Iedere Vlaming herkent het beeld wel: talloze Nederlandse supporters gezellig rondhossend in al wat oranje is om hun voetbal-, schaats- en hockeyploeg aan te moedigen. Hup Holland Hup! En toch… weten maar weinig Nederlandse jongeren dat bovenstaande titel uit het Wilhelmus, het nationale volkslied, komt. Nog minder weten ze vanwaar hun volkslied komt, laat staan dat ze beseffen dat het – volgens de overlevering – door een Vlaming geschreven werd.

De partijen die onderhandelen om een nieuwe Nederlandse regering te vormen willen het Wilhelmus, de ontstaansgeschiedenis, de historische context … daarom verplichtend maken in het onderwijs. Zo weten jongeren waar de Nederlandse natie en democratie vandaan komen en waar ze voor staan.

Mentaliteitswijziging over culturele identiteit

Het moge duidelijk zijn: het debat over identiteit, normen en waarden staat overal in Europa op de agenda, ook in Nederland en ook in Vlaanderen. Je kan dan ook meteen de vraag stellen of onze Vlaamse jongeren zich wel terdege bewust zijn van de historische achtergrond en de wortels van onze Vlaamse publieke cultuur. En of het onderwijs daar geen rol in kan (of moet) spelen.

Vooraleer sommige weldenkende geesten reeds nachtmerries hebben over begroetingen aan de vlag met luidkeelse gezangen: daarover gaat het niet. Het gaat er wel over dat je jongeren duidelijk maakt dat we allen behoren tot dezelfde gemeenschap die zich uit in diverse cultuuruitingen.

Het is belangrijk dat elkeen de ‘grondlaag’ kent waarop onze maatschappij geleidelijk is gebouwd. En dat moet meer benadrukt worden in ons onderwijs. Ik wil hier niet ingaan op het hoe, ik pleit niet voor bijkomende regels, maar een mentaliteitswijziging is toch wel nodig.

Er is helemaal niks mis mee om meer cultureel bewustzijn bij te brengen aan onze jonge Vlamingen, en er is helemaal niets fout mee om fier te zijn op de realisaties van je eigen volk. Blijkbaar vinden we het logisch dat een Tsjetsjeen, Koerd of Berber trots is op zijn cultuur. Toch is het in bepaalde kringen bon ton om te schimpen op de Vlaming die ook bewust Vlaming is. Integendeel, volgens sommigen hoor je voortdurend te hullen in schuldgevoel en als flagellant de straat op te gaan. Dat merk je bijvoorbeeld ook elk jaar op 11 juli.

De taal van de Leitkultur

Sommigen beweren dat we de onderwijstaal (het Nederlands vooralsnog!) moeten breder maken en dus ook andere talen, waaronder Arabisch moeten introduceren. Ook stelt Mohamed Ikoubaan in De Standaard van 22 september dat dit zou leiden tot het beter begrijpen van de Arabische cultuur. Nu is er niets mee om leerlingen te laten kennismaken met andere culturen, maar als je geen onderscheid meer maakt tussen een ‘Leitkultur‘ en andere, dan is er van gemeenschapsvorming geen sprake meer, en nog minder van integratie.

Wie andere culturen wil begrijpen en respecteren, hoort eerst goed overweg te kunnen met de gangbare taal (in Vlaanderen dus Nederlands) en de daarbijhorende cultuur.

Op ons vaderlands tv-scherm is een actrice als Kader Gurbuz niet weg te branden, ze is ook erg geliefd bij de Thuis-kijker die haar dagelijks bezig ziet. Gurbuz heeft conservatorium gestudeerd en is een Vlaamse actrice, met Turkse roots.

Ik ken haar enkel van het scherm, maar ze is wel het voorbeeld dat iemand met een andere afkomst al jaren de vaderlandse beeldbuis domineert en dat doet ze in het Nederlands, erg getraumatiseerd dat ze wellicht geen Turks kon volgen op school lijkt het niet.

Eigenlijk zou je als kwatong kunnen beweren dat Mohamed Ikoubaan de Arabische cultuur een dominantere rol wil laten opnemen en op termijn wil officialiseren als omgangstaal.

We moeten er tevens hier ook op wijzen dat heel wat mensen van allochtone afkomst het Berbers als taal hebben of een Slavische taal of nog iets anders. Ik wil de leerkracht zien die dat allemaal gaat coördineren.

Gedeeld burgerschap via culturele identiteit

Nee, het promoten en bijbrengen van onze eigen Vlaamse Nederlandstalige cultuur staat niet in conflict met het respecteren van andere cultuuruitingen.

Breydel en De Coninck - culturele identiteit

Jan Breydel en Pieter de Coninck zijn deel van de Vlaamse culturele identiteit.

Het bijbrengen van die Vlaamse culturele identiteit moeten we trouwens niet eng opvatten – het gaat niet enkel over Antoon van Dyck, Pieter de Coninck, het Lam Gods of Stijn Streuvels maar evengoed over Kris De Bruyne, Michaël Borremans, Tom Lanoye of Bazar.

Dat betekent uiteraard niet dat niet dat je je eigen cultuur superieur acht of gewoonweg verheerlijkt. Het zou onze Nederlandse collega’s bijvoorbeeld evenzeer sieren mochten ze ook de Gouden Eeuw plaatsen naast de gruwel van de slavernij en het koloniale verleden. Eenzelfde logica moeten we toepassen voor ons eigen verleden.

Jongeren worden via diverse mediakanalen overstelpt met allerlei culturen en tradities, en dat is een verrijking, maar tegelijk duikt ook meer en meer de vraag op naar de eigen identiteit en achtergrond. Op het moment dat het samenleven niet altijd van een leien dakje loopt, en dat politici van alle strekkingen de mond vol hebben van ‘gedeeld burgerschap’, lijkt het me evident dat dergelijk burgerschap gebaseerd is op een Vlaamse ‘Leitkultur’.

Dit heeft niets te maken met navelstaarderij. Ook niet met bekrompen of halsstarrig aan zaken vasthouden. Elke cultuur is voortdurend in verandering: sommige gebruiken of ideeën verdwijnen, andere elementen worden toegevoegd, maar je grondlaag, zeg maar de humus waarop je de Vlaamse samenleving bouwt, wijzigt niet. En die grondlaag dient erkend te worden door elkeen die deel wil uitmaken van onze maatschappij.

Hoe kan je trouwens nieuwkomers en jongeren uit andere culturen integreren in Vlaanderen, als we zelf niet eens onze eigen cultuur kennen of respecteren en die minimaliseren? Hoe weet een nieuwkomer dan ‘waarin’ hij moet integreren? Wat wij als gemeenschap belangrijk vinden.

Kortom, er is nog werk voor de boeg, voor iedereen in Vlaanderen, ook voor leerkrachten en leerkrachten in spe. Ik wens hen alvast een inspirerend nieuw schooljaar.

Kader Gurbuz

De Koning van Hispanje