Liefste lezer,

1 januari kent de traditie van de nieuwjaarsbrief. Aangezien ik een traditionalist ben, vind ik het mijn plicht om u er een te schrijven.

Voor u enthousiast dreigt te worden: Nieuwjaar vieren is niet meteen mijn sterkte. Ik ben graag omringd door familie en geniet van het tafelen, daar niet van, maar het concept van Nieuwjaar is niet helemaal aan mij besteed. ‘Afscheid nemen van het oude en uitkijken naar het nieuwe’: die hele slagzin zegt me weinig. Dat komt omdat ik vaak in het oude nog wel goede dingen herken, al was het lang niet perfect.

Aan het nieuwe weet ik niet wat ik heb, en dat maakt me ietwat wantrouwig. Niet dat ik er de neiging van krijg om bijvoorbeeld auto’s in brand te steken. Blijkbaar is dat een trend ‘waar we mee zullen moeten leren leven’. Zoiets voedt vooral mijn wantrouwen.

‘Het alomvattend conflict’

In mijn meest recente gesprek met Axel Buyse voor de web- en podcast ‘WereldblikWereldblik’ brengt de vroegere Vlaamse diplomaat de militaire filosoof Carl von Clausewitz te berde. Professor Mara Karlin citeert in een essay voor ‘Foreign Affairs’ de oude Pruis uit de 19de eeuw: ‘Elke tijd kent zijn eigen vorm van oorlog’. Axel stuurde me het essay op ter voorbereiding van ‘Wereldblik’. Professor Karlin blikt in haar tekst vooruit aan de hand van het verleden, dat vind ik altijd interessant. Ze analyseert de Amerikaanse militaire strategie van de Koude Oorlog die slechts heet werd in verschillende proxyoorlogen.

Na de val van het IJzeren Gordijn hanteerde Washington de strategie van coalitieoorlogen tegen ‘slechte actoren’, de eerste Golfoorlog is hiervan het schoolvoorbeeld. De aanslag op de Twin Towers bracht een verschuiving van de aandacht naar terreurorganisaties. De ‘war on terror’ duwde het denken over conflicten tussen staten naar de kantlijn. Het vooruitzicht van een klassieke oorlog was daarom geen prioriteit voor de Verenigde Staten, tot voor kort. Maar de huidige conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten maken duidelijk dat de vrij enge reikwijdte van oorlogvoering dramatisch is toegenomen. De tijd van de relatief beperkte oorlog is voorbij: dit is de tijd van het alomvattend conflict. Welkom 2025!

‘Wollt ihr den totalen Krieg?’, roept rijksminister Jozef Goebbels een vermoeide menigte toe in het Berlijnse Sportpalast op bekende zwartwit-beelden uit 1943. Het concept van de totale oorlog hoorde lang thuis in de geschiedenisles. De beelden van de nazi met de misvormde voet en de geëxalteerde massa diende hierbij als illustratie. Maar de ‘totale oorlog’ is helemaal terug van weggeweest, in andere omstandigheden en een andere context.

Strijdende partijen putten uit enorme middelen, ze mobiliseren hun samenlevingen, geven prioriteit aan oorlogvoering boven alle andere staatsactiviteiten, vallen een breed scala aan doelen aan, en hervormen hun economieën en die van andere landen. Maar door nieuwe technologieën en de diepe verbindingen van de geglobaliseerde economie verloopt alles anders dan in 1943.

Drones en loopgraven

Het conflict verloopt met zoevende drones en ouderwetse loopgraven, met slimme raketten en opgepoetste kanonnen uit inmiddels lang vervlogen oorlogen en allemaal onder de schaduw van een nucleair arsenaal. De oorlogen in het Midden-Oosten, in Oekraïne en Afrika zijn allemaal met elkaar gelinkt. Washington, Peking en Moskou zijn de hoofdrolspelers, de verschillende Europese hoofdsteden en hoofdsteden als Teheran hangen af van hun gratie. Ik wilde eerst Brussel schrijven, maar dan doemt het beeld weer op van auto’s die in brand staan tijdens de eerste morgen van het nieuwe jaar door toedoen van pubers waar niemand nog controle over heeft. Laat staan dat u zou denken aan de regeringsvorming. Dat zou gewoon een brug te ver zijn.

Het spijt me dat ik u geen mooie nieuwjaarsbrief schreef, beste lezer. U weet wel, eentje met ‘kusje hier’ en ‘kusje daar’. Ik zei toch al dat Nieuwjaar vieren niet mijn sterkte is. Ik hoop dat mijn vooruitblik – enfin, die van professor Mara Karlin – vooral bij woorden op papier blijft.

In ieder geval wens ik u het allerbeste toe in 2025. Moge u veel voedsel in blik en grote rollen vierlaags toiletpapier aankopen. Het meeste wens ik u weinig zorgen toe en een goede gezondheid. Het is en het blijft het voornaamste. De rest gebeurt vanzelf.

Uw kapoen,

Harry

Jozef Goebbels

De terugkeer van het alomvattend conflict