De N-VA is in Spanje al een tijdje berucht voor haar steun aan de Catalaanse zaak. Ze staat er ook bekend als de partij die Carles Puigdemont in hoge nood hielp toen die met de halve Catalaanse regering in politiek ballingschap vertrok naar België. In Catalonië zijn de independentisten, van centrumrechts tot radicaal-links, er de N-VA dankbaar voor. Toch liep men nooit te koop met N-VA in het centrumlinkse Catalonië, waar de Vlaamse partij al aanschouwd werd als net niet aangebrand rechts. Met een immer joviale Mark Demesmaeker, steeds in de bres springend voor de Catalaanse zaak, kon de N-VA zelfs op sympathie rekenen. Dat wordt nu veel moeilijker.

De Spaanse pers smult ervan

Dat de N-VA er nu voor kiest in één en dezelfde fractie te zetelen als het ultra-unitaristische VOX, is de Vlaamse noch Spaanse pers ontgaan. In de Spaanse dagbladen klonk het unisono dat ‘de Vlaamse bondgenoten van Puigdemont in dezelfde fractie zullen zetelen als VOX’ en werd de evidente tegenstelling ongenadig onder de neus gewreven van de voormalige minister-president van Catalonië. De Catalaansgezinde kranten namen droog het korte bericht van de persagentschappen over en daar bleef het dan bij. Het is typerend, want ook op de sociale media keken de secessionisten gegeneerd weg, terwijl de unionisten er lustig op inhakten.

VOX en Ciudadanos wijzen elkaar met de vinger

De Franco-nostalgici van VOX werden uiteraard ook op de tegenstelling gewezen. De lijsttrekker van VOX, Jorge Buxadé, oud-kandidaat van de fascistische Falange en oud-medewerker van de Partido Popular, verklaarde desondanks ‘absoluut niet bezorgd te zijn dezelfde groep te delen met de N-VA’. Gevraagd naar verduidelijking hierover, liet hij weten dat er binnen de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) waarden zijn die de partijen delen, zoals ‘het bouwen van een nieuw Europa, een Europa dat de naties respecteert, dat de grenzen van ons land verdedigt en dat onze wetten naleeft’, daarmee zinspelend op — illegale — immigratie. Hij benadrukte dat er op dat vlak met de N-VA samen te werken valt.

De separatistische kwesties werden door Buxadé weggewuifd: de ECR-groep nam een verklaring aan die respect vraagt voor de soevereiniteit van de bestaande natiestaten en daarmee is de kous af. Vanuit politieke hoek nam de eveneens antiregionalistische Ciudadanos daar geen vrede mee en verweet het VOX samen te werken met zij die de ‘Catalaanse staatsgreep’ steunden. VOX deed dan net hetzelfde en wees Ciudadanos erop dat ze in dezelfde groep zetelen als de centrumrechtse Baskische nationalisten. Ciudadanos zelf ligt dan weer onder vuur in de liberale fractie door de recente deals met VOX, dankzij wie het rechtse regionale regeringen vormt met de Partido Popular. Zo lijkt het wel hommeles in bijna elke Europese fractie.

Assita Kanko, zij aan zij met de zoon van een nazi-diplomaat

Het wordt dus ook bij de ECR een bont gezelschap. Assita Kanko zal er zo het ondervoorzitterschap delen met o.a. de extreemrechtse journalist Hermann Tertsch (VOX), zoon van een oud-diplomaat van nazi-Duitsland in Franco-Spanje. De ‘machistas’ van VOX uiten zich ondertussen in Spanje als complexloos antifeministisch, pleiten voor een ‘reconquista’ tegen de islam die volgens hen Europa verovert, een hard anti-immigratiebeleid en willen terug naar de volgens hen traditionele waarden van Kerk en gezin.

In het geseculariseerde en centrumlinkse Catalonië en al zeker de progressieve onafhankelijkheidsbeweging, is dat allemaal meer dan één brug te ver. Voor haar belichaamt VOX alles wat ze verafschuwt van het oude Spanje. Dat die tegen de Catalaanse taal, cultuur en autonomie zijn, is in Catalonië de evidentie zelf. Dat gaat samen met Spaans rechts. In tegenstelling tot de stereotypes in Vlaanderen, waar Vlaamsgezind rechts placht te zijn en links unionistisch. Dat de N-VA nu in een en dezelfde groep zal zetelen en werken als VOX, is voor vele catalanisten moeilijk te verteren.

N-VA, de vreemde eend in de bijt

Steun van rechtse partijen heeft de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging eigenlijk weinig en ze loopt er ook niet te koop mee. De N-VA is er een uitzondering tussen de linkse nationalisten of regionalisten uit vooral Schotland, Ierland, Wales en Frankrijk. De liberaal Puigdemont krijgt zelfs voortdurend steun van de Duitse postcommunisten van Die Linke en de groenlinkse partijen uit Scandinavië. Veel van die partijen zetelen in de fractie van Groen/Europese Vrije Alliantie (EVA). N-VA is zelfs nog lid van diezelfde Europese EVA-partij en zetelde met Frieda Brepoels tot vijfjaar terug nog in die fractie, maar verliet die toen voor de ECR.

Hoe komt het dan toch dat die Catalaanse en Vlaamse separatisten zo verschillen? Terwijl de N-VA met Theo Francken de grendel wil op immigratie, co-organiseerde in 2017 de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging nog de mars ‘Volem Acollir’ (Wij willen ontvangen). Zoals gewoonlijk bij die Catalaanse massabetogingen, trok zo maar eventjes een half miljoen mensen de straat op om te eisen dat de vluchtelingen en migranten een onderdak kregen in Catalonië. Ongezien in Europa. Puigdemont, toen nog minister-president, bood in een brief aan de Europese Commissie 4.500 bedden aan, een zet die onmiddellijk op het njet kon rekenen van de Spaanse regering. Ook zijn opvolger, Quim Torra, herhaalde tevergeefs dat aanbod.

Catalaans trauma

De Catalanen zijn over het algemeen heel gevoelig als het over vluchtelingen en migranten gaat. Het trauma van de Spaanse burgeroorlog en dictatuur leeft niet alleen verder in de volkscultuur. Vele families hebben wel iemand die voor de repressie van de Franco-dictatuur moest vluchten. Die houding konden we ook zien na de terreuraanslagen in Barcelona: de plaatselijke islamitische verenigingen werden nauw betrokken in de nasleep ervan en elke vorm van racisme werd kordaat afgewezen. Op de mars ter herdenking van de slachtoffers werd niet met de vinger gewezen naar de islam. Integendeel, het was de Spaanse koning Felipe die een lang fluitconcert en boegeroep moest ondergaan. De goede banden met het Saoedische koningshuis en de toenemende wapenexport van Spanje naar Saoedie-Arabië, dikwijls sponsor van radicaal-islamitische groeperingen, werden genoemd als oorzaken en werden Felipe persoonlijk aangewreven.

Die ronduit antiracistische houding is algemeen in Catalonië. Terwijl in Vlaanderen extreemrechts separatistisch is, is het in Catalonië unionistisch. Terwijl de catalanisten zich moeiteloos spiegelen aan de Schotse nationalisten, was er steeds twijfel en terughoudendheid over publieke steun aan de Vlaamse zaak. Nu N-VA zij aan zij zal zitten met VOX, dreigt de nu al zeer discrete steun voor de Vlaams-nationalisten zich om te zetten in afkeurend onbegrip. VOX mag dan wel Spanjes zatte nonkel zijn in het Europees halfrond, de N-VA riskeert er met haar radicaal-rechtse koers de zatte nonkel te worden in de familie catalanisten.

Jorge Buxadé

Puigdemont, balling of voortvluchtige?

N-VA wordt zatte nonkel in Catalonië