Het nieuws sloeg onlangs in als een bom. In westerse ogen is het een positieve evolutie. De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) voeren een aantal ‘liberale’ maatregelen in die je niet onmiddellijk zou verwachten in een islamitisch land.

‘Liberale’ maatregelen

Zo wordt in de VAE, met als sterkhouders hoofdstad Abu Dhabi en economische hoofdstad Dubai, de filmcensuur in bioscopen opgeheven. Samenwonen zonder getrouwd te zijn en seks buiten het huwelijk is nu gemakkelijker, terwijl dit vroeger een taboe was. Alcoholconsumptie en het eten van varkensvlees worden meer getolereerd. Het verbod op eten overdag tijdens de ramadan wordt opgeheven, wat je ronduit revolutionair kan noemen (in Marokko kom je in aanraking met het strafrecht als je dat doet).

Eremoorden zullen nu beschouwd worden als echte moorden, en dus niet langer licht bestraft zoals in het verleden het geval was. Het viel vroeger al op dat er hindoetempels zijn in de VAE, wat in doorsnee Arabische of islamitische landen ondenkbaar is (hindoes zijn immers polytheïsten en behoren niet tot de zogenaamde volkeren van het boek). Maar, hindoetempels worden uitsluitend gebruikt door expats, en bekering van de islam tot het hindoeïsme is totaal uit den boze.

Internationale media

Wat het meest de internationale media haalde is de introductie van het westerse weekend. Het weekend in de VAE begint nu op vrijdagmiddag en duurt tot zondag. Terwijl in het Midden-Oosten het weekend traditioneel uit vrijdag en zaterdag bestond. En, in de VAE uit donderdag en vrijdag.

Het klinkt allemaal indrukwekkend, de ‘liberaliseringsgolf’, maar verdient toch enige nuancering. Zo hebben veel maatregelen vooral betrekking op de allochtone bevolking en in mindere mate op de autochtone emiratis.

‘Echte’ emiratis?

In de VAE is 90% allochtoon, of beter gezegd expat. Slechts 10% is autochtoon, of kan men beschouwen als ‘echte’ emiratis. En bij die expats zitten alle mogelijke beroepen. Van ongeschoold bouwakker, taxichauffeur, over manager, arts of burgerlijk ingenieur. Die expats komen uit de meest diverse landen, en er zitten zowel moslims als niet-moslims tussen.

Maar net als in Qatar worden de VAE verweten ongeschoolde gastarbeiders bijna als slaven te gebruiken. Na Dubai is Brussel de stad met de meeste nationaliteiten, en met het meest aantal talen. Dat heeft de afgelopen jaren al meer dan één Brusselse politicus apetrots verkondigd.

Dat er een aantal essentiële verschillen zijn tussen Dubai (en de rest van de VAE) en Brussel (en de rest van België) vergeet men er altijd bij te vertellen. De 90% allochtonen/expats in de VAE zijn werknemers die voor een bepaalde duur in het land mogen werken, gastarbeiders dus.

Gastarbeiders

Eens het arbeidscontract afgelopen is zonder nieuwe job, dient men het land te verlaten. Recht op werkloosheidsvergoeding bestaat dus niet voor 90% van de bevolking. De 90% allochtonen/expats hebben geen politieke rechten en kunnen dus niet deelnemen aan verkiezingen (laat staan zich kandidaat stellen bij verkiezingen). Zij kunnen evenmin de emiratische nationaliteit bekomen.

10% emiratis moeten dan wel 90% expats/allochtonen tolereren. Bovendien hebben veel emiratis wel degelijk het gevoel overspoeld te worden door al die vreemdelingen. Maar, de 10% houdt wel alle macht in handen.

Rijk olieland

De Verenigde Arabische Emiraten zijn nu 50 jaar oud. In 1971 werd het land onafhankelijk na jarenlange Britse overheersing. De macht in het land is in handen van kroonprins Mohamed bin Zayed (60), MBZ voor de vrienden. Het is een ontzettend rijk olieland, maar diversifieert haar economie, en is nu ook een financieel centrum.

Het toerisme is er populair, Dubai luchthaven is een waanzinnig grote hub, etc. Voor de westerse toerist komt het allemaal nogal fake en blasé over, al die glitter en show en rijkdom. Maar, de toerist apprecieert wel de properheid en veiligheid van het land, de reusachtige shopping malls en de uitstekende en stijlvolle klassehotels en restaurants.

Ook al klinken de nieuwe maatregelen liberaal, en doen ze bij conservatieve moslims de wenkbrauwen fronsen, een democratie is het land zeker nog niet. Of de nieuwe VAE een invloed zullen hebben op de mentaliteit in andere landen in de regio (Qatar, Bahrein, Saoedi-Arabië, Oman, Koeweit,…) is lang niet zeker.

Human Rights Watch en Amnesty International

‘The United Arab Emirates authorities continue to invest in a soft power strategy aimed at painting the country as a progressive, tolerant and rights-respecting nation. Many activists and dissidents, some of whom have completed their sentences, remain detained simply for exercising their rights to free expression and association.’

‘Prisons across the UAE hold detainees in dismissal and unhygienic conditions. Where overcrowding and lack of adequate medial care are widespread. The UAE continues to block representatives of international human rights organisations. And, UN experts from conducting in-country research and visiting prisons and detention facilities’, luidt het op de website van Human Rights Watch (HRW).

‘Emirati authorities continued to ban political opposition and to detain prisoners for such opposition. Scores of Emiratis continued to serve prison sentences in the UAE-94 case. It’s a mass trial of 94 defendants that concluded in 2013 with 69 convicted on charges of seeking to change the system of government’, voegt Amnesty International daar aan toe.

De VAE hebben ook een kwalijke reputatie inzake het witwassen van geld, en het huisvesten van brievenbusbedrijven. Chinese bedrijven die Afrika’s grondstoffen leegroven weten steeds recht te trekken wat krom is via banken uit de VAE.

Secularisatie?

Alle pogingen tot nu toe om Arabische landen geheel of gedeeltelijk te seculariseren (Turkije onder Ataturk, Tunesië onder Habib Bourguiba, etc.) gingen steeds gepaard met zeer autoritaire overheden. Ze waren en zijn niet het resultaat van een of ander soort verlichting zoals in Europa het geval was.

Maar ook inzake buitenlandse politiek leggen de VAE opmerkelijke accenten. Zo hebben ze zich steeds gekeerd tegen de Arabische Lentes in andere Arabische landen, hebben ‘contrarevolutionairen’ steeds op hun steun kunnen rekenen, en voeren de emiratis een harde strijd tegen de moslimbroeders wereldwijd.

En het westen?

Naar het westen toe probeert men de strijd tegen de moslimbroeders te verkopen als een strijd tegen de politieke islam (what’s in a name). Ook al heeft het daar meestal niks mee te maken. In naam van de strijd tegen de politieke islam steunden en steunen de VAE in Syrië, Jemen, Libië en elders de meest reactionaire en autoritaire islamitische milities.

MBZ voelt zich in goed gezelschap van autocraten zoals Al Sissi in Egypte, Kais Said in Tunesië, de Marokkaanse koning Mohammed VI en Mohammed bin Salman (MBS) uit Saoedi-Arabië. Het sjiitische Iran wordt vies bekeken, maar omdat de handelsrelaties met de Perzen intens zijn, en Iran geografische heel dichtbij is, legt men toch enige voorzichtigheid aan de dag.

Maar niet getreurd, de relaties van de VAE met Israël zijn uitstekend, en dat kan van pas komen in het geval van moeilijkheden met Iran. De relaties met het westen zijn eigenlijk goed, en dat komt onder meer omdat de VAE een ijverige afnemer is van westerse wapens. Het wordt afwachten wat de toepassing van de liberale maatregelen in de Verenigde Arabische Emiraten zullen brengen.

Kais Said

Verenigde Arabische Emiraten worden iets toleranter