Het regent berichten in de media die ons de indruk geven dat het rijk van de klimaat- en energievrijheid met wind en zon nakend is. Tien jaar na hun startperiode zitten beide technologieën in het lineair stijgende gedeelte van de te verwachten sigmavormige groeicurve. Ze hebben dus nog groeipotentieel (zie het Global Status Report van Renewables 2021). In de media krijgen ze veel krediet want er zijn gouden zaken te doen. Maar de resultaten zijn niet zichtbaar waar je ze als burger verwacht. Niet in de energiefactuur, en niet in de afname van het gebruik van fossiele brandstoffen.

Staat u ons toe even stil te staan bij deze evoluties.

Weerbarstige realiteit

‘Duurzame bronnen genereren de helft van de Chinese elektriciteitsproductie’, schreef Business AM recent, met een suggestieve foto van potente zonnepanelen boven het artikel. China leidt de zonnepanelendans, dus in dat land verwacht je resultaat. En resultaat drukt zich uit in cijfers. Volgens data-expertisebedrijf Bloomberg bestond de Chinese elektriciteitsmix in 2021 voor 2,2% uit zon en voor 7% uit wind. Maar in de totale ‘energiemix’ van het land zijn de waarden voor zon en wind van de grootteorde van de grootteorde van 1%! De hoera-mededeling slaat dus nergens op. China heeft meer dan honderd kerncentrales erbij tegen 2030, en de rest van Azië (vooral India) volgt. Zo groot is het vertrouwen in hun zonnepanelen dus ook weer niet!

Nieuwswebstek Business AM meldt op 2 december 2021: ‘Hernieuwbare energie volgend jaar groter dan fossiele en nucleaire brandstoffen samen.’ Ze citeren zowaar een rapport van het Internationaal Energie Agentschap, IEA. Een hoera-mededeling die zelfs een leek de wenkbrauwen moet doen fronsen, want het wereldwijde statistiekportaal Our World in Data meldt: 89% is fossiel plus nucleair, 2,2% wind en 1,1% zon. Dat vermelde IEA-agentschap schrijft letterlijk enkel dat de groei van zonnepanelen en windturbines groter is dan ooit tevoren. Die groei, dat is niet de grootte.

Hoera-berichten over elektrificering

Het tijdschrift Auto55 meldt eerlijk dat de media overstelpt worden met hoeraberichten van het type ‘geëlektrificeerde auto’s hebben een historische doorbraak gerealiseerd en bereiken voor het eerst een niveau dat vergelijkbaar is met dat van dieselwagens.’ Auto55 merkt terecht op dat zowat alles wat een of ander Li-ion-batterijtje in zijn auto heeft zitten, als ‘geëlektrificeerd’ wordt geklasseerd. Volgens informatieplatform eGear maken volledig elektrische personenwagens slechts 0,69% van ons wagenpark uit!

De CEO Karl McGoldrick van het bedrijf LionVolt denkt dat de verbeterde batterijen van zijn bedrijf ook in vrachtvervoer en in vliegtuigtransport toepasbaar zullen zijn. Als elektrochemicus heb ik alle respect voor LionVolt, maar je moet realistisch blijven. Lijnvluchten en zwaar goederentransport zit te onrealistisch ver boven het ontwikkelingspotentieel van batterijen.

Zonne-energieopbrengst in woestijn

Anderzijds is het vrij stil in de media rond de zonne-energieopwekking in zonovergoten Afrika. In Marokko staan de grootste op zonnespiegels gebaseerde installaties ter wereld. De Marokkaanse Noor-installatie levert nog stroom, maar verbruikt gigantisch veel water. Ze maakt alleen extra woestijn bij. De installatie is een financiële flop voor Marokko. Een analoge installatie benoorden Las Vegas, Crescent Dunes, startte in 2015, en stopte in 2019 met een stevig ‘Chapter 14’-bankroet.

Het goede nieuws is dat zonnepanelen goedkoper zijn dan zonnespiegels. In de Sahara heb je genoeg aan 1000 km² zonnepanelen (31,6×31,6 km) om energie op te wekken teneinde Europa van elektriciteit te voorzien. Maar over Afrikaanse wind- en zonneprojecten zijn de hoera-berichten verdacht schaars, wat erop wijst dat investeringen in deze projecten om technologische en/of geopolitieke redenen niet meteen aantrekkelijk zijn. Of toch?

Oman, ook in de zonnige woestijnzone gelegen, biedt mogelijkheden. Waterstofproductie (H₂) via omzetting van water tot waterstof en zuurstof, met elektriciteit afkomstig van zonnepanelen, bijvoorbeeld. ‘Groene waterstof’, dus. Ja, we hadden dus een belangrijke afvaardiging (koningshuis, minister van Energie…) nodig voor het waterstofproject in samenwerking met Oman.

Weinig vooruitgang

Maar het toepassingsgebied voor de burger (huisverwarming, elektriciteit, vervoer) moet niet te optimistisch voorgesteld worden. Een brandstofcelbatterij met waterstof voor een auto, bijvoorbeeld, heeft platina nodig. En platina is duurder dan goud. Waterstof is wel een belangrijk beginproduct voor de chemische industrie, vooral om ammoniak en methanol te produceren. Het eerste is een vertrekpunt voor kunstmest, het tweede voor polymeren. En hier zit Antwerpen middenin een van de belangrijkste chemieregio’s ter wereld, met grote Vlaamse werkgelegenheid. Ook de metallurgie kan waterstof gebruiken. En het groene goud kan naar Zeebrugge verscheept worden. Een interessante piste dus, met eerder industriële impact.

Dus in vergelijking met de nucleaire energietransitie van eind vorige eeuw boeken we geen vooruitgang op het gebied van elektriciteitsprijs of comfort voor de burger. Ook de mondiale CO₂-uitstoot versnelt omdat energie uit zon en wind, ondanks haar groot commercieel succes, energie uit fossiele bronnen niet doet afnemen (zie de wereldenergiemix). Daarvoor is de vraag naar energie te groot en fossiele brandstof te succesvol. Het bnp (en het inkomen) stijgt — we krijgen meer materiële zaken, dus we hebben meer energie nodig.

De factoren populatie en techniek

En de populatiegrootte (de ‘p-factor’) neemt toe, ook in België. En laten dat nu net de twee belangrijkste factoren zijn die de hoeveelheid CO₂ doen stijgen en de biodiversiteit doen dalen. De ‘p-factor’ is voor Greenpeace, en dus voor Groen, een foute factor die is ingevoerd door ‘de witte man’. Dus zien ze die als een constante, maar dat is-ie niet. Zij rekenen op de ’t-factor’, technologie, om het tij te doen keren. Zoals boven beschreven is die t-impact voor wind en zon te gering.

De mondiale verschuivingen van het bnp (en het inkomen) zijn schitterend in één beeld gebracht door wijlen Hans Rosling. Er zijn vele websites aan gewijd, bijvoorbeeld in punt 5 van volgend verslag, de Rosling-grafieken. Hierin is duidelijk te zien dat China de westerse wereld (onder andere de EU en de VS) versneld aan het inhalen is qua bnp en inkomen per capita. Ook de rest van de wereld schuift mee aan tafel, en daarvan stijgt het aantal gestaag naar tien miljard zielen. Het is niet zo moeilijk om het inkomen en de bevolking te doen stijgen. Maar om tegelijkertijd de natuur en de biodiversiteit in stand te houden om zelf niet ten onder te gaan, is andere koek.

Karl McGoldrick

Ondanks gratis wind en zon: energiefactuur stijgt, CO2-toename versnelt