Afgelopen dinsdag legde Sam van Rooy (volksvertegenwoordiger en Antwerps gemeenteraadslid Vlaams Belang) klacht neer bij de Antwerpse onderzoeksrechter wegens laster en eerroof tegen activist Yassine Boubout. Hij doet dit op basis van artikel 443 uit het Strafwetboek. Aanleiding is een tweet van Boubout waarin hij een fragment van de elf-juli-toespraak van van Rooy opnam met de vermelding ‘Maar meneer is zeker geen racist en Vlaams Belang is een gematigde partij.’

De tweet ging viraal en werd opgepikt door onder andere Gwendolyn Rutten (Open Vld) en politicoloog Fouad Gandoul. Zoals wel meer gebeurt op Twitter escaleerden de reacties. Van Rooy vindt dat hiermee de grens van het toelaatbare is overschreden en stapt dus naar het gerecht.

Verknipte citaten

Kan U de situatie even verduidelijken, mijnheer van Rooy?
Sam van Rooy: ‘Ik heb op elf juli ter ere van onze Vlaamse feestdag een toespraak gegeven in ons kantoor in Antwerpen. Die toespraak duurde twintig minuten. Daaruit had ik een fragment van 1’58” dat ik relevant vond op Twitter gepost. Daaruit heeft Yassine Boubout zeven seconden genomen waarbij hij een zin doormidden knipt. Het gaat om de volgende zin: “En natuurlijk schoppen we dan ook al die allochtonen, moslims en Afrikanen buiten die nu Black Lives Matter aangrijpen om onze samenleving totaal onderuit te halen”.’

‘Dat tweede deel — vanaf “die nu” — heeft hij eraf geknipt, waardoor het lijkt dat ik zeg dat we alle allochtonen, moslims en Afrikanen moeten buitenschoppen. Dat is dus verre van wat ik heb gezegd. Ik heb nota bene in de twintig minuten durende toespraak, evenals in het korte fragment dat ik op Twitter had gezet, een lofbetuiging uitgesproken over de vele allochtonen, van welke etnische achtergrond dan ook, die geïntegreerd zijn en Vlaming onder de Vlamingen zijn.’

Virale tweet

Van Rooy schetst wat er daarna gebeurd is. ‘Ik had mijn tweet op elf juli gepost. Mijnheer Boubout heeft zijn tweet, met daarin het door hem bewust verknipte en dus vervalste citaat van mij, op negentien juli de wereld in gestuurd. Die is viraal gegaan. Dat heeft tot op vandaag 142.000 views gegenereerd, wat zeer veel is.’

‘Dit is voor mij niet alleen lasterlijk, maar ook gevaarlijk. Je krijgt dan heel wat reacties van linksen en allochtonen die geweld verheerlijken en je intimideren omdat die allemaal geloven dat ik wil dat iedereen wordt buiten geschopt, zonder dat ze de volledige boodschap uit de toespraak hebben gehoord,’ zegt het parlementslid.

‘Ik was daar zeer van aangedaan en ben dit nog steeds, omdat ik in al mijn geschriften de nuance tracht te leggen tussen enerzijds het tuig en de orthodoxe moslims die niet willen integreren en anderzijds de mensen die super goed integreren en soms zelfs militanter zijn dan heel wat autochtone Vlamingen in de strijd voor onze vrijheid en onze cultuur. Dat benadrukte ik ook in die toespraak. Ik heb dit allemaal uitgelegd in een opiniestuk.’

Vooral symboliek

Van Rooy heeft het vooral moeilijk met het manipuleren van quotes en audio- en videofragmenten. ‘Wanneer de rechtbank zou oordelen dat hier geen vuiltje aan de lucht is dan zou dat betekenen dat je werkelijk alles mag doen om tegenstanders in een kwaad daglicht te stellen. Inclusief dus zelfs het verknippen van (video)citaten om iemands boodschap te vervalsen en een compleet andere, zelfs tegenovergestelde betekenis te geven. Dan is het hek van de dam.’

Yassine Boubout, die zich op Twitter onder andere profileert als freerunner en jurist, tilt niet zo zwaar aan de klacht. ‘Ik beschouw die klacht vooral als symboliek. Ik denk dat mijnheer van Rooy vooral even symbolisch in de kijker wil staan. Hij wil zijn achterban paaien door te laten zien hoe hij een klacht indient tegen fake news en hoe hij mij als “beroepsmoslim” juridisch gaat aanpakken. Hij en ik weten allebei heel goed dat hier nooit iets van gaat komen en dat zijn claim juridisch helemaal niet sterk is. Wat ik heb gedaan is zijn video citeren. Daaronder heb ik dan de volledige video gepost. Noch van fake news, noch van laster is hier sprake.’

Showklacht

Het gaat dus volgens u over een showklacht?
‘Hij neemt mij als voorbeeld om aan te tonen hoe links fake news verspreidt. Ik denk dat mijnheer van Rooy ook wel vergeet dat hij politicus is en een publiek figuur. Die krijgen een aparte classificatie in het recht, waardoor je daarover en -rond heel veel kan zeggen en doen. Juridisch gezien stelt die klacht niets voor. Het is pure verspilling van de tijd van het gerecht.’

‘Maar voor mij is het goed: hij heeft het recht om een klacht in te dienen. Ik heb dat ook, en ik ben dan ook van plan om zodra ik terug in België ben klacht tegen hem in te dienen omdat hij mij openlijk “beroepsmoslim” enzovoort heeft genoemd. Ik zal in dat kader ook alle benoemingen die ik van hem heb gekregen op Twitter verzamelen en dan klacht indienen voor ofwel laster of beledigingen. Dat mag voor mij het parket zelf uitklaren.’

Flopzaak

Er werd klacht ingediend bij de onderzoeksrechter. Gewoon seponeren kan dus niet?
Boubout: ‘Wanneer hij een gerechtelijk onderzoek vordert kan de onderzoeksrechter nog altijd in mijn voordeel pleiten. Ik kan dan ook buiten vervolging worden gesteld. Hij kan me rechtstreeks dagvaarden, hij kan heel Justitie mobiliseren: ik blijf er bij dat dit een flopzaak is.’

‘Maar stel dat het toch tot een zaak zou komen: ik heb letterlijk tientallen bevriende advocaten die me hebben gestuurd dat ik op hen een beroep mag doen. Ik verlies er in elk geval niets mee, behalve mijn tijd. Het enige waar ik me mee bezig ga houden is het verhoor, waar ik verplicht naar toe zal gaan. Maar ik ben niet van plan om naar een rechtbank te gaan. Ik heb het recht me dan te laten vertegenwoordigen door mijn advocaat. Ik wil er mijn tijd niet te veel aan verspillen, dat gun ik onze Sam niet…’

Juridische tegenover morele waarheid

Het kan ook als een boemerang terug in uw gezicht komen: wanneer de rechter oordeelt dat de uitspraken wel degelijk racistisch zijn.
‘Klopt. Maar ik denk niet dat het gerecht zoiets gaat doen. Als ik kijk naar de racismewet — die men beter zou herbenoemen tot de aanzetten-tot-racisme-wet — dan spreekt die niet over racistische zaken zeggen. Je mag technisch gezien iemand op straat “ne makak” noemen, strikt gezien valt dat niet onder de racismewet. Wanneer mijnheer van Rooy zou aanzetten tot haat tegen bepaalde bevolkingsgroepen, dan pas valt hij onder de racismewet. Ik denk dat hij heel goed weet wat hij binnen de lijnen van de wet kan zeggen. Hij speelt daar graag mee. Hij zegt ook regelmatig “dien dan een klacht in voor racisme”.’

‘Maar ik denk niet dat hetgeen mijnheer van Rooy heeft gezegd juridisch gezien strafbaar is. Dat is mijn andere frustratie: hetgeen hij heeft gezegd is in mijn ogen zeker racistisch, maar soms is de juridische waarheid niet de echte waarheid. Dat krijg je in de lessen strafrecht ook mee: de juridische waarheid is niet per se de morele waarheid.’

Juridische boemerang

Boubout gaat er van uit dat een juridische boemerang zal uitblijven. ‘Ik durf niet te zeggen dat dit een boemerang gaat zijn, omdat ik betwijfel dat het parket nauwgezet gaat definiëren waarom er geen sprake zou zijn van laster. Zij zullen volstaan met te stellen dat er geen sprake is van laster. Het feit dat de zaak op niks uitloopt is op zich al een boemerang: het feit dat de man puur voor de show een klacht is gaan indienen. Hij heeft het ook omkaderd met een opiniestuk.’

‘Wanneer ik een klacht indien, zou ik niet verder gaan dan dit gewoon mee te delen en niet alles zo in de media gooien. Ik geloof dat het toch voornamelijk een show is. Ik ben er zeker van dat hier niets van gaat komen. Ik ken zaken van minder bekende mensen over serieuzere feiten die worden geseponeerd. Het parket kan zich niet bezig houden met politici die zich even in de kijker willen zetten.’

Verloop van de procedure

Heeft deze zaak kans op slagen?
Joris Deene (advocaat bij Everest Law): ‘Eerst even schetsen hoe de procedure gaat verlopen. Je hebt een onderzoeksrechter die de zaak onderzoekt en verslag uitbrengt aan de Raadkamer. De Procureur des Konings bekijkt vervolgens de onderzoeksdocumenten. Dan zijn er twee mogelijkheden: ofwel vraagt de Procureur aan de Raadkamer om de verdachte door te verwijzen naar de Correctionele Rechtbank omdat hij van oordeel is dat er aanwijzingen zijn van schuld. Ofwel kan hij beslissen dat het dossier zodanig licht is dat er niets van aan is. Dan zal hij aan de Raadkamer vragen om de verdachte buiten vervolging te stellen.’

‘In het eerste geval zal de Correctionele Rechtbank beslissen of er sprake is van laster of eerroof. In het tweede geval is het gedaan en wordt er verder niets meer beslist. De Raadkamer is in deze een filter, een doorgeefluik tussen de Onderzoeksrechter en de Correctionele Rechtbank.’

Vrije meningsuiting eindigt waar racisme begint

Deene komt dan tot de kern van de zaak. ‘In dergelijke zaken — zeker wanneer ze politiek beladen zijn — heb ik nog maar weinig veroordelingen gezien. Dat komt omdat persvrijheid en vrijheid van informatieverspreiding op dat moment in de weegschaal worden gelegd. Het is zo dat iedereen mag verkondigen wat hij wil, zeker in de pers. De grens ligt dáár waar je racistische praat begint te verkondigen. Daar bega je een inbreuk op de antidiscriminatiewet. De vrijheid van meningsuiting eindigt daar waar racisme of xenofobie begint.’

‘Maar je hebt ook de bepaling dat je nooit iemand mag beschuldigen van misdrijven — en racisme is een misdrijf — wanneer dat niet bewezen wordt, al dan niet achteraf. Er is maar sprake van laster wanneer wordt aangetoond dat de beschuldiging — in dit geval racisme — ongegrond is. Er zijn eigenlijk twee vragen waar de rechter zich over moet buigen. Ten eerste: heeft de verdachte de ander wel beschuldigd van een misdrijf? En ten tweede, wanneer dit het geval is, is die beschuldiging gegrond? Wanneer de beschuldiging terecht is, kan er geen sprake zijn van laster. Dat is natuurlijk iets dat de rechter gaat beoordelen.’

Boemerangeffect, sisser of succes

De rechter onderzoekt dus eigenlijk meer de klager dan de verdachte?
Deene: ‘Eigenlijk wel. De rechtbank kan vaststellen dat de uitspraak inderdaad racistisch was waardoor het geen laster of eerroof is. Dan is het een boemerang die terugkeert. Het kan evengoed zijn dat de rechter oordeelt dat er geen racistische boodschap werd verkondigd en dat de beschuldiging ten onrechte was. Ik wil toch zeker aanraden om, gelet op het mogelijke boemerangeffect, een advocaat onder de arm te nemen die het proces zorgvuldig tot het einde bewaakt.’

Deene twijfelt aan de slaagkansen. Hij kijkt hiervoor terug naar zaken uit het verleden. ‘In het algemeen heb ik niet echt kennis van zulke zaken die geslaagd zijn. Er zijn gelijkaardige juridische conflicten geweest tussen Johan Vande Lanotte (sp.a) en Jean-Marie Dedecker (LDD) rond beschuldigingen van misbruik van overheidsgelden. Die zaak is op een sisser afgelopen.’

Ruime interpretatie van persvrijheid

‘Dan was er ook nog de zaak rond de Ghelamco Arena. De persvrijheid wordt toch ruim geïnterpreteerd. Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat bloggers — twitteraars behoren tot die categorie — ook onder de persvrijheid vallen. Iedereen die deelneemt aan het publieke debat behoort tot de pers. Het moeten dus geen beroepsjournalisten zijn. Het is dus moeilijk om als slachtoffer succes te boeken. Het moet al heel gortig zijn om kans op slagen te hebben. Ik zou er mijn geld niet op durven te zetten…’

‘Ik zeg niet dat het nooit kans op slagen heeft. In het geval dat van iemand wordt gezegd dat hij een moordenaar of verkrachter is en het achteraf blijkt dat er niets van aan is, dan kan ik me voorstellen dat laster en eerroof worden aanvaard door de rechtbank. Maar hier valt het ook te kaderen in een politiek discours, in een debat tussen links en rechts. In een privécontext tussen ondernemingen of bij buren die elkaar de duivel aandoen wordt dit sneller aanvaard. In een publiek politiek debat gaat men er van uit dat je daar op een bepaalde manier moet tegen kunnen.’

Joris Deene

Klacht of klucht?