Gisteren vonden in Spanje verkiezingen plaats in de regio’s Baskenland en Galicië. De regionale minister-presidenten, Iñigo Urkullu Renteria van de Partido Nacionalista Vasco (PNV) en Alberto Núñez Feijóo van de Partido Popular (PP), zien hun positie versterkt. De grote verschuiving vindt plaats binnen het linkse kamp: zowel in Galicië als in Baskenland gaan de linkse nationalisten er sterk op vooruit. Ten kosten van Podemos, dat de zoveelste verkiezingsnederlaag op rij lijdt.

Continuïteit en gematigdheid winnen

De grote winnaars van gisteren zijn de centrumrechtse minister-presidenten van Galicië en Baskenland. Zowel Feijóo (PP-Galicië) als Urkullu (PNV) kunnen hun mandaat vernieuwen. Voor Feijóo is dit het vierde mandaat en voor Urkullu het derde. Beiden staan bekend als gematigde stemmen binnen hun formaties, een formule die duidelijk aanslaat.

Feijóo evenaart zo het record van zijn conservatieve voorganger Manuel Fraga Iribarne en zal nu minstens 16 jaar aan de macht zijn in Galicië, met een absolute meerderheid. Hij bouwt de regio verder uit tot een conservatief fort. In tegenstelling tot de nationale partijlijn van de Partido Popular, vaak radicaal Spaans-nationalistisch, kiest Feijóo voor een gematigd regionalisme, trouw aan het Spaanse territoriaal model. Zijn campagne viel vooral op door de totale afwezigheid van het PP-logo in de verkiezingspropaganda.

Continuïteit in Baskenland

Die gematigdheid is ook de succesformule gebleken voor Iñigo Urkullu (PNV). De nationalistische christendemocraat uit Baskenland is een bruggenbouwer die confrontatie schuwt, in tegenstelling tot zijn voorganger Juan José Ibarretxe (PNV), die het dikwijls aan de stok kreeg met Madrid en het Spaans gerecht. Zo liet Ibarretxe in 2008 een wet over niet-bindende volksraadplegingen goedkeuren. Die wet werd door de Spaanse regering naar het Grondwettelijk Hof gebracht en daar vernietigd.

Ibarretxe zat zich in de radicalere nationalistische vleugel van de PNV, die de gematigde vleugel van Urkullu op een zijspoor zette nadat de Baskische regering in 2009 overgenomen werd door de Spaanse socialisten, met steun van de Partido Popular en de anti-regionalistische partij UPyD. Ondanks een verkiezingsoverwinning moest Ibarretxe het ministerpresidentschap uit handen geven aan de socialistische PSOE. Door de zoveelste illegalisering van de abertzales (linkse nationalisten) door het Spaans gerecht, viel de electorale wiskunde immers in het voordeel van de Spaanse partijen.

In tegenstelling tot Ibarretxe, die voor coalities steun zocht bij de linkse Baskische nationalisten, kan Urkullu steevast rekenen op de steun van de Spaanse socialisten. In ruil daarvoor en een zeer gunstig fiscaal pact, kan de Spaanse minderheidsregering van Pedro Sánchez (PSOE + Podemos) rekenen op de broodnodige stemmen van de PNV in het Spaans parlement. Ook nu ziet het ernaar uit dat de coalitie PNV-PSOE aan zet blijft in Baskenland.

Linkse nationalisten winnen stevig

Zowel in Galicië als in Baskenland gaan de linkse nationalisten er stevig op vooruit. In Galicië kan het Bloque Nacionalista Galego (BNG) zijn zetels meer dan verdriedubbelen (van 6 naar 19 op 75) en wipt het over de PSOE. Het kegelt zo ook Podemos uit het regionaal parlement (van 14 naar 0 zetels), dat een zware prijs moet betalen voor de interne twisten in de regionale afdeling.

In Baskenland kan Podemos de meubelen nog redden. De partij zakt er van 11 naar 6 zetels op 75. Ook hier voornamelijk in het voordeel van het links-nationalistische Euskal Herria Bildu (Baskenland Verenigen), dat van 17 naar 22 zetels klimt.

Podemos-voorzitter Pablo Iglesias maakt de zoveelste slechte beurt. Sinds 2015 leidt hij de partij van nederlaag naar nederlaag. De nationale regeringsdeelname van Podemos begin dit jaar, na electoraal verlies, bracht geen beterschap. Iglesias gaf de electorale klap al toe op Twitter en roept op tot interne reflectie en zelfkritiek. Net een gebrek aan zelfkritiek werd hem in het verleden al verweten. Het ziet er dan ook niet naar uit dat er veel zal veranderen binnen Podemos.

Nieuwe rechtse partijen falen

In beide regio’s halen Ciudadanos en VOX bijzonder magere resultaten. zowel het extreemrechtse VOX (2%) als het anti-regionalistische Ciudadanos (0,75%) blijven in Galicië blijven ruim onder de kiesdrempel van 5%. In Baskenland smeedden de Partido Popular en Ciudadanos een kartel dat uiteindelijk op een flop uitdraaide. Vier jaar geleden haalde de PP er nog 9 zetels met 10% van de stemmen. Nu haalt de coalitie van PP-C’s amper 5 zetels met 6,75%, een persoonlijke blaam voor PP-voorzitter Pablo Casado, die de regionale PP-leider de laan uitstuurde omwille van diens positie tegen het kartel. VOX slaagt er dan weer nipt in zijn intrede te doen in het Baskisch parlement met 1 zetel en 2% van de stemmen.

De verkiezingen in beiden regio’s werden ontsierd door de beslissing van de regionale regeringen en de regionale kiesraden om mensen besmet met het coronavirus te verbieden te gaan stemmen. Die beslissing zorgde voor heel wat commotie bij grondwetspecialisten, juristen en politologen. Het is ongezien dat stemgerechtigde burgers geweerd worden bij verkiezingen omwille van een ziekte. De wettelijkheid van dergelijke beslissingen wordt dan ook betwist en kan nog voor een gerechtelijk gevolg na deze verkiezingen zorgen.

De corona-epidemie zou ook voor de historisch hoge onthouding gezorgd hebben in Baskenland. Daar ging een historisch laag aantal mensen stemmen (53%). Een lokale virushaard in de provincie Gipuzkoa kenmerkte het afsluiten van de verkiezingscampagne en deed al vrezen voor een zwakke opkomst.

Juan José Ibarretxe

Nationalisten winnen in Baskenland en Galicië