2015 Overlijden te Oostende van de honderdjarige Albert Maertens, Vlaams liberaal denker en voormalig directeur-generaal van Het Laatste Nieuws. Zie Vandaag van 26 april 2023.

2007 Overlijden in Oostende van Etienne Elias (71), pseudoniem van Etienne Michiels, Vlaams kunstschilder die gerekend werd tot de nieuwe figuratie. In de Verenigde Staten noemen ze dat meestal popart.

Giovanni Falcone (1939-1992)

1992 De bekendste strijder tegen de maffia in Italië, rechter Giovanni Falcone, wordt vermoord bij een bomaanslag op Sicilië. Hij was 53.

1978 Een Toepolev 144 van de Sovjet-Russische maatschappij Aeroflot, in feite het eerste supersonische passagiersvliegtuig, verongelukt tijdens een noodlanding. Alleen de drie bemanningsleden komen om het leven.

1947 Grote stalinistische ‘zuivering’ in Litouwen: driehonderdduizend mannen, vrouwen en kinderen worden in Litouwen gearresteerd en vervolgens naar Siberië gedeporteerd.

1937 In antwoord op een belgicistische betoging van de ‘Fraternellen’ (oud-strijdersverenigingen) tegen amnestie, komen Vlaamse amnestievoorstanders massaal op straat in Brussel. Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS) neemt bij deze organisatie het voortouw. De betoging wordt eerst door de liberale burgemeester Adolphe Max verboden, maar na verontwaardigde interpellaties door Vlaamse volksvertegenwoordigers in de Kamer dan toch toegelaten.

Het aantal deelnemers aan deze Vlaamse manifestatie van 23 mei 1937 in Brussel worden op 12 000 geschat door de Brusselse politie en op 100 000 volgens Volk en Staat. Er zijn 64 parlementsleden bij, onder wie alle Vlaams-nationalisten en zowat de complete leiding van de Katholieke Vlaamse Volkspartij, verder de rexist Louis Duysburgh, de liberaal Angel Boeckx en de socialisten August Balthazar en Gaspard Jamar. De straten werden ontruimd en de politie sluit alle toegangswegen af om incidenten met tegenbetogers te vermijden.

Sylvain van de Weyer (1802-1874)

1874 Overlijden in Londen van Sylvain van de Weyer (72), een van de grondleggers van de Belgische afscheiding. Dom was hij zeker niet; hij studeerde aan de Zeevaartschool te Amsterdam en genoot elite-huisonderwijs in zijn geboortestad Leuven. Na een studieverblijf te Parijs promoveerde hij in 1823 tot doctor in de rechten aan de universiteit te Leuven. Aanvankelijk steunt hij voluit het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, maar zijn liberale overtuiging brengt hem in verzet tegen de taalwetgeving van Willem I. Daarbij laat hij zich ook minachtend uit over de Nederlandse taal zelf.

Van de Weyer wordt een van de aanstichters van de splitsing der Nederlanden. Hij zetelt in de eerste Belgische regering als minister van Buitenlandse Zaken en wordt in juli 1831 gevolmachtigd minister van België in Londen. In deze functies heeft hij een groot aandeel in de beslissingen omtrent het internationaal statuut en de diplomatieke betrekkingen van België. Hij wordt in toenemende mate een vertrouweling van Leopold I. In juli 1845 krijgt hij dan ook de portefeuille van Binnenlandse Zaken en de leiding van een unionistisch (liberaal en katholiek) kabinet dat door de koning is gevormd.

Wellicht om binnen de nog jonge Belgische staat het samenhorigheidsgevoel te bevorderen, toont de gewiekste diplomaat Van de Weyer zich nu plots bijzonder welwillend tegenover de Vlaamse taal- en letterkunde. Zozeer zelfs dat hij, in november 1845, in een rede de Vlaamse literatuur huldigde als een ‘levensbeginsel van de Belgische nationaliteit’. Een paar weken daarvoor had hij Hendrik Conscience, Jan J. de Laet en Karel L. Ledeganck benoemd tot professeurs agrégés – zonder leeropdracht evenwel – aan de universiteit te Gent. Ook zorgt hij voor de aanstelling van Pierre de Decker, Jan-Baptist David, kanunnik K.L. Carton, Ferdinand A. Snellaert en de Vlaamsgezinde historicus Jules de Saint-Genois des Mottes tot leden van de Académie Royale de Belgique en geeft haar de opdracht ook Nederlandstalige schrijvers uit te geven. Deze houding van Van de Weyer had als bedoeling tegendruk te bieden tegen het Franse imperialisme en viel in hoofdzaak samen met het streven van de Vlaamse Beweging. Ze bracht een grotere erkenning voor de Vlaamse taal- en letterkundigen

In maart 1846 viel de regering en nam Sylvain van de Weyer opnieuw zijn functie als Belgisch gezant te Londen op.

John Brown (1800-1859)

1856 In de Verenigde Staten valt de abolitionist John Brown (1800-1859), een puriteinse fanaticus, met zijn twee zonen en zijn schoonzoon een kleine zuidelijke kolonie aan in Pottawatomie Creek (Kansas). Ze doden vijf mannen die ze vervolgens ontmannen en verminken. De moordenaars zoeken hun toevlucht in het noorden, waar ze niet zullen worden gearresteerd. In 1859 wordt Brown uiteindelijk opgehangen voor zijn aandeel in de organisatie van een slavenopstand. John Brown, die dertien gekken in zijn familie heeft, wordt een van de helden van de Amerikaanse mythologie.

1833 Grove kiesmanipulatie: alhoewel de parlementsverkiezingen wettelijk op één dag moeten worden gehouden, vinden ze dat jaar op twee data plaats, 23 en 30 mei. Dit was een idee van de minister van Binnenlandse Zaken, de als Fransman geboren Charles Latour Rogier, met de bedoeling om mislukte kandidaten terug te kunnen opvissen. Hij had goed geanticipeerd, want zijn maatje Joseph Lebeau, een Luikse liberaal, grijpt in Hoei naast een zetel. Totaal tegen de kieswet in, staat Lebeau – toen minister van Justitie! – een week later op de lijst te Brussel. En daar wordt hij verkozen.

Kanunnik Joris van der Paele (1436)

1785 Benjamin Franklin 1706-1790) kondigt de uitvinding van de bifocale bril aan, die met het kenmerkende ‘half maantje’ aan de onderkant van elk glas. Dat lost het probleem van twee brillen op die vroeger nodig waren om het zicht zowel ver als nabij te corrigeren. Men leest ook vaak dat Franklin de ‘uitvinder van de bril’ zonder meer zou zijn geweest. Dat is beslist fout. De eerste meldingen van de bril dateren uit het Italië van de 13de eeuw. Het eerste bewijs voor het gebruik van de holle lenzen voor bijziendheid is te zien op het schilderij Madonna met kanunnik Joris van der Paele, een werk van Jan van Eyck uit 1436.

1707 Geboorte in Råshult (Zweden) van Carl von Linné, beter bekend als Linnaeus, Zweeds arts en bioloog. Bedenker van het nog steeds gebruikte (Latijnse) naamgevingsysteem voor planten en dieren.

1059 Volgens de traditie van de eerste Capetingers, het Franse koningshuis, wordt de oudste zoon Filip aangeduid als erfopvolger van de kroon. Hij wordt op 23 mei 1059 te Reims tot koning gewijd, terwijl zijn vader dus nog leeft. Deze overlijdt plotseling op 4 augustus 1060, op de leeftijd van 52. Als weduwe van Hendrik I, wordt Anna van Kiev regentes van het koninkrijk, een rol die ze met evenveel intelligentie als moed waarneemt. Anna laat een flink aantal kerken en kloosters optrekken. Zo laat zij in Senlis een kerk heropbouwen, die gewijd was in 1065, maar sindsdien in verval was geraakt. Ze sticht er ook de abdij Saint-Vincent. Overigens was het Anna die de voornaam ‘Filip’ introduceerde aan het Franse hof. Van oorsprong is dit een Griekse naam die ‘paardenvriend’ betekent.

Karel Lodewijk Carton

23 mei. Net binnen: grove manipulatie in Belgische parlementsverkiezingen