Het zijn barre tijden voor de christendemocratie in Brussel. Na de gewestverkiezingen van 2019 belandden zowel de Brusselse CD&V als ‘zusterpartij’ cdH in de oppositie in het Brussels parlement. Met Bianca Debaets beschikt CD&V over slechts één parlementslid. Ook in de gemeenten zijn er op een schaarse uitzondering na weinig bekende namen. Wat is er aan de hand met een ideologie die in Brussel ooit kon rekenen op stemmentrekkers als Jos Chabert en Brigitte Grouwels? ‘De ecologische gedachte heeft het humanisme overgenomen’.

CD&V en cdH worstelen met zichzelf

In 2009 drie zetels in het Brussels parlement, in 2014 twee, en in 2019 uiteindelijk nog één. CD&V is in Brussel nooit echt groot geweest. Toch kon de partij decennialang rekenen op enkele populaire stemmentrekkers, en daardoor op ministerschap in de Brusselse regering. De bekendsten onder hen waren Jos Chabert en Brigitte Grouwels.

Nadat Grouwels in 2014 besloot om niet meer in de Brusselse regering te zetelen, werd ze tijdens de verkiezingen van 2019 ook niet meer verkozen als lijstduwer. De nieuwe naam die CD&V sinds 2014 is beginnen promoten in Brussel, pakt echter niet goed. Bianca Debaets is bijna niet bekend. Ook al heeft ze er een staatssecretarisschap op zitten tussen 2014 en 2019. Alleen Molenbekenaar Benjamin Dalle is buiten Brussel ook bekend. Hij bekleedt als Vlaams minister van Media nu een politiek ambt met veel zichtbaarheid.

Ook zusterpartij cdH worstelt met zichzelf. In 2004 behaalde die partij nog tien zetels in het Brussels parlement. Na de gewestverkiezingen van 2019 nog zes. Dat lijkt mee te vallen op vijftien jaar tijd. CDH bleef al die tijd ook wel zichtbaar door deelname aan de Brusselse regering, en door een aantal burgemeestersambten. In het Brussels parlement geniet vandaag echter alleen Celine Frémault nog enige bekendheid in de oppositie. In 2020 ten slotte stapte Brussels boegbeeld Bertin Mampaka over naar de MR. Mampaka is niet echt een serieus politicus, maar hij was wel een van de stemmentrekkers voor de Franstalige christendemocraten.

De C en de V

‘Het verhaal over CD&V is weinig tastbaar voor jonge Nederlandstaligen in de stad’, zegt Pieter Demeester, voorzitter van de CD&V in Brussel. ‘De C en de V, dat leeft niet bij de jonge generatie. We moeten hun eerst uitleggen wat christendemocratie betekent. Eenmaal dat is uitgelegd, moeten we de jonge Brusselaars ook uitleggen waar die “Vlaams” bij ons voor staat. Jonge Nederlandstaligen in Brussel zien zichzelf echter niet in de eerste plaats als “Vlaming”. Eenmaal je de C en de V hebt uitgelegd, haken er velen af.’

De lokale CD&V-voorzitter gelooft echter niet in het verhaal van een op zichzelf staande Brusselse identiteit, zoals door de andere Brusselse afdelingen van de klassieke Vlaamse partijen, sp.a en Open Vld, wel gedaan wordt.

Demeester: ‘Brussel is alleen leefbaar als onderdeel van een groter geheel. Daarom houden we vast aan de gemeenschappen. Het idee van de Brusselse meertalige gemeenschap is romantisch. Het speelt in op een groeiende identiteit, een zekere fierheid om Brussels te zijn. En alhoewel ik daar ook wel graag in meega, ben ik ervan overtuigd dat Brussel ook Brussel is omdat ze deel is van grotere gehelen zoals Vlaanderen, België en de Europese Unie. We willen politiek voeren voor alle Brusselaars. Maar wel vanuit de overtuiging dat de Vlaamse gemeenschap een rol te spelen heeft. Die moet voor ons zeker blijven. Het moeilijke is dan: hoe de Brusselaars overtuigen van het feit dat ze een identiteit hebben, maar dat die identiteit niet op zichzelf kan staan?‘

Christendemocratie heeft boot gemist

De vraag over het Vlaamse verhult echter een andere, internationalere tendens: wat is christendemocratie, en wie vertolkt het? Om daar een antwoord op te formuleren, kijken we eerst over het taalmuurtje, bij de oude ‘zusterpartij’ van de CD&V, cdH. CDH heeft meer nog dan CD&V een stempel van christelijk, en humanistisch. Ook cdH moest de jongste jaren aan flink wat stemmen inboeten.

‘De ecologische gedachte heeft het humanisme overgenomen’, zegt André du Bus de Warnaffe, gemeenteraadslid voor cdH in Etterbeek. du Bus behoort tot de klassieke francofone tak die nog uit PSC — de voorganger van CDH — stamt. Vooral in de oostelijke gemeenten van Brussel vind je dat electoraat en de bijbehorende politici. Vaak van adel, of met familienamen die je nogal makkelijk in Belgische geschiedenisboeken terugvindt.

Du Bus zit al sinds 1989 in de Etterbeekse gemeenteraad, en heeft heel wat zien evolueren. ‘Het progressieve electoraat vervangt stilaan de oude PSC-stemmers. Alleen in enkele gemeenten, zoals Sint-Pieters-Woluwe, houdt dat electoraat nog enigszins stand. Naast dat gegeven zijn we natuurlijk ook de dupe van een beweging die je overal in Europa ziet: het wegkwijnen van het midden. De kunst om naar compromissen te streven is eerbaar, en wordt door mensen nog verlangd. Maar de christendemocratische partijen kunnen die boodschap tegenwoordig minder goed verkopen. Jonge mensen komen op andere manieren samen. Ze zoeken andere compromissen. Ze zijn op andere manieren met humane waarden bezig. Daarom stemmen ze ook op de ecologische partijen. Wij hebben die boot gemist.’

‘Rentmeesterschap begrijpt niemand’

Ook Pieter Demeester komt — onafhankelijk van du Bus — tot een soortgelijke conclusie. ‘Christendemocratie staat voor solidariteit tussen mensen, op een menselijke schaal. De jongste 30 jaar hebben we echter nagelaten om het idee dat je de wereld beter moet achterlaten dan je ze aantreft, in de praktijk om te zetten. Dat idee was nochtans na de Tweede Wereldoorlog ingeburgerd in de christendemocratie. We vertalen dat idee op een manier die mensen niet begrijpen. We noemen het “rentmeesterschap”. Maar zeg nu zelf: wie begrijpt wat dat betekent?’

‘Ik denk niet dat jonge mensen geloven dat “rentmeesterschap” de wereld zal redden. Groen is op vlak van duurzaamheid veel geloofwaardiger, en is op haar manier ook sociaa.’

‘DéFi lijkt op ons’

Naast het ecologische, blijft ook het communautaire aspect voor de christendemocratie belangrijk, zeker bij het cdH. ‘De partij die qua kiezers en thema’s in Brussel het dichtst bij ons staat, is in feite DéFi, het oude FDF’, zegt André du Bus de Warnaffe. ‘Er zijn echter twee grote verschillen: DéFi is een radicaal seculiere partij, en het is een stadspartij. Zij staan daarom in Brussel sterk. Wij zijn christelijk en eerder een plattelandspartij. In Brussel hebben we niet echt een francofoon imago meer’.

In tegenstelling tot CD&V — dat geen opvallende mandatarissen meer heeft in de gemeenteraden van de 19 Brusselse gemeenten — kan cdH nog altijd teren op enkele Brusselse burgemeesterssjerpen. ‘Pierre Kompany is in Ganshoren een sterk figuur. En zijn doortocht als Brussels parlementslid in 2014 heeft hem politiek bekend gemaakt. De bekendheid van zijn zoon Vincent helpt natuurlijk ook. Ik denk dat Kompany nog wel even burgemeester zal zijn’, zegt du Bus.

Joris Poschet

Daarnaast beschikt cdH over een burgemeester in Sint-Agatha-Berchem (Christian Lamouline), één in Sint-Pieters-Woluwe (Benoît Cerexhe, die ook een tijdje Brussels minister was) en één in Jette (Hervé Doyen). De christendemocratie staat nog erg sterk in Jette. Doyen is er al 20 jaar onafgebroken burgemeester. Het is ook in Jette dat CD&V een substantieel lokaal politiek mandaat mag bekleden. De partij levert er met jongeling Joris Poschet de OCMW-voorzitter. Het is zeer waarschijnlijk dat Poschet de komende gewestverkiezingen een goede plaats op de lijst krijgt. Naast Benjamin Dalle en Bianca Debaets. Poschet was al van 2014 tot 2019 Vlaams Parlementslid.

In hoeverre een samenwerking tussen CD&V en N-VA tot de mogelijkheden behoort, is niet duidelijk. N-VA heeft twee parlementsleden meer dan CD&V in het Brussels parlement. CD&V heeft, zoals hoger vermeld, moeite met de keuze voor radicale Vlaamsgezindheid. Na het verdwijnen van de ‘Vlaamse’ Brigitte Grouwels heeft de N-VA de flamingante kiezer in Brussel aan zich gebonden.

Demeester: ‘Ik sluit een samenwerking niet uit. Maar we verschillen toch op een aantal gebieden erg sterk.’

Joris Poschet

Ecolo killed the middle star