Laten we wel wezen: het is volstrekt immoreel een ander menselijk wezen, van welke kunne ook, slechts als een middel te behandelen. Dat is de tweede formulering van de categorische imperatief van Immanuel Kant (1724-1804), de grondslag van het moderne zedelijke bewustzijn.

Iemand in dronken toestand misbruiken is dus hoogst verwerpelijk. Dat bekende nochtans de Nederlandse tv-figuur Johan Derksen in een lacherige sfeer op tv gedaan te hebben vijftig jaar geleden. Meteen brak de hel los, ook op ‘onze’ VRT waar de nieuwslezeres van het Journaal Laat (27/04) zich ontpopte tot moraalridder eerst klas. Hoe gerechtvaardigd is dit?

Een perceptievervalsing

Om te beginnen werd meteen aan perceptievervalsing gedaan: er werd beweerd dat er met die hele toestand gelachen werd. Wie het fragment goed bekeken had, was het opgevallen dat het gelach al om heel andere redenen aan de gang was, vooraleer de gewraakte uitspraak werd gedaan, en dat de ‘schuld’ van de gesprekspartners erin bestond dat ze niet meteen hun lach voelden verkillen. Dat is heel wat anders.

Vervolgens werd beweerd dat Derksen geen spijt wenste te betuigen. Dat was pertinent niet waar. Hij begon zijn betoog met de uitspraak dat het niet fraai was wat hij ging vertellen en dat hij helemaal niet trots was op wat hij vijftig jaar eerder gedaan had. Als dat geen spijtbetuiging is, wat is het dan? Toegegeven: hij bleef in zijn verhaal hangen in een luchthartige macho-bravoure. Eerst beweerde hij dat hij de kaars in de vrouw gestopt had, ’s anderendaags dat hij haar tussen haar benen geplaatst had.

Geweten

Het gerechtelijk onderzoek dat ondertussen bevolen werd, zal daarover misschien uitsluitsel brengen. In beide gevallen blijft het natuurlijk onterend, en dat geeft hij ook toe.

Waar evenwel volkomen aan voorbij gekeken wordt, is zijn motivatie om dit te vertellen. Hij herinnert zich dit voorval telkens als er weer iemand in opspraak komt ‘omdat hij iets geflikt heeft’. Eigenlijk geeft hij daarmee toe dat dit op zijn geweten ligt, maar tegelijkertijd minimaliseert hij het als een jeugdzonde en noemt hij zovelen die ook niet zonder zonde zijn de hypocrieten. Dat is het argument dat Jezus in Johannes 8:1-13 gebruikte om de farizeeën ervan te weerhouden de overspelige vrouw conform de wet te stenigen. Eigenlijk bepleit Derksen niet vergeving maar mildheid in het oordelen.

Meegenomen naar de woning

Waar eveneens volkomen aan voorbij wordt gekeken is de rol van de vrouw in deze. Het is taboe om te zeggen dat vrouwen medeplichtig kunnen zijn aan seksmisdrijven, dat is blaming the victim. Meteen wordt de link gemaakt met enkele spectaculaire voorvallen vandaag waarin er sprake is van een verkrachtingsdrug die stiekem wordt toegediend. Maar als je Derksens verhaal goed beluistert, dan is daar hier geen sprake van. Hij heeft het over zichzelf en zijn vriend als ladderzat maar de beide vrouwen eveneens. Hij had hen niet doén drinken. Meer nog: die ladderzatte dames hadden hen meegenomen naar de woning van één van beiden en daar hun jas vol gekotst. Waarop dan, steeds in zijn verhaal, zij de practical joke met de kaars hadden uitgehaald.

Zelfs dan handelden zij immoreel en dat geeft hij ook toe, maar de vrouwen zijn niet vrij te pleiten van schuld, zij hadden zelf de situatie gecreëerd waarin dit mogelijk werd. Of ze daarbij schade geleden hebben, weten we niet en zal waarschijnlijk na vijftig jaar niet meer te achterhalen zijn. Maar we komen nu tot de kern van de kwestie: veel vrouwen gaan of gingen erg ver in het benaderen van bekende figuren.

John Lennon

Albert Goldman vertelt in zijn biografie van John Lennon over een gerespecteerde dame die in society-kringen een heel gezelschap tot tranen toe deed lachen met haar verhaal hoe zij zich tijdens hun doortocht in Australië door alle vier de Fab Four op een rij liet ‘pakken’. Pete Best, de ‘verloren’ Beatle, vertelt in zijn autobiografie hoe zij op een avond in Hamburg alle vier, vier meisjes ‘pakten’, tot tweemaal toe (wat sportief gesproken een prestatie was). In Las Vegas werd John Lennon betrapt toen hij zat te rotzooien met een dertienjarige tweeling in zijn hotelkamer waar die ingedrongen waren. Hij kwam er maar onderuit omdat een deftige Amerikaanse journalist, Larry Kane, wilde getuigen dat hij nooit te ver zou zijn gegaan. Kane voelde zich er nog jaren later, toen hij dit beschreef, ongemakkelijk bij.

De broek van tienermeisjes

In onze cinemazalen speelde in die periode de kaskraker Blow Up van Michelangelo Antonioni. Daarin een scène waarin twee tienermeisjes binnendringen bij een succesvolle fotograaf in de hoop dat hij hen als model zal gebruiken. Hij reageert zich af door hen allebei te grazen te nemen en hun broek uit te trekken, waarbij zij geen moeite doen om aan hem te ontkomen. De episode was bijzonder populair en ik herinner me niet één medestudent toen die haar moreel afkeurenswaardig vond.

Op dat ogenblik wist Yoko Ono zich in New-York in het kunstenaarsmilieu te laten aanvaarden door de één na de andere kunstenaar ‘af te werken’, zonder dat zij – zo getuigde haar kamergenote de schrijfster Erica Abeel – daar enig plezier aan beleefde. Ook Linda Eastman kende er wat van. Zij zou in de twee jaar voordat zij aan Paul McCartney bleef hangen volgens diens biograaf Howard Sounes zo’n twintig beroemde bedgenoten hebben aangevinkt.

Promiscuïteit van ambitieuze vrouwen met beroemdheden was daarom een veel voorkomend verschijnsel en meestal was daar geen dwang mee gemoeid, zoals bij een Jan Fabre wel het geval was. Het hoorde erbij. Ze waren er zelfs trots op. Het beantwoordt ook aan een diepgewortelde reflex die de #metoo-moraalridders mordicus willen ontkennen: dat veel vrouwen vallen op stoere binken en zich bijna masochistisch aan hen geven, terwijl zij met misprijzen en soms zelfs haat neerkijken op de zachte en gevoelige mannen die hen met respect bejegenen.

Het is dat sociobiologisch fenomeen dat Johan Derksen op een onhandige manier heeft willen aanduiden. Dat hij daar nu voor moet hangen, is gewoon een manier om het debat over de man-vrouw-verhouding in hypocrisie te smoren.

kaars

De hypocrisie van de #MeToo-heiligen