Veel mediabedrijven zijn de laatste jaren gefuseerd. Daardoor slokken de grote mediaspelers de kleine op. Het resultaat is dat er nog slechts een handvol mediabedrijven zijn die de markt in handen hebben. Wat is het effect van deze tendens op de berichtgeving? In deze aflevering van Doorbraak Radio deelt Jonathan Hendrickx, doctoraatsonderzoeker zijn inzichten.

Imec-SMIT is een onderzoeksgroep van de Vrije Universiteit Brussel. Het is dus een samenwerking tussen Imec, een internationaal onderzoeksteam dat heel technisch van aard is, en SMIT, het media-instituut. Hendrickx werkt voor dat laatste luik en doet dus onderzoek naar media in Vlaanderen. Zijn doctoraat gaat over de mogelijke gevolgen van verhoogde mediaconcentratie in de Vlaamse mediamarkt op de diversiteit van de berichtgeving.

De mediaconcentratie

Het aantal spelers in de Vlaamse markt neemt gestaag af, zegt Hendrickx. ‘Voorbeelden zijn de fusie tussen Corelia en Concentra tot Mediahuis en de fusie van Medialaan en de Persgroep Publishing tot DPG Media.’ De concentratie neemt dus toe. Dan blijft de vraag of die verhoogde concentratie ook een invloed heeft op de diversiteit van de berichtgeving. Hendrickx heeft hier al antwoorden op, maar nog geen sluitende, aangezien zijn doctoraat nog niet af is.

Wanneer twee bedrijven fuseren doen ze dat om kosten te besparen. Om dus meer te doen met minder middelen. ‘Als we kijken naar de nieuwsberichten in de kranten zien we dat veel kranten meer nieuwsartikelen zijn gaan uitwisselen met elkaar.’ Tot op zekere hoogte klopt het dus dat twee kranten uit dezelfde groep lezen overbodig is. De artikels zullen immers grotendeels overlappen. Maar Hendrickx voegt hieraan toe dat de kranten noodgedwongen werden teruggeplooid op hun kerntaken. Daardoor wordt veel inhoud gedeeld, maar dat kan ook positief zijn. ‘Regionale titels zoals Het Belang van Limburg kunnen zich zo bijvoorbeeld beter focussen op het lokale nieuws. De andere artikels worden immers overgenomen uit andere kranten.’

Diversiteit in nieuwsberichten

Hendrickx vindt het zeer belangrijk om de diversiteit in de berichtgeving te behouden. ‘Economisch gezien is het zeer verdedigbaar om nieuwsartikelen van elkaar over te nemen. Maar het gaat hier natuurlijk over journalistiek.’ Zelf bij hetzelfde nieuwsfeit zouden journalisten van verschillende kranten op verschillende manier te werk gaan. Bijvoorbeeld door andere mensen te contacteren. Ieder artikel krijgt daardoor een andere invalshoek. En er komen meer mensen aan het woord om hun mening te geven over dat nieuwsfeit. ‘Als je één artikel laat maken en je kopieert dit dan vier keer, verminder je op het niveau van het bedrijf — bijvoorbeeld Mediahuis — doelbewust het aantal actoren en opinies.’ Hendrickx noemt dit de verschraling van het nieuwsaanbod in de praktijk. ‘Door kostenbesparende operaties komen er minder verschillende mensen en meningen aan bod. Daardoor kan de bevolking potentieel gezien minder goed geïnformeerd worden.’

Overal ter wereld zijn mediabedrijven op zoek naar een duurzaam verdienmodel dat de bevolking kan volgen. Die consumeert bijvoorbeeld steeds meer online nieuws. Tegelijkertijd moet het de bevolking overtuigen om te betalen voor dat online nieuws. ‘Daar knelt vaak het schoentje.’ De betalingsbereidheid bij de Vlamingen voor online nieuws ligt zeer laag volgens wetenschappelijk onderzoek.

De rol van de overheid

Het zou een goede denkoefening zijn om te kijken of de Vlaamse overheid via financiering de kleine spelers een duwtje in de rug kan geven, zegt Hendrickx. ‘Dit is zeker geen slecht idee. Anderzijds kan er ook geredeneerd worden of het wel verstandig is om gewoon een zak geld te geven aan de kleine organisaties.’ Volgens Hendrickx moet er dus ook worden nagegaan of er op een andere manier kan worden bijgedragen aan het ondersteunen van deze organisaties. ‘Bijvoorbeeld gemakkelijkere toegang tot de status van beroepsjournalist en meer ruimte om zich op andere platformen te ontplooien.’

Maar het is zeker niet alleen aan de overheid om hier een rol in te spelen, benadrukt Hendrickx. ‘Het is aan de bevolking om te kiezen welke nieuwsmedia zij al dan niet gebruiken.’ Kleine spelers kunnen ook hun zichtbaarheid op sociale media vergroten en duidelijk maken waarin zij het verschil maken, zegt Hendrickx.

redacteur artikel: Rani De Leeneer

Beluister ook onze andere podcasts:

Jonathan Hendrickx

Jonathan Hendrickx: ‘Besparingen leiden tot verschraling nieuwsaanbod’