We leven in een bijzondere tijd. Een tijd waarin een ware cultuuroorlog wordt uitgevochten over onze tradities en gewoonten, onze normen en waarden, onze idealen en identiteit. Wanneer men denkt aan die cultuurstrijd, denkt men al snel aan Zwarte Piet en Sinterklaas die moeten zwichten voor Roetpiet en Queen Nikkolah en kerstmarkten die wintermarkten worden. Maar er is nog een traditie die onder vuur ligt: de studententraditie.

Het studentenleven is voor veel buitenstaanders iets eigenaardigs, iets vulgairs. Iedereen kent de gruwelverhalen en tragedies zoals die van Sanda Dia. Men stelt zich terecht de vraag of het studentenleven in zijn huidige vorm wel een plaats heeft in de maatschappij. Tijdens de cultuurstrijd is die vraag vervormd geraakt: ‘Heeft het studentenleven an sich een plaats?’ Het is een maatschappelijk actueel thema, maar velen weten zeer weinig over de studententradities en hun oorsprong.

Vulgair

De eerste vraag is terecht en het antwoord is duidelijk. De studententraditie is uitgehold tot een vulgaire vorm waarin schachten (nieuwe leden) worden vernederd, uitgelachen, besmeurd en gedwongen om zaken te consumeren… Daar is niets traditioneels aan, en het is geen juiste invulling van studentikoziteit. In die vorm heeft de (nieuwe) studententraditie geen plaats in de maatschappij.

Integendeel, het studentenleven is belangrijker dan ooit tevoren. Studenten kampen met eenzaamheid

Dat wil niet zeggen dat het studentenleven daarom moet verdwijnen. Integendeel, het studentenleven is belangrijker dan ooit tevoren. Studenten kampen met eenzaamheid. Een probleem dat alleen maar groter zal worden door de digitalisering en de groeiende afstand tussen mensen. identiteit en groepsgevoel brokkelen verder af. Net daarom is het belangrijk dat studenten een groepsband en -identiteit smeden, en dat het studentenleven opnieuw in ere wordt hersteld.

Burschenschaften

Velen zijn de wortels van onze studententradities vergeten. Een deel van onze tradities heeft wortels in de Duitse Burschenschaften. Vlaanderen kent ook zijn eigen gebruiken en het studentenleven is net iets minder formeel en net iets Bourgondischer, wat beter past bij onze volksaard.

Het woord ‘studentikoos’ komt ook al van het Duits, namelijk van studentikos. Maar het Duitse studentikos en Nederlandse studentikoos zijn antoniemen van elkaar. Studentikos verwijst naar een student die ijverig studeert. Studentikoos heeft te maken met de biertradities, de ‘bezadigende kracht van het bier’, wat in het Duits burschikos is.

Het is een manier van leven die alleen maar mogelijk is wanneer men echt student is, één van gezellig en gezamenlijk pintjes drinken en pintjes klinken. Studentikoziteit betekent in de eerste plaats kameraadschap. Het is een aanvulling van het studeren. Een middel tegen eenzaamheid.

Verschuivingen

Het studentenleven is oud. Sinds het ontstaan van de eerste universiteit in de Nederlanden, de Leuvense universiteit in 1425, bestaat er een studentenleven. In 1435 ontstonden al de eerste studentenorganisaties.

Het moet gezegd worden: ook toen ging het er in het studentenleven niet altijd goed aan toe. Ook toen moest de academische overheid strenge regels uitvaardigen. Pas in november 1821 werd er een eerste vereniging opgericht naar het model van de Duitse Burschenschaften, die zelf ook ontstonden in het begin van de negentiende eeuw.

Burschenschaften waren politiek zeer actief en speelden een grote rol in revoluties en maatschappelijke verschuivingen. De overheden van de Lage Landen vreesden daarom dat deze verenigingen ook voor politiek gestook zouden zorgen. Daarom werden vergaderingen al snel verboden. Ondanks die tegenwerking duwden studenten dapper door.

Vlaamsgezinde verenigingen

Zeker na het ontstaan van België ontstonden een hele reeks Vlaamsgezinde studentenverenigingen; zoals Met Tijd en Vlijt in 1836, waarin veel belangrijke Vlaamse figuren hebben gezeten. In katholieke scholen ontstond er een uitgesproken Vlaamsgezind studentenleven. Het Klein-Seminarie van Roeselare werd de touwtrekker, met onder meer Guido Gezelle en Hugo Verriest als leraars en Albrecht Rodenbach als leerling. De blauwvoeterie zag hier het levenslicht.

Er werden in Vlaanderen allerlei publicaties uitgegeven zoals Het Pennoen of De Student. Studenten richtten Vlaamse faculteitskringen op en organiseerden zich in provinciale gouwgilden. Regionale clubs doken overal op vanaf de jaren 1880, voornamelijk in Leuven, en er werden enkele pogingen ondernomen om de krachten van het studentenleven te bundelen.

KVHV en NSV!

Een belangrijke mijlpaal was de uitgave van het Studentenliederboek in 1899 door Karel Heynderickx. Dankzij de onvermoeide toewijding van onder andere Jef Vanden Eynde bloeide het Vlaamse studentenleven kort na de eeuwwisseling. Voor hem mocht niet het drinken de hoofdzaak zijn, maar de beschaafde omgang en de ontwikkeling van kunstzin. Hij heeft ervoor gezorgd dat bijvoorbeeld de traditionele studentenpet naar Duits voorbeeld werd ingevoerd voor alle Vlaamse studenten.

Mon de Goeyse codificeerde het studentenleven in de Codex, waarvoor hij zijn inspiratie uit het Biercomment haalde, de codex van de Duitse studentenregels. Hij verdedigde ook de Duitse studentenpet tegen de opmars van de Belgische pet.

In 1902 slaagde het Vlaams Verbond, de voorloper van het KVHV (Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond) erin een overkoepelende organisatie te vormen voor het studentenleven in het katholiek onderwijs. In 1976 werd de NSV! opgericht als Vlaams-nationalistische, onafhankelijke en traditionele studentenvereniging.

Vlaamse geschiedenis

De Vlaamse studententraditie vormt deel van de Vlaamse geschiedenis en is een fundament van de Vlaamse ziel. Studentenverenigingen speelden een fundamentele rol in de geschiedenis en de Vlaamse Beweging. De stijl, de kameraadschap en de groepsvorming zijn essentieel voor de mentale gezondheid en de ontwikkeling van de student. De losbandigheid moet stoppen, dat klopt, en bepaalde recente evoluties moeten op de schop.

Een doop zou groepsvormend en studentikoos moeten zijn, niet vernederend en vulgair. Transparantie en regels zijn noodzakelijk. Maar de traditie moet blijven bestaan. Menselijkheid, redelijkheid, stijl en kameraadschap moeten hoog in het vaandel gedragen worden en Vlaamse studentikoziteit moet opnieuw alle eer krijgen.

Studenten moeten het studentenleven opnieuw op een correcte manier invullen zoals Vanden Eynde het definieerde. Kameraadschap komt boven het drinken. Identiteit en groepsvorming moet weer primeren. Mogen de tradities weerom leven, groeien en bloeien.

Karel Heynderickx

De studententraditie: het nieuwste front in de cultuuroorlog