Na veel gebuzz en jaren van veronderstellingen is er -eindelijk- een akkoord tussen China en De Heilige Stoel, het bestuursorgaan van de katholieke kerk. En zoals vermoed kon worden is ook dat een reden voor onenigheid met Rome.

China-Vaticaan, het is ingewikkeld

De relatiestatus tussen de katholieke kerk en China… ‘het is ingewikkeld’. Je zou kunnen zeggen dat er een officiële kerk is, erkend door China en een ondergrondse die dus ‘in het geheim’ opereert. Maar zo zwart-wit is het niet. Doorbraak sprak met geestelijken die in China geweest zijn, zelfs lange tijd en volgens hen is er een hele grote grijze zone. ‘Er zijn wel een tiental tussenposities’ zei er een en ‘alles loopt door elkaar’ zei een ander. En ‘De clandestiene zijn de meest onverdraagzame naar de andere katholieken toe’. Toch zien onze informanten de situatie van de kerk in China niet negatief in. ‘Er zijn zo’n 6.000 erkende katholieke kerken in China en elke zondag zitten die vol, tot vier of vijf missen elke zondag. Dat kan, dat laten de autoriteiten toe’

Het is ook ingewikkeld om vanop een afstand een beeld te krijgen van de situatie van de kerk in een complex land als China. Het is dus ook niet zo makkelijk in te schatten of de oplossing die de kerkelijke diplomaten uitdokterden wel een stap vooruit is. Eén ding was altijd duidelijk, wat de paus ook besliste het zou nooit goed zijn voor iedereen.

Chinese controle

Het probleem vanuit China lijkt ‘controle’ te zijn. De Chinese machthebbers huiveren bij de idee dat er een kerk zou zijn die aan hun aandacht en controle zou ontsnappen. Vandaar de ‘Patriottische Vereniging’ die als officiële kerk is erkend. Vandaar ook de jarenlange ruzie — herkenbaar voor wie de Europese geschiedenis kent — over wie het laatste woord heeft bij de benoeming van de bisschoppen. Inclusief opsluitingen en excommunicaties. Volgens de kerk heeft de paus het laatste woord, maar dat zagen de Chinezen niet zitten.

Die situatie zorgde voor bisschoppen die wel gewijd waren, maar niet met de goedkeuring van Rome. Met daarnaast ook gewijden die niet de goedkeuring hadden van de Chinese overheid. Ondertussen zijn er ook een heel aantal bisdommen zonder bisschop, ook al is er een consensuskandidaat. Zo willen Chinese katholieke de … ongemakkelijke en ingewikkelde situatie vermijden dat geëxcommuniceerde bisschoppen deelnemen aan een bisschopswijding. Enfin. Het is ingewikkeld. In de voorlopige overeenkomst die Rome met China heeft gesloten zou dat punt nu geregeld zijn. De paus zou de zeven ‘onrechtmatige bisschoppen erkennen’. De erkenning zou voor de Chinezen de voorwaarde voor een akkoord geweest zijn. Er wordt gesproken van een knieval van de paus voor China, voor velen nog de communistische duivel waarmee geen akkoorden gesloten worden.

De paus mag, de Dalai Lama niet

Over het akkoord moeten we in de voorwaardelijke wijs spreken. Hoewel er in Rome trots op de borst wordt geklopt bij het ‘historische akkoord’, wordt tekst van het akkoord niet vrijgegeven. Officieel omdat het een werkdocument is, onderhevig aan veranderingen. Al zijn er ook hier lekken. Zo zouden kandidaten voor het bisschopsambt per bisdom worden geselecteerd. De resultaten van die selectie, sommigen spreken zelfs van een verkiezing, zouden dan naar Peking worden doorgestuurd om de kandidaten te screenen. Peking stuurt dan via diplomatieke kanalen een naam door naar de Heilige Stoel. De Congregatie voor de Bisschoppen kan dan haar eigen onderzoek doen waarop de paus de kandidaat kan goed- of afkeuren. Bij afkeuring zouden Rome en Peking in overleg gaan en uiteindelijk verwacht men in Rome dan een nieuwe naam van een kandidaat uit Peking.

Het lijkt wel een Belgisch compromis. China kan zeggen dat het de kandidaat aanwijst. De paus kan zeggen dat hij het laatste woord heeft. Maar sommige waarnemers wijzen erop dat dit akkoord een uniek precedent is voor China. Voor het eerst geven ze een buitenlandse instanties het recht zich in te laten met een religieuze organisatie in China. De Dalai Lama kan er enkel van dromen.

Enkel een begin

Er moet nog heel wat onderhandeld worden met China en beide lijken geen risico’s te willen nemen. Het doel van Rome is om het jarenlang cumulatief opgebouwde wantrouwen tussen de kerk en China af te bouwen. Vergeet ook niet dat Vaticaanstad, en de Chinese Volksrepubliek elkaar nooit erkend hebben. Een vete die met 70 jaar geschiedenis dus.

Een van de grootste tegenstanders van de deal, ook nog voor die werd gesloten fulmineerde hij al, is Kardinaal Zen van Hong-Kong, Kardinaal op rust. Een pater die Doorbraak sprak, noemde hem ‘onverzoenlijk’ Volgens Zen getuigt de deal tussen de paus en China van een ‘ongelofelijk verraad aan de kerk’. Pietro Parolin is in de ogen van de kardinaal een diplomaat die gaat voor de deal en niet voor het gelijk van de kerk. Bij die redenering sluiten zich vele conservatieve katholieken aan die zich steeds meer ergeren aan paus Franciscus.

De woordvoerder van het Vaticaan, kardinaal Gerg Burke, noemde de overeenkomst ‘pastoraal’. De deal moet de deur openen naar verdere gesprekken, het einddoel is katholieken zo vrij mogelijk hun geloof te laten beleven in China. Ook in China zijn er gevallen gerapporteerd van vervolgingen van christenen. China staat 42ste op de Open Doors Ranglijst van landen waar christenen vervolgd worden

De kerk had het mes op de keel van de Chinezen omdat daar binnenkort een nieuwe wet van kracht wordt die de kerk als ngo zou verplichten al haar buitenlandse inkomstenbronnen aan de staat door te geven en te laten controleren. Er waren ook al invallen in en afbraken van clandestiene kerken. Ook kleinere niet erkende protestantse groepen die in gezinswoningen samenkwamen werden al door politie-invallen gestopt. De controle zal niet stoppen, de vraag is of de Chinese katholieken zich opnieuw zullen verenigen en hoeveel ruimte ze zullen krijgen van de Chinese overheid.

Kardinaal Zen

Vaticaan en China hebben een deal