Iemand moet het hen zeggen, en niet in hun oor, maar op het publieke forum: de toekenning van de Arkprijs van het Vrije Woord aan de bosbrossers Kyra Gantois en Anuna De Wever was een flater, een blunder en een miskleun. Erger dan een misdaad: het was een fout. Het moet hen, de leden van het Arkcomité, publiek gezegd worden omdat binnengroeps uiteindelijk toch weer de eenheid op de waarheid primeert.

Laat ik die iemand dan maar zijn. Ik was weliswaar niet aanwezig op de jaarlijkse deliberatie (anders had ik ter plekke mijn ontslag moeten geven want ik ben jurylid van de Ark – al sinds 1994). Maar ik was wél aanwezig op een uitreiking in mineur die iedereen zo snel mogelijk zal willen vergeten. Het comité is mentaal verdeelder dan ooit, en iedereen kon merken en horen dat voorzitter Asselbergh deze prijs nog met geen tang wou aanraken.

De klimaatolifant

Waarom doet deze verzameling van vrijzinnige edoch verstandige mensen dat toch? Wel, ze vragen zich gewoon af in welke hoek van de kamer de olifant staat. Plots merken ze hem op. Het is zowaar de klimaatolifant! En hij wordt door extreemrechts met duizenden haatberichten bedreigd! Hem geven we toch die Arkprijs!*

Op die manier handelt dat comité niet anders dan de eerste de beste Laaglandse krantenredactie die een hype achternaholt omdat de actualiteit niet gemist mag worden – waardoor het zichzelf uiteraard overbodig maakt. Onze klimaatmeiden zijn immers allang door de pers bekroond.

Voorspelbare prijzen uitreiken, dat doet Arkprijs al een hele tijd. Tegelijkertijd was er een verschuiving merkbaar van de jaarlijkse beloning van een tekst (al dan niet literair) naar de bekroning van engagement, beweging, betoging en vooral actie. Prima als bij zo’n actie ook nog eens een boekje hoort, dat dan weer wel. Bij het geval van de klimaatspijbelaressen horen zelfs twee boekjes.

Het eerste, Wij zijn het klimaat, werd nog dit jaar uitgegeven door De Bezige Bij Amsterdam. Het tweede is de Arkbrochure gewijd aan de prijs van 2019. Opvallend is dat Arkprijswinnaar van 2014 en (dus) jurylid Jeroen Olyslaegers in beide boekjes de pen voert. Om niet alleen de prijs, maar ook het bosbrossen en het denkpatroon van de klimaatmeiden beter te begrijpen, heb ik beide boekjes welwillend maar grondig doorgenomen.

Geestschrijvers voor geestdrijvers

Het eerste boekje, Wij zijn het klimaat , zegt op de titelbladzijde dat het een brief aan iedereen is. Als brief valt het nogal lang uit. Een brief van ongeveer 8000 woorden: gemeten aan wat erin gezegd wordt, had die veel korter gekund. Anuna De Wever en Kyra Gantois figureren als auteurs, maar zoals de evangelist door de Heilige Geest geïnspireerd werd, of zoals Mohammed de Koran uit de mond van de engel Gibreël uit het hoofd leerde, is het hier dus Jeroen Olyslaegers die hun woorden ‘opgetekend’ heeft. Straks zullen we zien dat dit geschrift inderdaad een hoog religieus gehalte bezit. In feite ging het van de twee meiden richting Jeroen, en van Jeroen richting de Hollandse uitgeverij-copywriter.

Het resultaat zijn woor-den met zo wei-nig mo-ge-lijk let-ter-gre-pen, zinnen met zo min mogelijk woorden, en alinea’s met maximaal tien van die zin-ne-tjes. Aan te raden voor iemand die zich voor een middagdutje opmaakt en toch de slaap niet kan vatten. Tot ikzelf wakker schoot bij hun klacht, dat de huidige jeugd verplicht zal worden ‘om jullie (= onze) puinhoop op te ruimen’. Wàt? veerde ik recht, zelden heeft een jonge generatie zulke bergen vuilnis achtergelaten! Laten we de komende zomerfestivals maar eens afwachten, de vuilniswagens staan al klaar…

Praatbarak

Wat me ook opviel was het anti-parlementarisme van de auteurs (trouwens courant in de hele ecologiebeweging). Het parlement is ‘een ruziënde klas waar de leerkrachten het hadden opgegeven’ – behalve een evocatie van het huidige Vlaamse onderwijs doet me dit toch denken aan omschrijvingen van het parlement als een ‘praatbarak’. Jaren dertig soms? Van debatten schijnen ze inderdaad niet te houden (trouwens courant bij het hele klimaatactivisme). De vaakst voorkomende felle idee in dit hele fletse pamflet luidt dan ook dat tegenwerpingen slechts dienen ‘als excuus om niks te hoeven doen’. Weg, woord en wederwoord.

Slotsom: een continu drammerig en activistisch gemoraliseer over hun woede en hun angst, waarin niks wordt beredeneerd en alles wordt geponeerd. ’t Is immers dringend want de school stort in en het huis staat in brand. Een briefboekje van een tenenkrullend simplisme, vaak verwoord in het Globalish: no fucking way, welcome to our world, come and join the movement…. ‘t Is misschien allemaal heel Vrij, maar ‘t is geen Woord, al haal je er tien Jeroenen bij om er woorden aan te geven want er staan geen gedachten in. ’t Is een karton met Engelstalige clichés erop.

Laudatio: A voice for the Now, Wow!

Toch wil ik serieus te weten komen wat ze nu eigenlijk bedoelen, onze prijswinnaressen. Over dus naar de Arkbrochure, met de laudatio en de dankrede van de récipiendaires. Misschien maakt dit ons wat wijzer. Wie anders mocht de laudatio uitspreken dan de optekenaar der heilige woorden in het vorige boekje? In zijn lofprijzing deelt Jeroen Olyslaegers ons zijn ervaringen mee over zijn interviewsessies met Kyra en Anuna. Wie hard tussen zijn regels leest, merkt toch enige verbijstering, zo goed schrijft-ie wel.

‘Een stem voor het nu’, zo heet zijn bijdrage. Het nu dat in de tekst now wordt genoemd. Rijmt dit niet op dat gevoel van wow? Het stuk gaat over de urgentie van de klimaatjongeren, over hun ongeduld. Die kinderen hebben geen geduld, en als ouder wordende melancholische jongeman kan Jeroen niet anders dan dit ongeduld prijzen. De jongeren vragen onmiddellijke actie, en de termijn waarop het gevraagde gerealiseerd moet worden is het nu. Deze urgentie blijkt bijvoorbeeld ook uit Anuna’s oprechte verbazing dat Vlaanderen in de recente verkiezingen verkeerd en ‘ouderwets’ gestemd heeft. Ze had nochtans al die spijbeldonderdagen sinds februari zo flink haar best gedaan, en nu waren we reeds in de maand mei en nog was er in de Vlaamse mentaliteit geen sikkepit veranderd.

Collaps, catastrofe en cataclysme

Ik had in Jeroens commentaar toch wat meer kritiek verwacht. Die zou kunnen aanpikken bij het toekomstbeeld dat bij die urgentie past. Onze klimaatactivisten beweren wel op de toekomst te willen letten en te willen handelen voor de toekomst – maar hun urgentie lijkt me meer te maken te hebben met de afwezigheid van termijnen en dus van enige toekomstverwachting en -planning. Slechts de ineenstorting, de ramp en de totale aardbeving zijn denkbaar. De collaps, de catastrofe en het cataclysme. Dan zijn er evident geen termijnen waarop, zoals Karl Popper het vraagt, stukje-bij-beetje (piecemeal) kan, mag en moet gewerkt worden. Hun deadline is een doodlijn tout court. Jeroen moet dat eens uitwerken.

Ook de drie volgende themata hebben te maken met weigering van het debat. Ze gaan over polariseren, praten en luisteren.

Polariseren, dat willen de klimaatmeiden niet. Ze hebben in de gaten dat wie polariseert aan wij-zij-denken doet en dat mag niet. Dus zien ze geen tegenstanders, alleen medestanders die nog overtuigd moeten worden, niet zozeer door argumenten maar eerder door de hoogdringendheid en het dreigement dat wie wil discussiëren excuses zoekt om niets te moeten doen. Nog een taakje voor Jeroen: eens kijken wat Chantal Mouffe bedoelt als ze het tegenstanderschap juist aanprijst als de ambiënte van het politieke handelen. Maar nu ik dit opschrijf: onze klimaatspijbelaars appreciëren de politiek niet.

Praten, dat moet je doen met die twee, schrijft Jeroen. Volgens de titel van hun boekje zijn zij immers het klimaat zelf. Zij zijn het dus met wie je moet praten. Maar niet in de tv-studio (dat is nog begrijpelijk) en ook niet in podiumdebatten. Dat is dan weer bedenkelijk, en ook hier had Jeroen eventjes over de Arkprijs kunnen prakkezeren. Die is namelijk opgericht om het Vrije Woord te voeren, om het publieke forum met het Vrije Woord te bezetten, en om de vrijheid daartoe te mogen en te kunnen opeisen.

Luisteren, dat is het enige wat dan nog overblijft. Luisteren, het enige wat een bange blanke man nog te doen staat. Een luisterend oor naar wat de jeugd beweegt. Hier spreekt Jeroen als de aalmoezenier van een recalcitrante jeugdbeweging. Het klerikale ‘luisteren’ naar jongeren die nog moeten leren formuleren, dat is het. Waarop deze jongeren alvast meedelen dat dit luisteren ook weer niet te lang mag duren, zij moeten immers overgaan tot de daad…

Uiteindelijk komt dit alles neer op Jeroens sympathieke bekentenis dat je met deze meiden niet kunt discussiëren. Alleen woordeloze instemming mag. ‘t Is immers urgent. The Now, wow!

Dankrede: de weg, de waarheid en het leven

Die dankbetuiging hebben ze met zijn tweeën uitgesproken, Kyra en Anuna, Anuna en Kyra. Hun tekst heeft een titel: ‘Giordano Bruno en de waarheid achterna’.

Laten we het eerst eens over hun waarheid hebben. Wat behelst deze waarheid en wat is de weg ernaartoe? Een van de commentatoren in de Arkbrochure suggereert dat het allemaal wel meevalt, het zijn twee gematigde meiden. Dan is het altijd raadzaam eens te kijken wat er echt staat. Wat willen ze? Ten eerste, ‘een volledige planetaire reset’. Ten tweede, ‘een wereldwijde ommezwaai van heel het systeem’. En ten derde, ‘de revolutie’. Het is niet min wat hier gevraagd wordt. Het zijn drie contexten waarvan de geschiedenis ons getoond heeft dat het Vrije Woord er het eerste slachtoffer van was. Maar misschien vinden de leden van het Arkcomité dat allang goed?

Tot verontschuldiging van de laureaten moet ik er hieraan toevoegen dat er volwassen ‘experts’ rondlopen die hen dat hebben ingefluisterd – of die eveneens deze drie revolutionaire eisen stellen – ik bedoel Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck en klimatoloog Jean-Pascal Van Ypersele. Ook volgens hen moet het hele ‘systeem’ op de schop.

Martelaars voor de waarheid

Toch is de meisjes er heel wat aan gelegen om hun actie te koppelen aan de prijsuitreikers en aan het Vrije Woord op zich. Daartoe dient zo’n dankrede natuurlijk. Wil je het Arkcomité een zwaar genoegen doen? Dan haal je er toch een heilige van de vrijzinnigheid bij, een levend verbrand slachtoffer van het klerikalisme. Vandaar dus die uitzinnige identificatie van hun waarheid met de waarheid van Giordano Bruno, onderdrukt, veroordeeld en geëxecuteerd op last van een vrije-woord versmachtende katholieke kerk. Daarmee plezier je toch de oude vrijzinnige garde van net Arkcomité (écrasez l’infâme!) en toon je dat je hen van jongs af aan begrepen hebt. Was Giordano moedig? Zij ook.

Welke moed?

Mochten zij (of hun geestschrijvers) van mening zijn dat moed betonen een criterium is om met de Arkprijs onderscheiden te worden, dan vergissen ze zich. Niemand van de Arkprijsdragers sinds 1951 heeft ooit iets moeten riskeren voor zijn of haar hantering van het Vrije Woord – behalve dan Daniël Buyle in 1985 en de webstek Apache in 2017.

Werd de bosspijbelaars iets in de weg gelegd? Neen, want voor hun spijbeldagen kregen ze steun en verlof van hun leraars en hun directies, kortom van wat ze het systeem noemen. Daarentegen werden leerlingen die niet aan de klimaathetze deelnamen in een kwaad daglicht gesteld en in sommige gevallen terechtgewezen.

Wat hebben Kyra en Anuna moeten inleveren voor dat Woord? Is er een woord dat ze hebben moeten inslikken om hun baan te behouden? Zijn het niet eerder de klimaatsceptici die de Arkprijs hadden moeten ontvangen, omdat ze monddood worden gemaakt en uitgestoten worden van elk debat? Zoals ze zelf luidop hebben verkondigd willen de klimaatberoepslui met die sceptici niet meer debatteren. Waarbij zij zich beroepen op een stalinistische consensus voor hun zaak. Waar twijfels terzijde worden geschoven heerst het Vrije Woord niet.

Kinderen

Aan de klimaatmeiden wordt niet alleen een wonder weten toegeschreven, maar ook een jong weten dat nog niet de vervuiling van de instructie heeft moeten dulden. Het diepe weten van het patriarchaat heeft plaats gemaakt voor het onbezoedelde, zuivere weten van maagdelijk ogende wezens. De juryleden die hiervoor hebben gestemd komen me dan ook voor als de kinderen die ze geweest zijn, en die prijzen toekennen aan de kinderen van vandaag die ze opnieuw zouden willen zijn.

Kinderen voor kinderen, dat was nog eens een televisiereeks…

___________

* In de Arkbrochure van 2019 (die binnenkort op de webstek van de Arkprijs te lezen moet zijn) wordt precies deze redenering gevolgd – maar dan wel in alle ernst.

Anuna De Wever & Kyra Gantois, opgetekend door Jeroen Olyslaegers, Wij zijn het klimaat. Een brief aan iedereen. Amsterdam, De Bezige Bij, 2019. ISBN 978 94 031 6860 9
Arkprijs van het Vrije Woord 2019. Kyra Gantois en Anuna De Wever (Youth for Climate). Er hangt iets in de lucht. Jongerenverzet tegen Klimaatonverschilligheid. Redactie Lukas De Vos. Antwerpen, De Vrienden van de Zwarte Panter, 2019.

Jozef Asselbergh

Arkprijs bekroont Anuna en Kyra