DEN HAAG — Iets meer dan 60.100 handtekeningen. Een vorig jaar opgestarte petitie ondertekend door zoveel Nederlanders kon een trotse Laura Prat-Bertrams eerder vandaag overhandigen aan de commissie Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer. In een land waar al bijzonder weinig interesse is voor minderheden in Europa, lijkt het op een overwinning. Op 17 oktober zal de commissie zich over de petitie buigen. Pieter Omtzigt (CDA): ‘Eigenlijk moet de Raad van Europa zich hierover buigen. EU-lidstaten durven zich niet over Catalonië uit te spreken.’

Nederlands Parlement

Een vijftigtal Catalanen en Nederlandse vrienden vergezelden mevrouw Prat naar de Tweede Kamer in Den Haag. Tot aan de ingang van het parlement klonken de slogans vertrouwd in de oren: ‘vrijheid voor de politieke gevangenen’ en ‘vrijheid’ tout court. Geen politieke slogans, geen roep om onafhankelijkheid hier.

In de Tweede Kamer werd de petitie in ontvangst genomen door een vertegenwoordiging van de commissie Buitenlandse Zaken. Pieter Omtzigt (CDA) en zijn linkse SP-collega Renske Leijten kaartten als enige na. Forum voor democratie, PVV, Denk en ook D66 bleven afwezig. Wat nadien voor verontwaardiging zorgde bij een handvol aanwezige leden van de links-liberale D66.

De petitie wil op de eerste plaats de situatie van politieke gevangenen in de EU, meer bepaald in Spanje, op de parlementaire agenda zetten. Daarbij hoopt Prat dat ook de Nederlandse media gewag zouden maken van de kwaliteit van de Spaanse rechtstaat. Behalve Doorbraak en het Catalaanse vilaweb.cat zagen we echter geen pers.

Raad van Europa

Gevraagd of de petitie een kans maakt om ook plenair behandeld te worden, antwoordde CDA’er Omtzigt negatief. ‘Het ligt veel te gevoelig. Als Nederland een uitspraak doet over Spanje, moeten we dat dan straks ook doen over Roemenië of Malta? Ik vind het ook maar niets (trekt beteuterd gezicht), politici in de gevangenis. Maar als Nederland of de EU dit aankaarten, zetten we de deur open voor andere regio’s in Europa. Bij jullie in België, of in Groot-Brittannië, springen ze daar wel flexibel mee om, maar in de rest van Europa?’ De christendemocraat is ook lid van de Raad van Europa, en wil de zaak op dat niveau aankaarten. ‘Spreek me er maar op aan,’ Omtzigt is er lid van de monitoring commissie. ‘We zullen dan onderzoeken of het proces tegen de politieke gevangenen wel is gebeurd voor een politiek onafhankelijke rechtbank. Indien niet, kunnen de betichten zo naar Straatsburg.’

Renske Leijten van de links-radicale SP is vast van plan om, net als in het verleden, een parlementaire vraag te stellen over de Catalaanse crisis. Ze hekelt de dubbele standaard in de EU; ‘landen zijn bang elkaar de maat te nemen. Nu gaat het ook over verkozenen in het Europees Parlement, die niet zouden mogen zetelen.’ Ik confronteer haar met haar fractiegenoten van Die Linke, die al initiatief namen. Maar in de Noords-Linkse fractie is er geen ‘fractiediscipline’, zegt Leijten.

Dubbele standaard

Het onderwerp van de petitie was ook dat van een conferentie gisterennamiddag in Den Haag. Onder de titel ‘Human rights à la carte’ stelde Prat vast dat de Nederlandse regering wél wakker ligt van de situatie in Polen en Hongarije, maar wat er zich in Spanje afspeelt links laat liggen. Die dubbele standaard was de kapstok voor een studienamiddag die naar Catalaanse gewoonte veel te veel sprekers aan het woord liet.

Cultuurminister-in-ballingschap Lluís Puig overliep nog eens de situatie van de bannelingen en politieke gevangenen. Daarbij opvallend de zeven jongelingen vergetend, die twee weken terug werden gearresteerd. Nochtans wees hij erop dat Spanje even ongenadig is in zijn oordeel tegenover ambtenaren, kunstenaars, zangers — zoals de rapper Valtònyc — en leerkrachten. Puig zelf hangt 25 jaar gevangenschap boven het hoofd, als hij terugkeert naar Spanje. Zijn woorden over ‘de repressie en democratische achteruitgang van de Spaanse staat’ leidden vervolgens getuigenissen uit de eerste hand in. Onder meer aanwezig: de zoon van de gevangengenomen Catalaanse parlementsvoorzitter Carme Forcadell (gearresteerd omdat ze een debat over onafhankelijkheid toeliet in het parlement), clown en comedian Jordi Pessarodona en advocaat Alfred de Zayas, een polyglot die als onafhankelijk expert verbonden is aan de VN-Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten.

Karl Drabbe | Doorbraak.be

Clown Jordi Pessarodona: ‘We zullen winnen, zónder geweld te gebruiken!’

In de figuur van clown Jordi heeft de Spaanse staat zich van zijn meest surrealistische kant getoond. De man werd gearresteerd en beticht van ‘disobediëntie’, verzet tegen de autoriteiten, en ‘haat’. Zijn act of evil? Bij het doorzoeken van een belastingkantoor door de Guardia Civil, tien dagen voor het onafhankelijkheidsreferendum, is hij – met een clownsneus op, ‘het kleinste masker van de wereld’ – drie uur naast een de wacht houdende politieagent gaan staan. ‘En als ik er zes uur had moeten staan, had ik dat ook gedaan,’ zegt de activist. Het Openbaar Ministerie eist 5.400 euro en twee jaar verbod om publieke functies te bekleden. Hoewel de rechtbank zich nog niet over de clown heeft uitgesproken, blijft hij hopen en voortgaan met de strijd, al zal die ‘altijd democratisch en pacifistisch zijn’.

‘Lawfare’

Verrassing van de studiedag is de Amerikaanse advocaat op rust Alfred De Zayas. Hij noemt zich een advocaat ‘ter verdediging en promotie van een democratische en gelijkwaardige internationale orde. Een Amerikaanse versie van de Vlaamse advocaat en mensenrechtenactivist Paul Bekaert, zeg maar. Hij zwaaide met tal van internationale constitutionele documenten om aan te tonen dat Catalonië recht heeft om over zijn toekomst te beslissen, al dan niet via een referendum. Dat zelfbeschikkingsrecht is artikel 1 van het Charter van de VN. Dat Spanje, dat zichzelf als een democratie en een rechtsstaat beschouwt (sinds Joël De Ceulaer weten we dat we dat niet als een twee-eenheid mogen beschouwen) dat artikel met voeten treedt, noemt hij een regelrechte schande.

Met veel zwier en humor citeerde de jurist uit het hoofd tal van andere artikels van het International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) die Spanje niet respecteert met betrekking tot Catalonië: (7) marteling en onmenselijke straffen, (9) willekeurige arrestatie, (10) menswaardige behandeling van gevangenen, (12) snelheid van de rechtspraak, (15) nulla pene sine lege, (19) recht op vrije meningsuiting, (21) recht op vreedzaam verzamelen, (22) recht op vreedzaam verenigen, (26) discriminatie — ‘Catalonië wordt al decennia gediscrimineerd’, (27) verdediging van taalminderheden.

Voor dat soort uitspraken werd hij eerder al aangevallen door de eertijds regeringskritische krant El País. ‘Nu zwijgen ze me gewoon dood, de pers heeft geen aandacht meer voor de Catalaanse crisis.’ De Azayas pleit voor een onmiddellijke vrijlating van de politieke gevangenen en een financiële compensatie door de Spaanse staat, zoals het internationaal recht in deze zaak vereist. ‘Het internationaal recht maakt ook deel uit van de Spaanse grondwettelijke orde, waarom respecteert Spanje dat dan niet?’

Gerber Van der Graaf

Laura Prat-Bertrams en Alfred De Zayas

Wat vandaag in Spanje gebeurt, zo stelt de mensenrechtenadvocaat vast, gebeurt in steeds meer landen in Europa en ook in Zuid-Amerika. ‘Net als politici, corrumperen rechters taal. Een clownsneus,’ verwijzend naar de arrestatie van clown Jordi, ‘wordt hate speech. Dit is geen nieuw fenomeen. Ik noem dit lawfare, een juridische variant van warfare. Rechtspraak wordt in Spanje geïnstrumentaliseerd om recht te vernietigen.’ Een sterke uitspraak. Maar net daarom moet Catalonië volgens advocaat De Azayas alle mechanismen uitputten die voorhanden zijn: mensenrechtencommissie van de VN, de commissies en rapporteurs voor vredevolle vereniging, verzameling, meningsvrijheid, het EHRM in Straatsburg…

Jordi Pessarodona

Nederlandse petitie wil Catalonië op politieke agenda zetten