Het is een anekdote uit De Tijd die verspreiding verdient. Een paar dagen voor Qatargate losbarstte, kwam een in Parijs docerende Italiaanse professor in het Europees Parlement een studie voorstellen over de noodzaak een ethisch comité op te richten. Niet één Europese verkozene kwam daarvoor opdagen. En ze zijn, zoals u – met alle respect – naar alle waarschijnlijkheid niet weet, met 705. Want een belangrijk kenmerk van deze Hoge Vergadering is een voorkeur voor het verborgene.

Dat is voor verkozenen des volks uitzonderlijk. Die worden in de regel – en zo hoort dat in een democratie – door de Vierde Macht goed in de gaten gehouden. Zeker als het over geld gaat. Sihame El Kaouakibi die een ziektebriefje en daarbovenop tweeduizend euro kostenvergoeding krijgt, het was dagenlang groot nieuws. Er zijn boeken waarin deze randcriminaliteit breedvoerig wordt beschreven: een en ander wordt geïnterpreteerd als het zoveelste bewijs van gigantisch politiek falen. De sjoemelpoedel, weet u wel.

‘Niets aan de hand’

Niets daarvan in Europa. We zien onnoemelijke hoeveelheden baar geld, maar ook merkwaardige semantische oefeningen. De voorzitster zegt dat haar Parlement under attack is. De aanvallers zijn Qatar en Marokko, wordt ons voorgehouden. In werkelijkheid komt de aanval uit de eigen gelederen. De vaste Europa-expert bij de omroep doet de hele affaire af als een geïsoleerd incident. Hij komt daarmee aardig in de buurt van de Brusselse burgemeester Thielemans: zijn politiemensen werden in 2010 beschoten met oorlogswapens, maar hij deed dat af als een fait divers. (Eén van die schutters heeft zich zes jaar later opgeblazen in Zaventem.)

Het is vaste Europese koek: niets aan de hand, nooit. En als blijkt dat er misschien toch goede redenen zijn voor een lichte argwaan, dan doet men dat af als Europa-bashing. En – het is een poepsimpel mechaniekje – kritiek op Europa kan alleen van foute mensen komen. De lezer is dus bij dezen gewaarschuwd.

Europa is een prachtig project. Het zorgt voor welvaart. Onmiskenbaar. Maar de Europese politiek is er sinds het begin van de eeuw in alle stilte in geslaagd een geheel eigen statuut te verwerven. Maar dat is u ontgaan; ongezien, ongehoord. En dat ligt niet aan u: Europa-watchers verhouden zich tot de werkelijkheid als auto-journalisten tot de journalistiek.

Risico op onaangename reacties

Voor ze dat eigen statuut kregen, waren Belgische Europese verkozenen gewone Belgische verkozenen, Nederlandse waren Nederlandse, enz. Die kregen dus wat alle andere verkozenen in hun land kregen. Maar omdat er zogenaamd te veel verschil was tussen die verkozenen is dat in 2004 gelijkgetrokken. Niet naar het gemiddelde; wel naar de bovenkant. Alleen de Italianen gingen er een beetje op achteruit. Alle anderen kregen veel meer. De experts en de Europa-watchers hebben daar toen over gezwegen. Dit douceurtje op permanente basis is trouwens vlak voor de zomervakantie geregeld. Zonder twijfel om het risico op onaangename reacties te verkleinen.

Ook wie goed zoekt in onze krantenarchieven, vindt weinig. Er is één Europese verkozene die de hele handel verdedigt: ‘We worden Europeser en onafhankelijker,’ zegt ze. Deze dame heeft gelijk. Onafhankelijker wil hier zeggen dat we, alles meegerekend, ons salaris verdubbelen. En nog veel belangrijker: we staan buiten en boven de Belgische regels en wetten. Zo is het natuurlijk zonneklaar dat Belgen zeer zwaar worden belast. Europa is de weg om daaraan te ontsnappen. Niet alleen aan de belastingen trouwens. Ook allerlei andere systemen zijn erop gericht het Europese geld verdienen niet in de weg te staan.

De wet Wijninckx

Europa beschermt bijvoorbeeld ook tegen de wet Wijninckx. Genoemd naar de Antwerpse socialist die eind jaren zeventig als minister van Pensioenen ervoor heeft gezorgd dat er – terecht! – bij ons ook een feitelijk maximumpensioen bestaat en pensioenrechten dus niet eindeloos kunnen worden gecumuleerd. Wijninckx introduceerde een soort morele norm. Maar dus niet voor wie Europa (of enig andere internationale instelling) heeft gediend.

Dat is overigens treffend geïllustreerd bij de veroordeling van Karel Pinxten (CD&V en nadien Open VLD). Die kreeg als ex-lid van de Europese Rekenkamer netto 8.901 euro pensioen. Maar omdat hij nogal grof had gefraudeerd werden zijn pensioenrechten door de Europese rechter met tweederde verminderd. Er schoot dus amper 2.967 euro over. Maar, bleek toen, Pinxten had daar bovenop ook nog recht op zijn Belgisch pensioen als minister, Kamerlid, burgemeester en misschien veldwachter. De wet Wijninckx gold hier niet.

Dat is in onze vaderlandse pers gepasseerd zonder meer. All animals are equal, zo blijkt, but some are more equal than others. En wat voor de varkens bij Orwell gold, geldt ook voor Europeanen. De talloze makelaars-in-politieke-verontwaardiging in de vaderlandse media sluiten zedig de ogen, gaan daar niet verder op in. In de verste verte hier geen camera, en dus ook geen Vos, geen Calvo.

Maak er nog wat benoemingen bij

Nog meer onfatsoen? Deze zomer heeft de Maltese voorzitster van het Europees Parlement (EVP) haar rechterhand laten benoemen tot secretaris-generaal. De liberale fractie kreeg de vice-secretaris-generaal. Helaas hebben christen-democraten en liberalen geen meerderheid. En dus zoeken en krijgen ze steun van uiterst links (!), de fractie van de PvdA. En die vragen uiteraard een prijs; communisten zijn ook maar mensen. Er wordt een nieuw (en dertiende) directoraat-generaal bijgemaakt, met bijhorende benoeming. Iets over gehoord? Veel over gelezen? Ik niet. In België komt zelfs de PS met dat soort dingen niet meer weg.

Nog een graat in uw keel? Elke Europese verkozene kost de Europese belastingbetaler – ja, ook u, meneer, ook u mevrouw – per jaar net geen vier miljoen euro. En dat is nog exclusief de vertaaldiensten. Het is af te leiden uit de verzameling cijfers van begrotingsexpert Herman Matthijs (UGent). En er zijn dus 705 verkozenen. Is dat ooit ergens gebenchmarkt? Al veel over gehoord of gezien?

Zeer merkwaardig bij dit alles is dat vrijwel altijd zowel door de verkozenen als door de waarnemers het niveau van het Europese Parlement als ronduit superieur wordt omschreven. Hier is geen plaats voor kleine politiek, wordt gezegd. Dave Sinardet schrijft dat Villa Politica relevanter zou worden als ze wat meer naar het Europees Parlement gingen. Helaas, Dave is alweer niet echt goed geïnformeerd: Villa Politica gaat naar Europa omdat Europa daarvoor betaalt.`

Strengere regels?

In dat verband is wat Vincent Stuer schrijft in een gastbijdrage vorige week in De Morgen naar aanleiding van Qatargate, buitengewoon revelerend. Stuer werkt al geruime tijd voor Europa, maar hij hoopt per 2024 op een Open VLD-zetel in het Europees Parlement. Of dat lukt is twijfelachtig. Maar het staat vast: Stuer heeft nu al de juiste gedachten, de juiste gemoedsgesteldheid om MEP te zijn. Hij verwijst, zonder ze te noemen, naar Veerle Heeren in Sint-Truiden en Francesco Vanderjeugd in Staden. Dat zou in Europa niet kunnen, meldt hij. Hoera.

Hij vindt het ook zeer goed dat er in het Europees Parlement strengere deontologische regels zijn. Waarmee hij simpelweg napraat wat we in de vaderlandse media vernemen. De stelling is twee keer onjuist: die regels zijn in vele andere parlementen, bij ons en elders, minstens even strikt. En uitgerekend het Europees Parlement heeft intussen feitelijk bewezen dat als integriteit tussen de oren zit, regels weinig helpen.

Het grote voordeel van Europa als beleidsniveau is afstand, schrijft Stuer nog. Zowel de kiezers als de politici zijn er wat minder persoonlijk. Nooit heeft iemand het vivons heureux, vivons cachés (et riches) zo mooi vertaald.

Jos Wijninckx

Ongezien, ongehoord