Vrede is de uitzondering, niet de regel (1)

Er zijn twee manieren om de vraag om de penibele toestand van de Belgische krijgsmacht te bekijken: een pessimistische (door die pessimisten ‘realistisch’ genoemd) en een meer optimistische. We beginnen met de realistische aanpak.

Wij in Europa leven al zo’n 70 jaar zonder oorlog. Toen de Sovjet-Unie instortte (1990) wilden we graag geloven dat we die dure krijgsmacht niet meer nodig hadden. Dat er een einde kwam aan de dreiging uit het oosten was ook uitstekend nieuws voor onze bestuurders. Het vredesdividend werd vlijtig aangewend, het diende vooral om elders budgettaire gaten te dichten. Het leger kwam op droog zaad te staan. Niemand die daar vragen bij had, integendeel. De regering oogstte weer eens gemakkelijk succes.

Een nieuwe koude oorlog

Nu, ruim 25 jaar later, is het internationale politieke klimaat weer een stuk grimmiger. We staan voor een nieuwe koude oorlog. Dat is geen bewering van een of andere zwartkijker, maar van de Russische premier Dimitri Medvedev, in februari op de jaarlijkse internationale vredesconferentie in München. De reacties in ons deel van de wereld waren lauw. De publieke opinie voelde zich niet aangesproken. Medvedev verwees naar de in oostelijke richting opdringende NAVO, en het weliswaar niet tegen Rusland bedoelde, maar toch als agressief ervaren rakettenschild. Hij had het ook over het wederzijds wantrouwen bij de aanpak van de crisis in Syrië, waar NAVO-lidstaat Turkije en Rusland onlangs al slaags geraakten.

Het Westen van zijn kant verzet zich met economische sancties tegen de Russische machtsovername op de Krim, en de Russische aanwezigheid in Oost-Oekraïne. Het Rusland van Poetin is op zijn minst een stuk assertiever (agressiever ?) geworden. In de strategische Russische enclave Kaliningrad is een opmerkelijke militaire heropbouw bezig. Speciaal de Baltische republieken en Polen maken zich zorgen en wie zou hen ongelijk geven? Zij merken ook wel dat het Russisch leger grondig is gemoderniseerd spijts verminderde inkomsten uit olie en aardgas.Evenmin ontgaat hen het oplaaiende Russische nationalisme (aangemoedigd door de orthodoxe kerk). Het kan verkeren, want niet zo heel lang geleden verwelkomde de NAVO Rusland als een strategische partner.

Laten we wel wezen: ook de realo-pessimisten zien Rusland niet als een onmiddellijk gevaar. Maar de beste defensie is er een die de middelen die ze ter beschikking heeft niet gebruikt, of beter: niet hoeft te gebruiken. Het is zoiets als een levensverzekering. Helaas biedt onze huidige verzekeringspolis onvoldoende garantie. Dat heeft het Westen natuurlijk aan zichzelf te danken. Het weigerde in te zien dat die 70 jaar vrede na 1945 een uitzondering waren, niet de regel. Daarbij komt: in de vorige eeuw konden we tot tweemaal toe een geduchte buitenlandse vijand trotseren dankzij de hulp van de Amerikaanse bondgenoot. Zijn we er zo zeker van dat de Amerikanen als het erop aankomt ons een derde maal zullen komen redden? De Verenigde Staten lijken in elk geval meer aandacht te hebben voor een nieuw terrein waar nogal wat uiteenlopende belangen in botsing dreigen te komen, dat van de Stille Oceaan.

Het panel dat aan het ANV-colloquium deelneemt is eensgezind. Het vindt de defensie-inspanningen die Europa levert schromelijk onvoldoende. Rusland ziet ook wel dat Europa maar weinig over heeft voor zijn legers. 60 tot 80 procent van onze defensie-uitgaven gaan dan nog op aan personeelskosten, terwijl moderne oorlogvoering juist erg kapitaalsintensief , dus buitengewoon duur is (zie de op zich succesrijke aanval van de geallieerden op Bagdad in de Tweede Golfoorlog met relatief beperkte collateral damage). Denk even het ondenkbare: dat Poetins legers Polen of het Balticum aanvallen, dan is de EU weerloos zonder massale Amerikaanse luchtsteun. Nog een omineuze bedenking: verwaarlozing van de conventionele bewapening verlaagt de nucleaire drempel, en brengt het inzetten van kernwapens dichterbij.

Het drastisch kortwieken van ons leger, heeft voor generaal-majoor Vlieger o.r. Karel Vervoort ook onverwachte gevolgen: zo zijn ook eenmalige reddingsoperaties zoals we die uitvoerden in bijvoorbeeld Ethiopië niet langer haalbaar. Het uitblijven van soms vitale hulp zal de vlucht uit landen in nood alleen maar aanmoedigen. En op welk deel van de wereld dacht u, hebben de mensen daarval hun hoop gevestigd?

Nieuwe dreiging

De dreiging komt niet alleen uit het oosten: ten zuiden van Europa is een wijde boog van instabiele landen ontstaan. Die strekt zich uit van Nigeria waar het moordlustige Boko Haram actief blijft, over het chaotische Libië, reikt tot de Hoorn van Afrika (Somalië) en eindigt in Syrië en Irak. De volksverhuizing uit deze failed states lijken we maar niet onder controle te krijgen. Europa heeft al wel vaker gefaald, maar nergens zo flagrant als vandaag nu het er niet in slaagt een gemeenschappelijk antwoord te vinden op dit enorme probleem. Maar dat onder de miljoenen die de afgelopen jaren en zeker sinds de oorlogen in Afghanistan, Syrië en Syrië in Europa een onderkomen zoeken ook enkele procenten, dus al gauw enkele duizenden jihadisten zitten is zeker. Hierop lijken we nog geen begin van een antwoord te hebben.

Een van de sprekers, Gert De Beuckelaer, voormalig senior vice-president bij BASF en docent aan het MIT (Cambridge) zegt: de toekomst valt niet te voorspellen, meer zekerheid hebben we in elk geval over ons verleden. In de vierde eeuw gaf keizer Valens de arianisch-christelijke Visigoten toestemming om de Donau, de toenmalige grens van het Romeinse Rijk, te overschrijden om te ontkomen aan de aanvallen van de Hunnen. Wat begon als een gecontroleerde vestiging van Goten in vooraf bepaald gebied liep uit op een massale, niet te behappen toestroom. Een eeuw later (476) was het uit met het West-Romeinse rijk…

Wat het heden betreft: er zijn nieuwe migrantengolven in de maak. Wat we nu meemaken is enkel een begin. Wat te doen? Wij in Europa, zo viel te vernemen, zitten nog altijd vast in de onrealistische denkpatronen die we ons enkel bij de gratie van de Pax Americana konden veroorloven, maar die we ondertussen als een voor altijd verworven recht zijn gaan beschouwen. Laat anderen maar de verdediging van onze westerse vrijheid en waarden op zich nemen, zo denkt de burger. Een gedachtegang die ons wel eens zuur zou kunnen opbreken.

We zijn immers aanbeland in een periode van risico en onzekerheid. Een besef dat niemand in dit gezelschap (waarin nogal wat leden van de VOS-Vlaamse Vredesvereniging ) echt vrolijk stemt.

Preventief optreden

Het publiek is Professor Tom Sauer (UA) dan ook erg dankbaar omdat die een en ander wel vanuit een andere gezichtshoek wil bekijken: ‘Moest het echt zover komen?’, vraagt hij zich af. Hoe dergelijke crisissen vermijden? Heeft het Westen de problemen met Rusland tenminste niet voor een deel zelf gezocht, onder meer door de grens van het Navo-bondgenootschap steeds meer naar het oosten op te schuiven? Zou de ambitie niet moeten zijn meer preventief op te treden? Wat beweegt de Syriëstrijders ? Hebben we er ondanks alle goede bedoelingen niet voor gezorgd dat Libië verworden is tot een hel en pas na de val van Kadhafi een gevaar is geworden voor de Europese veiligheid?

Misschien moeten we toch in de eerste plaats denken aan het inzetten van niet-militaire middelen, wat niet wil zeggen dat we die militaire middelen niet achter de hand moeten houden, als jawel… een soort levensverzekering.

Een persoonlijke opmerking van uw verslaggever: het Westen zou zich dus niet mogen beperken tot bombardementen in Syrië en Libië en verklaart dat ook niet van plan te zijn. Er is vooral nood aan grootscheepse hulpprogramma’s zodat de volkeren in die boog van onstabiele landen een toekomst kunnen opbouwen, en we ze enig perspectief kunnen bieden. U had het wellicht nooit gedacht, maar het Vlaams Blok van Karel Dillen zag dat dertig jaar geleden als de enige manier om massa-immigratie tegen te gaan. Gemakkelijk en pijnloos zal het niet gaan, we zullen mogelijk een ferm stuk welvaart inboeten. Maar het is nu al wel vijf over twaalf.

(1) Met defensieminister Steven Vandeput, Professor Frans Osinga, Nederlandse Defensie Academie, Pierre Therie, kolonel SBH o.r., Professor Internationale Politiek Tom Sauer (UA), Generaal-majoor Vlieger o.r. Karel Vervoort; Gerard De Beuckelaer gewezen senior vice-president BASF en docent MIT (Cambridge) en Guido Naets, ANV-voorzitter.

Foto: (c) Reporters

Karel Vervoort

Meer geld voor het leger? Ben je gek?