Het vervroegen van de verkiezingen in Andalusië draaide uit op een nachtmerrie voor huidig minister-presidente Susana Díaz en haar socialistische PSOE, die van 47 zetels naar 33 zakt (28%). Bij de verliezers horen ook de conservatieve PP, die van 33 naar 26 zetels terugvalt (21%), en de coalitie rond Podemos, Adelante Andalucía (Vooruit Andalusië). Die coalitie verliest 3 zetels en blijft steken op 17 afgevaardigden (16%). De grote winnaar is VOX, de rechtse en Spaans-nationalistische partij haalt 12 van de 109 afgevaardigden binnen en overtreft daarmee de stoutste verwachtingen.

De andere grote winnaar van de dag is de antiregionalistische Ciudadanos. De partij van de unionistische Catalaan Albert Rivera boekt er een winst 12 zetels, wat meer dan een verdubbeling is, van 9 naar 21 zetels (18%). Rivera en de uit Andalusië afkomstige Inés Arrimadas, leidster van Ciudadanos in Catalonië, voerden er een nationalistische campagne waarin Catalonië en de eenheid van Spanje het hoofdonderwerp was. Net zoals VOX wint Ciudadanos op basis van een Spaans-nationalistisch discours.

Einde aan 40 jaar PSOE-beleid?

Susana Díaz en haar PSOE blijven ondanks alles de grootste partij. Na 40 jaar PSOE-beleid in Andalusië is de balans triest: de werkloosheid blijft de hoogste van Spanje, met 23% werkzoekenden in het vorige trimester (tegenover 15,2% voor Spanje). Voor jongeren onder de 25 jaar is dat zelfs 46%. De regio heeft ook een van de hoogste cijfers van schoolverlaters. Voeg daar de corruptieschandalen aan toe en het gesjoemel met honderden miljoenen euro’s afkomstig uit Europese fondsen.

Het strafste is dan nog dat de regionale regering, de Junta de Andalucía, sinds 2016 niet weet wat er met 2,3 miljard euro uit vorige begrotingen is gebeurd. Een groot deel van het electoraat van de PSOE heeft dus zonder twijfel een proteststem uitgebracht tegen dit wanbeleid. Een linkse coalitie met Podemos mag Díaz vergeten, aangezien die op 50 van de 109 zetels blijft hangen.

Regering met steun VOX?

De verzwakte Díaz riep op om VOX buiten de regionale regeringsvorming te houden. Zowel de PP als Ciudadanos sluit echter niet uit met steun van VOX te regeren. Albert Rivera (C’s) riep de PP en PSOE wel op om als ‘constitutionalistische partijen’ zijn kandidaat, Juan Marín Lozano, als regeringsleider te stemmen. Ciudadanos is echter maar de derde partij, na de PSOE en de PP. De mogelijkheid is er bijvoorbeeld dat de PSOE gedoogsteun levert aan de PP. Het lijkt onwaarschijnlijk, maar het gebeurde ook in Baskenland tussen 2009 en 2012. De grootste vraag is echter of iemand het zal aandurven met steun van VOX te regeren.

Nationalistisch opbod

VOX is een extreemrechtse en Spaans-nationalistische partij, die de autonome gemeenschappen in Spanje wil afschaffen, net zoals LGTB-rechten, abortus en ook de grenzen wil sluiten en immigranten deporteren. Het spreekt zelfs ronduit van een ‘reconquista’, verwijzend naar de herovering van het Iberische schiereiland op de Moren. Zowel PP als Ciudadanos surften mee op deze Spaans-nationalistische golf en moeten nu afwegen welke koers in te zetten naar enerzijds, de lokale en Europese verkiezingen in mei 2019 en anderzijds, de nationale verkiezingen eind 2019 of begin 2020.

De socialistische premier, Pedro Sánchez, zal nu de rit zonder twijfel tot op het allerlaatste moment proberen uitrijden. De kans dat VOX het ook goed zal doen in de nationale en Europese verkiezingen is groot. De verdere versnippering en radicalisering van het Spaanse politieke partijlandschap zal de stabiliteit in het land nog verder verzwakken.

VOX houdt er ook een zeer anti-Catalaans betoog op na. Het eiste zo dat Spanje de diplomatieke relaties met België zou verbreken omwille van de uitspraken van Belgisch minister van Defensie Sander Loones, die een verontwaardigde tweet de wereld instuurde over de langdurige voorlopige hechtenis van de Catalaanse politieke gevangenen.

Al meer dan jaar opgesloten.
Zonder veroordeeld te zijn.

Spaanse rechter behandelt hun rechtszaak zelfs niet. Om te vermijden dat Hof Rechten van de Mens zich zou kunnen uitspreken.

Nu zien ze zich verplicht in hongerstaking te gaan.

Geen enkele democraat mag hierover zwijgen. https://t.co/uIDW0ARsod

— Sander Loones (@SanderLoones) December 1, 2018

Marine Le Pen, van het eveneens extreemrechtse Rassemblement National, sprak alvast haar steun uit voor VOX.

Juan Marín Lozano

Extreemrechtse VOX breekt door in verkiezingen Andalusië