De stad Mechelen gaat fuseren met de veel kleinere plattelandsgemeente Boortmeerbeek. Met veel poeha werd het project, voorzien voor 2025, voorgesteld door Bart Somers, titelvoerend burgemeester van Mechelen, en zijn collega Karin Derua van Boortmeerbeek. Beiden niet toevallig (zie verder) behorend tot Open-VLD.

In die persconferentie valt ook de aanwezigheid op van Kristof Calvo (Groen), waarvan sommigen denken dat hij naar Nederland is uitgeweken. Maar neen: Kristof is eerste schepen en fractieleider in de stad van de maneblussers, en een van de stuwende krachten achter de fusie. Het blauwgroene stadsbestuur heeft zich evenwel wat mispakt aangaande de bereidwilligheid van de bewoners zelf: de reacties in het landelijke Boortmeerbeek variëren van hilariteit, scepticisme, tot ronduit verbijstering.

Demografische shift

‘We willen geen stadsparking’ worden, is de teneur. Dat is de reden waarom andere buurgemeenten zoals Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden en Zemst eerder al hadden bedankt voor de eer. Vlaanderen wordt nog altijd geteisterd door lintbebouwing, waardoor kernen verwateren en het landelijk karakter teloor gaat. Het inlijven door een centrumstad van dit soort gemeenten is urbanistisch een hellend vlak, en leidt tot mega-agglomeraties waar dan ook de bouwpromotoren beter van worden.

Zelfs in Mechelen fronsen politici de wenkbrauwen, behalve natuurlijk in de door Bart Somers gecontroleerde cenakels. Qua openbare diensten (o.a. politie- en brandweerzone, afvalophaling) is er tussen beide geen enkele link, ze behoren zelfs tot een verschillende provincie (Mechelen behoort tot Antwerpen, Boortmeerbeek ligt in Vlaams-Brabant), en vooral: dit gaat om zeer verschillende sociale weefsels. Namelijk een stedelijk weefsel met veel allochtone bewoners, en een ruraal met sterk autochtone inslag.

Gezien de blauwgroene signatuur van de operatie mag je veronderstellen dat het motief van een demografische shift heeft meegespeeld: het oogmerk is een verstedelijking en multiculturalisatie, die de landelijke gemeente binnen één grote cluster onder de hoede moet brengen van een ‘progressief’ bestuur, waar vooral de Open-VLD de plak zal zwaaien. Fusies zijn altijd politieke operaties geweest (de oude CVP begon er ooit mee), om de kieskaarten te hertekenen in het voordeel van de regerende partijen.

Zelfbediening

Daarbij zullen ook een districtsraad en een districtscollege, troostprijs voor het verdwijnen van een echt gemeentebestuur, vele postjes opleveren, allemaal door de gemeenschap te betalen. Bart Somers, titelvoerend burgemeester van Mechelen én Vlaams minister van binnenlands bestuur, stelt het voor als een win-win-situatie. Dat zal wel.

Financieel is het vooral een fusie tussen de Vlaamse stad met de grootste schuld en een kleine gemeente die bijna schuldenvrij is. Het woord melkkoe is al gevallen. Mechelen is effectief Vlaams koploper inzake schuld per inwoner (3.017,61 euro). In totaal gaat het om zo’n 300 miljoen. Daarna volgen nog drie centrumsteden, Oostende, Gent en Kortrijk, ook alle met een blauwe burgemeester. De tijd dat liberalen voor goed rentmeesterschap stonden, is al lang voorbij. Op de poef leven is de boodschap, om prestigieuze projecten te realiseren die de ogen uitsteken. Waarna de Vlaamse overheid de schulden mag overnemen.

Het gemak waarmee beleidsniveaus, dankzij de cumul, door elkaar gehaspeld worden, staat op het randje van corruptie. Onlangs besliste Bart Somers, in zijn hoedanigheid van Vlaams minister van binnenlands bestuur, om steden die door fusie meer dan 100.000 inwoners tellen, te belonen met 50 miljoen euro schuldvermindering. Voorheen waren dat er maar 20 miljoen. Een frappant geval van zelfbediening en belangenvermenging: de minister strooit met geld voor de burgemeester. De hogere wedde, verbonden aan een groter inwonersaantal, is ook mooi meegenomen.

Tel daarbij jaarlijks 10 miljoen euro meer vanuit het Gemeentefonds, en u begrijpt dat vooral de belastingbetaler zal opdraaien voor de expansie van Groot-Mechelen. Eerder paste Antwerps burgemeester Bart De Wever de truc ook al toe door de gemeente Borsbeek in te lijven.

Paternalisme

Ondertussen heeft het gemeentepersoneel van Boortmeerbeek een absolute zwijgplicht opgelegd gekregen aangaande de fusie. Er is blijkbaar ondertussen een aanbod van buurgemeente Zemst geweest om samen te gaan, ook gelegen in Vlaams-Brabant, doch halt, daar zitten geen liberalen in het bestuur…

De clou, is, hoe dan ook, dat bij dit soort operaties op geen enkel moment de mening van de inwoners wordt gevraagd. Voor iemand als Bart Somers, die voortdurend toetert over democratie en inspraak, is dat opmerkelijk. De fusie werd in de coulissen bedisseld, onder de waterlijn, tussen twee blauwe burgemeesters, allicht in de betere eetgelegenheden. In Mechelen zijn ook de Groenen daarbij betrokken, in Boortmeerbeek regeert de N-VA mee. Vooral van deze laatste partij zou men meer lokaal engagement mogen verwachten en verzet tegen Somers’ megalomane plannen.

Dit democratisch deficit komt zelfs binnen diens eigen partij aan de oppervlakte. ‘Ik ben al meer dan 40 jaar bestuurslid van de Open VLD in Boortmeerbeek en ik wist nergens van, ik ben echt kwaad!’ foetert een blauwe dame, die haar lidkaart in twee knipt.

Burgerdemocratie

Ondertussen viert het politieke paternalisme hoogtij, en houdt men het bij de laconieke mededeling dat ‘de mensen er beter van zullen worden’. Ook al zal de personenbelasting voor de inwoners van Boortmeerbeek flink stijgen. Op VRT NWS herleidt Ivan De Vadder heel de zaak tot een conflict tussen ‘ratio versus emotie’, alsof politici de ratio in pacht hebben en de burgers door emotie worden verteerd. Lees: de gewone man en vrouw snappen er niet veel van, en hebben nu eenmaal altijd schrik voor verandering. Ze zullen wel bijdraaien als ‘de ratio’ de overhand neemt, en ze ontwaken in een nieuw-stedelijk paradijs. Dat is bijna een cultuurmarxistische lezing: de overheid weet wat goed is voor u. ‘Analist’ De Vadder wil goede maatjes blijven met bestuurspolitici, en vertolkt een soort regimeversie.

Maar de ‘emoties’ van de inwoners zijn terecht, men voelt zich gepasseerd, genaaid, en dat is niet zomaar een opwelling van bekrompen conservatisme, zoals het gesuggereerd wordt. Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat een ingrijpende beslissing, over de annexatie van een plattelandsgemeente door een stad, zou uitgevoerd worden zonder volksraadpleging. Dit is niet zomaar een administratieve formaliteit maar iets met een ruimtelijke, demografische en mentale impact. De eis voor een bindend referendum is helemaal gewettigd. Maar dat zal Somers niet laten gebeuren: zijn ‘ratio’ is wet.

Het geheel ruikt naar centralistisch dirigisme en méér beslag op overheidsmiddelen, alles waar liberalen niét voor horen te staan. Als dit het soort bestuur is dat de Vlaamse overheid wil uitdragen, moet men niet verbaasd zijn dat het door weinigen nog ernstig genomen wordt. Afwachten hoe sterk het protest van de inwoners zich doorzet. Dit verhaal overtreft de lokale draagwijdte en is wel degelijk een testcase voor de burgerdemocratie.

Karin Derua

Boortmeerbeek moet en zal Mechels/Antwerps worden