De Nederlandse regeringspartij VVD, de partij van premier Mark Rutte, deed een paar dagen geleden een oproep om het redden van migranten strafbaar te maken. De vraag van Rutte kreeg meteen bijval van de extreemrechtse PVV van Geert Wilders, maar vreemd genoeg ook van de christendemocratische CDA. Dat nota bene een christelijke partij het redden van drenkelingen strafbaar zou willen maken, niet alleen tegen het internationale zeerecht in maar ook tegen elke elementaire vorm van naastenliefde, is een zeer verontrustende evolutie.

Het voorstel toonde nogmaals aan dat een duidelijke visie in en van de Europese Unie omtrent dit onderwerp afwezig is. Daardoor kunnen extreemrechtse en rechts-populistische partijen electorale garen blijven spinnen bij elke commotie rond illegale (boot)migratie.

Sea Watch 3

De vraag van Rutte kwam ook mede onder druk van de inbeslagname van de Sea Watch 3 door de Italiaanse autoriteiten (en de daaropvolgende, kortstondige arrestatie van de Duitse kapitein Carola Rackete) omdat die onder Nederlandse vlag vaart. Terwijl Rutte, en zijn Europese collega’s, geen kans onbenut laten om de Italiaanse rechts-populistische minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini als een onmens weg te zetten, blijken zij in de praktijk geen haar beter.

Zoals Judith Sunderland (Human Rights Watch) in De Standaard (‘Wij Europeanen maken de handen niet vuil’, De Standaard, 5 juli 2019) terecht opmerkt zijn ze allemaal samen verantwoordelijk voor de manier waarop Italië het hoofd tracht te bieden aan deze migratiecrisis: ‘De grotere kwestie is dat de EU-lidstaten er tot hiertoe niet in zijn geslaagd om een geregeld en rechtvaardig systeem in te voeren voor de aanleg van migrantenboten in Europese havens, en daarna een verdeelsleutel voor die migranten af te spreken. Als dat wel zo was, dan maakte Italië vast niet zoveel bezwaar tegen de aankomst van migrantenboten in de Italiaanse havens.’

Europese hypocrisie

Terwijl de liberaal Emmanuel Macron zich graag als een humanistische messias verkoopt aan het Europese publiek, schortte Frankrijk het Schengen-akkoord op en voert het weer controles uit aan de Frans/Italiaanse grens. Illegale migranten worden tegengehouden en desnoods met harde hand teruggestuurd. Burgers die hen helpen, worden zelfs vervolgd. Ook de Spaanse havens zijn gesloten voor NGO-schepen, niettegenstaande het feit dat het land sinds kort geleid wordt door een socialistische premier.

Terwijl het schip Aquarius vorige zomer nog onder massale media-aandacht in de haven van Valencia mocht aanmeren, nadat het door Italië en door Malta was geweigerd, schafte Pedro Sánchez dit gastvrije beleid de facto af. De Duitse regering van Angela Merkel, eveneens een geduchte tegenstander van Salvini en het rechts-populisme, stuurt sinds een jaar vluchtelingen terug naar Italië. Met speciale chartervluchten vlogen tussen november 2018 en maart 2019 zo’n 1.200 asielzoekers terug naar il bel paese. Vluchtelingen die zich verzetten, werden geboeid en verdoofd. Om nog eens Sunderland te citeren: ‘Salvini is gewoon de luidste roeper in de groep, en tal van andere Europese leiders steken zich graag achter hem weg.’

Vergeten wereldburgerschap

In 1990 zong The Scene ‘Iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen.’ Dit lijkt vandaag voor sommigen nog de enige morele aanvaardbare visie op de migratieproblematiek. Maar indien iedereen het recht heeft om eenzijdig te beslissen waar, wanneer en hoe hij/zij wil leven, zonder rekening te houden met lokale culturele normen en gebruiken en bestaande landsgrenzen, wordt de facto elke juridische orde, elke nationale soevereiniteit, elke landsgrens afgeschaft.

Als gevolg daarvan verdwijnt dan ook automatisch elke sociale bescherming en economische garantie voor de (gewone) burgers van die landen, en tevens hun rechten en plichten verbonden met hun nationaliteit, verblijfsvergunningen en/of fiscale bijdrages. Dit ‘recht op wereldburgerschap’ impliceert ook dat men eigenlijk geen asielwetgeving meer nodig heeft voor mensen op de vlucht voor oorlogen en/of noodsituaties, want iedereen is toch vrij te gaan en staan op deze aardbol. Deze visie is dan ook niet realistisch, noch moreel hoogstaand.

Geschonden soevereiniteit

Terwijl Sunderland terecht kritiek levert op de Europese hypocrisie, is het echter niet aan de NGO’s, zoals de Sea Watch 3 om te beslissen in welk land ze de illegale migranten van boord laten gaan. Zoals het begrip ‘niet-gouvernementele organisatie’ duidelijk maakt, hebben deze organisaties daarvoor geen enkele democratische legitimatie. Terwijl het redden van drenkelingen een nobele zaak is, geeft dat geen supranationaal ‘privilege’ om eenzijdig te beslissen waar men wil aanmeren. Bovendien voer de Sea Watch 3 niet toevallig langs de plek waar de migranten hulpeloos ronddobberden. Het was geen onverwacht voorval, maar een ondertussen geconsolideerde praktijk, waarbij NGO’s zich niet al te veel aantrekken van internationale akkoorden, nationale wetgevingen en territoriale wateren.

De gebrekkige Europese eensgezindheid over de aanpak van de migratieproblematiek maakt het hen echter veel gemakkelijker om te handelen zoals zijzelf willen. Het is dan ook inconsistent om NGO’s terecht met vinger te wijzen in verband met de soevereiniteitskwestie, indien men er zelf niet in slaagt om dit probleem aan te pakken op een ordentelijke manier.

De soevereine nationale staat, en niet de NGO’s, is en blijft echter de enige democratisch gelegitimeerde macht die het volk vertegenwoordigt en beschermt. Het is ook de enige, in tegenstelling tot de NGO’s, die aan het volk verantwoording moet afleggen. Niet de Sea Watch 3, maar minister van Binnenlandse Zaken Salvini en premier Conte hadden het recht om op basis van de bestaande wetgeving een schip dat vaart onder Nederlandse vlag, onder leiding van een Duitse kapitein, te verbieden om aan te meren in een Italiaanse haven.

Terwijl de eerste haven op de route van de Sea Watch 3 in Tunesië lag, besloot Carola Rackete toch naar Italië te varen, waarbij zij dus de facto het land verplichtte haar te verwelkomen. Organisaties die echter de wetten van soevereine staten omzeilen in naam van de ‘opengrenzen-ideologie’, werken enerzijds zelf mee aan de migratiechaos en ondermijnen anderzijds ook steeds verder de steun van de Italiaanse en Europese bevolking voor mensenrechten- en vluchtelingenverdragen.

Perverse propaganda

Een voortdurende stroom van ideologische, moralistische en emotionele opengrenzen-propaganda van NGO’s in diverse mediakanalen, met een continue stroom van beeldmateriaal met ondervoede kinderen, zwangere vrouwen, mishandelde of zieke personen in gammele bootjes, moet de publieke opinie blijvend beïnvloeden. Deze schrijnende individuele gevallen, die iedere mens met een minimum aan empathie terecht beroeren, worden door de NGO’s als een Trojaans paard ingezet om deze perverse migratiestroom en hun opengrenzenideologie moreel te legitimeren. Het redden van levens in de Middellandse Zee is dan wel een plicht voor elke mens, de aanwezigheid van de NGO’s voor de Libische kusten veroorzaakt eveneens een aanzuigeffect voor illegale migratie georganiseerd door mensensmokkelaars.

Onderweg naar de Middellandse Zee worden de migranten mishandeld en uitgebuit, de vrouwen vaak systematisch verkracht. Indien de overtocht succesvol verloopt, is hun lijdensweg niet voorbij. Om hun schulden aan de mensensmokkelaars af te betalen, verdwijnen de meisjes vaak in de prostitutie en worden de mannen in de kleine criminaliteit geduwd of gedwongen slavenarbeid te verrichten.

Soms is er van fysieke dwang geen sprake en volstaat het dat er gedreigd wordt met geweld tegen de achtergebleven familie. Dat maakt het er voor de Italiaanse regering niet makkelijker op deze uitbuiting te bestrijden. Een daadwerkelijke opengrenzen-politiek zou tevens een intellectuele, economische en culturele leegloop van Afrika tot gevolg hebben. Indien er in de Europese Unie nog enige humanitaire reflex aanwezig is, probeert men dit pervers migratiesysteem dan ook zo snel mogelijk te stoppen, in plaats van te blijven luisteren naar het opengrenzen-riedeltje van de NGO’s.

Alleen humanitaire motieven?

Achter de façade van de humanitaire opvang verbergen zich ook veel minder moreel hoogstaande belangen. Enerzijds zijn er lokale politieke belangen gemoeid, waarbij de oprichting van een opvangcentra de lokale economie een economische impuls geeft. Er worden honderden arbeidsplaatsen gecreëerd (en dus stemmen), allerhande subsidiestromen worden in gang gezet voor socioculturele activiteiten betreffende integratie en tevens leggen de talrijke openbare aanbestedingen de toeleveringsbedrijven geen windeieren.

Anderzijds zijn er vele ondernemingen die via speciale integratieprogramma’s de migrantenpopulatie gebruiken, of misbruiken, als goedkope werkkrachten zonder dezelfde sociale bescherming noch dure arbeidsvoorwaarden. De ironie is dat deze legale ‘uitbuiting’ wordt aangemoedigd door sociale organisaties en zelfs door de vakbonden.

De oplossing van de migratieproblematiek in de Middellandse Zee is alleen mogelijk met een gedeelde Europese visie rond dit thema. Op korte termijn moet vooreerst de burgeroorlog in Libië worden gestopt, en het centraal gezag en geweldsmonopolie van de overheid er worden hersteld, zodat de zeeroute voor illegale migratie wordt gesloten. Vandaag lijkt de EU volledig afwezig in het Libische vredesproces en handelen landen zoals Frankrijk uit economische rivaliteit met Italië tegen de door de EU (en VN) erkende regering onder leiding van Fayez al-Sarraj. (In 2011 nam Sarkozy de leiding bij het omverwerpen van dictator Moe’ammar al-Khaddafi om zowel de eigen belangen in de Libische oliesector uit te bouwen als in de ontginning van uranium in de grens nabij Tsjaad.)

Terwijl de Libische regering in Tripoli meewerkt met Italië en de EU om het aantal bootvluchtelingen te beperken, steunt Macron generaal Haftar in het Oosten en daardoor de escalatie van de burgeroorlog. Het lijkt twijfelachtig dat de nieuwe EC-voorzitster Ursula von der Leyen de Franse president zal durven terechtwijzen. Het is hypocriet van Macron om Salvini voortdurend met het morele vinger der ‘Europese waarden’ te berispen, terwijl hij medeverantwoordelijk is voor de blijvende stroom van bootvluchtelingen. Tot er een oplossing is gevonden voor het Libische probleem, lijkt een verdeling van de bootmigranten onder de verschillende lidstaten, eventueel met een financiële compensatie, dan ook niet te vermijden.

Ontbrekende Europese aanpak

Op lange termijn is er nood aan een globale Europese aanpak ten aanzien van het Afrikaanse continent, met als doel de politieke stabiliteit van de landen te vergroten en de economische groei er aan te zwengelen. Daarvoor zouden hechtere politieke, culturele en vooral economische relaties met vooral Noord-Afrikaanse landen – de zuidelijke achtertuin van de EU – de lokale welvaart sterk kunnen doen stijgen en de regio zowel politiek als democratisch stabieler maken. Het Barcelona-proces, waarbij de niet-EU-landen rond de Middellandse Zee door de EU financieel geholpen worden, zou een tweede adem kunnen vinden in een Unie voor het Middellandse Zeegebied. Deze door de Franse president Sarkozy in 2007 beoogde organisatie zou dan wel de gelijkwaardigheid van elk lid moeten respecteren, in plaats van een Frans neokoloniaal vehikel te worden.

Tot dan blijft de gebrekkige Europese visie en daadkracht in Libië en in Noord-Afrika de hoofdoorzaak van de migratiestroom langsheen de Middellandse Zee, met de daarbij horende miserie. Ook het antidemocratische en irrealistische opengrenzen-pleidooi van de NGO’s en hun sympathisanten is geen oplossing voor het probleem, hoogstens een doekje voor het bloeden. Het stoere en soms harteloze rechts-populistische getoeter van Salvini en co is dan weer een dankbare bliksemafleider voor sommige ‘humanistische’ Europese leiders die voor de camera’s verontwaardigd uithalen, maar intussen in stilte zelf onverantwoorde stappen ondernemen zoals het criminaliseren van humanitaire hulp en het redden van drenkelingen.

Hoeveel sequels moeten er nog volgen op de Sea Watch 3 voor de EU eindelijk in actie schiet?

Judith Sunderland

Salvini: bliksemafleider voor falend Europees migratiebeleid