Het lichaam van de voormalige aartsbisschop van Kinshasa, Kardinaal Laurent Monsengwo, is op zondag 18 juli vanuit Parijs op de luchthaven van Kinshasa (Democratische Republiek Congo) aangekomen. Op 11 juli is de invloedrijke kardinaal op 81-jarige leeftijd overleden in Versailles, in de buurt van de Franse hoofdstad. Hij was daar sinds dinsdag 6 juli in kritieke toestand om de nodige zorg te ontvangen. Monsengwo is vooral bekend om zijn strijd tegen de dictatuur in zijn land.

Een moment van bezinning

Verschillende persoonlijkheden, waaronder premier Jean-Michel Sama Lukonde, de voorzitter van de Nationale Assemblee Christophe Mboso en de voorzitter van de Senaat Modeste Bahati Lukwebo, kerkleiders en parlementsleden, kwamen het stoffelijk overschot van Laurent Monsengwo als grote staatsman verwelkomen.

Na het gebed van kardinaal Fridolin Ambongo, opvolger van Monsengwo op de luchthaven, begaf de begrafenisstoet zich naar de kathedraal Notre Dame du Congo voor een moment van bezinning, en vervolgens naar het mortuarium van het Sint-Jozefziekenhuis. Op 20 juli is de plechtige viering van de Eucharistie op het voorplein van het Palais du Peuple gepland en op 21 juli de begrafenis van de kardinaal.

De derde Congolese kardinaal

Monsengwo werd in 1963 tot priester gewijd en in 1980 tot bisschop, tijdens het bezoek van paus Johannes Paulus II aan Kinshasa. Hij heeft verschillende functies bekleed, waaronder die van hulpbisschop van Inongo, hulpbisschop van Kisangani in 1981 en aartsbisschop van Kisangani in 1988. Van 1997 tot 2003 was hij tevens voorzitter van SECAM, het symposium van de bisschoppelijke conferenties van Afrika en Madagaskar. In 2007 werd hij als aartsbisschop overgeplaatst naar Kinshasa en uiteindelijk op 20 november 2010 door paus Benedictus XVI tot kardinaal benoemd. Hij wordt de derde Congolese kardinaal na kardinaal Joseph Malula en kardinaal Frédéric Etsou Nzabi Bamungwabi.

Kardinaal Monsengwo was de eerste Afrikaan die een doctoraat in de Heilige Schrift behaalde aan het Pauselijk Bijbels Instituut te Rome. Hij was professor theologie aan de Katholieke Universiteit van Congo.

Op 25 november 2018, op 79-jarige leeftijd, heeft deze grote Afrikaanse figuur zijn plaats afgestaan aan bisschop Fridolin Ambongo, nadat paus Franciscus zijn ontslag had aanvaard. Tot december 2018 was hij een van de naaste adviseurs van de paus. Paus Franciscus heeft hem ondertussen hulde gebracht. Hij beschreef Monsengwo als ‘een groot figuur van de Congolese Kerk’ maar ook van de ‘universele Kerk’. Kardinaal Jozef De Kesel sloot zich bij die hulde aan. De Belgische Aartsbisschop prees Monsengwo als een ‘man van zeldzame statuur.’

Een vurig verdediger van zijn land

Laurent Monsengwo werd op 7 oktober 1939 geboren in de provincie Mai-Ndombe, in het westen van de Democratische Republiek Congo. Hij staat bekend om zijn scherpe kritiek op het dictatoriale regime van Joseph Mobutu Sese Seko (1965-1997). Bovendien was het onder zijn invloed dat de katholieke kerk een belangrijke rol speelde bij de openstelling van de democratie tijdens de Mobutu-jaren. In 1991 leidde hij de Soevereine Nationale Conferentie (CNS), die tot doel had een brede volksraadpleging te organiseren met het oog op de crisis die Zaïre toen doormaakte.

Monsengwo heeft ook zijn stem verheven tegen andere regimes, zoals dat van Laurent-Désiré Kabila, president van 1997 tot 2001. Hij was ook gekant tegen de derde termijn en de wijziging van de grondwet door Joseph Kabila (2001-2019) en de huidige president Félix-Antoine Tshisekedi.

Congo’s politieke klasse buigt

Toen het overlijden van kardinaal Laurent Monsengwo werd bekendgemaakt, boog de gehele Congolese politieke klasse zich voorover om een levendig eerbetoon te brengen aan een steunpilaar van de democratisering van haar land. Voor de Congolese president Félix Tshisekedi was Monsengwo een prins van de Kerk die zich lange tijd ten dienste van het volk heeft gesteld. Zijn tegenstander, Martin Fayulu, beschrijft de prelaat als ‘het cement van de nationale cohesie’.

Voormalig vicepresident Jean-Pierre Bemba zal van hem het beeld bewaren van ‘een opgewekte, altruïstische en toegewijde pater voor de Kerk van Congo’, en de voormalige gouverneur van Katanga, Moïse Katumbi, dat van een moedige herder die zich inzette om de liefde tussen alle Congolezen te cultiveren. Barnabé Kikaya, van het kamp van voormalig president Kabila, presenteert Monsengwo als ‘een groot man en een goede politieke acteur’.

Joseph Malula

Kardinaal Monsengwo, hij hield kerk en staat niet gescheiden