januari de touwtjes in handen neemt.

Double trouble

In Georgia wordt de strijd om beide Senaatszetels pas op 5 januari beslist. De eerste vraag is dan waarom er twee zetels – en niet één zetel – op het spel staan. Daarnaast kunnen we ons afvragen waarom we nog zo’n twee maanden op de uitkomst moeten wachten. De derde vraag betreft de relevantie voor de politieke toekomst van de Verenigde Staten.

Op die eerste en tweede vraag kunnen we een al bij al eenvoudig antwoord geven. Toen senator Johnny Isakson in 2019 omwille van gezondheidsredenen besloot op pensioen te gaan werd Kelly Loeffler door de Republikeinse gouverneur van Georgia aangeduid om zijn zetel in Washington D.C. warm te houden. Er werd besloten dat de verkiezing voor de rest van Isaksons termijn gelijktijdig met de reguliere verkiezing voor Georgia’s tweede Senaatszetel – iedere staat stuurt immers twee senatoren naar de hoofdstad – zou plaatsvinden. Daarom dienden zowel Loeffler als David Perdue, ook een Republikein, op 3 november beiden rekenschap af te leggen aan de kiezers uit de Peach State (niet iedere staat kan nu eenmaal de Empire State als bijnaam hebben).

Jungle

En dat deden ze. Maar voor de speciale verkiezing van Loeffler was de situatie nog iets specialer. Voor haar zetel werd immers een ‘jungle primary’ georganiseerd. In plaats van één Republikein versus één Democraat na voorverkiezingen binnen de respectievelijke partijen, mochten alle Republikeinen en Democraten het op een Hunger Games-achtige manier uitvechten tot er twee kandidaten overbleven. Die kandidaten werden zittend Senator Loeffler en de Democraat Raphael Warnock. Warnock is de Afro-Amerikaanse senior pastor van de kerk waar ook Martin Luther King pastor was. Ook vonden er de uitvaartplechtigheden van zowel King als van dat andere burgerrechtenicoon, John Lewis, plaats. Politiek en religie, ze blijven innig verbonden in de Verenigde Staten.

Gelet op het enorme aantal avonturiers in de jungle was het niet meer dan normaal dat geen van de kandidaten de benodigde 50 procent haalde — Warnock haalde 33 procent, Loeffler 26 — om een tweede ronde te vermijden. Het opmerkelijke is dat de andere Republikeinse senator, David Perdue, eenzelfde hindernis moet voorbij geraken wil hij een tweede termijn aan zijn carrière in de Senaat breien. Want hoewel hij, op moment van schrijven, zo’n twee procent voor ligt op zijn (enige) Democratische tegenstrever, haalt hij net geen 50 procent van de stemmen. Daar kan hij de kandidaat van de Libertaire Partij voor ‘bedanken’: die haalt immers een dikke twee procent van de stemmen. Georgia is een anomalie in het Amerikaans electoraal landschap aangezien het er niet volstaat om een pluraliteit van de kiezers te overtuigen.

Jakhalzen

En dan nu de derde vraag: wat is de invloed van beide verkiezingen op Joe Bidens presidentschap? Wiskundig is het bijzonder eenvoudig. Door de Democratische nettowinst van één zetel en de twee onbesliste zetels in Georgia weten de Republikeinen zich verzekerd van vijftig zetels in de honderdkoppige Senaat. De Democratische fractie van Senator Chuck Schumer bestaat vanaf januari uit 48 senatoren. Als de Republikeinen minstens één zetel succesvol verdedigen, dan mag McConnell zich minstens twee jaar langer ‘Meerderheidsleider’ (‘Majority Leader’) noemen.

Dat zou een doorn in het oog zijn van de radicaal-linkse vleugel van de Democratische Partij. Zo moeten benoemingen van ministers en rechters de goedkeuring verkrijgen van een meerderheid van de senatoren. Wat die eerste categorie betreft doen er in Washington D.C. hardnekkige geruchten de ronde dat uiterst linkse senatoren Elizabeth Warren en Bernie Sanders de ministeries van respectievelijk Financiën en Arbeid willen leiden. En wat die tweede categorie betreft, dreigden Democraten tijdens de benoemingsprocedure van opperrechter Amy Coney Barrett met het verhogen van het aantal rechters in het Hooggerechtshof om hen goedgezinde juristen te benoemen.

Veroveren de Democraten evenwel beide zetels in Georgia dan krijgen we een split Senate: 50-50. En wie brengt de beslissende stem uit bij een staking van stemmen? Juist, de vicepresident. Ene Kamala Harris, u waarschijnlijk welbekend. Nu vermoed ik dat President-elect Biden het niet zo erg zou vinden indien de Democraten volgend jaar in Georgia het onderspit delven. Biden, die de radicaal-linkse lingo zeker niet als moedertaal spreekt, zoekt voor heel wat materies – fiscaliteit, energie, infrastructuur – liever het compromis dan linkse rouwdouwers als afgevaardigde Alexandria Ocasio-Cortez rond zich te dulden. En met een Republikeinse Senaat heeft hij een handig zondebok klaar: ‘Ik zou wel willen, maar die verdraaide Republikeinen toch…’.

Oh ja, Trump

Vraag is welke Amerikanen gemotiveerder zullen zijn om de zetels te veroveren (mijn excuses voor de oorlogstaal). De Democratische uitdagers zullen bepleiten dat zij nodig zijn om Bidens agenda een kans te geven in het Congres. Geen Democratische meerderheid en het risico van een Obama-achtige situatie groeit. De Democraten verloren in 2010 het Huis van Afgevaardigden en in 2014 de Senaat. En Obama’s gebrek aan parlementaire steun zorgde ervoor dat diens nalatenschap door Donald Trump uitgehold kon worden. Presidentiële besluiten kunnen immers door de volgende president herroepen worden. Veranker ze in wetgeving, en dat is al een stuk moeilijker.

De Republikeinse Senatoren zullen op hun beurt twee redenen voor hun herverkiezing uiteenzetten. Enerzijds zullen Perdue en Loeffler gematigde kiezers vertellen dat een Republikeinse Senaat een broodnodige check is op de ergste uitwassen van een Democratisch Huis en Witte Huis. Checks and balances, dus. Anderzijds moet de partijbasis Trump ‘wreken’ door de staat die hem ‘een mes in de rug stak’ opnieuw rood te doen kleuren.

Doekje voor het bloeden

Van The Donald gesproken, diens achterstand in de Peach State bedraagt op moment van schrijven zo’n 0,2 procent. Dat is goed en slecht nieuws voor de president. Slecht omdat hij achterstaat. Goed omdat de achterstand voldoende klein is om een hertelling van de stemmen aan te vragen. Als deze hertelling Trump toch de overwinning in Georgia bezorgt – de kans is klein – is het evenwel slechts een doekje voor het bloeden.

Joe Biden wint de sleutels van het Witte Huis – voor een laatste keer: op moment van schrijven – immers ook zonder Georgia. Maar goed, dan is Donald Trump tenminste niet de eerste Republikein sinds 1992 die de Empire State van het Zuiden – ja hoor, toch een oude bijnaam – verliest aan een Democraat.

Johnny Isakson

De Senaat als check op President Biden?