De NAVO Leaders Meeting in Londen markeert 70 jaar Trans-Atlantische samenwerking in defensie. Al die tijd slaagde de alliantie erin om de vrede en veiligheid van de democratieën van Europa en Noord-Amerika te verzekeren. De verjaardag zou een reden moeten zijn om te vieren, maar toch vindt de top plaats in een gespannen klimaat.

De discussies over de toekomst van de alliantie zijn misschien wel feller dan ooit te voren. Zowel over de organisatie zelf als over de te volgen strategische weg heerst onenigheid. De Amerikaanse president Donald Trump blijft hameren op de onderfinanciering van de West-Europese defensie en wil de focus van de NAVO deels verleggen naar China. Dat dreigt op een koude steen te vallen bij de trouwste bondgenoten van de VS in Europa, de Oost-Europese lidstaten, voor wie de focus van de alliantie resoluut moet blijven liggen op de Russische Beer.

Hersendood?

Als om de spanning nog te vergroten verklaarde de Franse president Macron onlangs de NAVO ‘hersendood’. Frankrijk wil daarom vol gaan voor een Europese defensiesamenwerking. Inderdaad kunnen er bij de huidige werking van de NAVO veel vragen gesteld worden. Denk maar aan het onvermogen om de internationale agressie van eigen leden (Turkije) te beteugelen. Daarenboven dreigt Europa gemarginaliseerd te geraken in een wereld die evolueert naar een Amerikaans-Chinees duopolie. Als we invloed willen behouden dan moet Europa méér zijn dan louter een economische macht. Maar hoe leuk en hoe rationeel het pro-Europese pleidooi van Frankrijk ook mag klinken, er zijn redenen te over om de vertrouwde trans-Atlantische as toch te behouden en zelfs nog te versterken.

Als we de balans van 70 jaar NAVO nuchter bekijken, is die ronduit positief. We kregen een solide defensie in ruil voor haalbare investeringen. Wat meer: de dominantie van de VS is wat Europa nodig had na Wereldoorlog II. Het vermeed discussies over het interne machtsevenwicht, die opnieuw kunnen oprispen eens Europa zich zou onttrekken aan de Amerikaanse militaire paraplu.

In Frankrijk blijven velen het terugdringen van Amerikaanse invloed bekijken als een politiek doel op zich, om zo de eigen invloed te vergroten. De scepsis daartegen in Europa blijft groot, bovenal in de oostelijke lidstaten.

Europese Defensie levensvatbaar?

Zal een Europese samenwerking wel volstaan om de Russische Beer in toom in te houden? Rusland heeft zijn lange-termijn-ambities om het Balticum opnieuw onder zijn invloedssfeer te brengen nooit opgegeven. De bereidheid van Macron om te praten met Moskou over een nieuw machtsevenwicht voedt daar slechts het wantrouwen. Oost-Europa zal nooit een Europese defensie steunen, als die ten koste gaat van de trans-Atlantische alliantie. Het Franse pleidooi voor meer Europese samenwerking brengt dus, ironisch genoeg, vooral de interne verdeeldheid van Europa aan het licht.

Voor ons blijft de NAVO onvervangbaar als hoeksteen van het Europese veiligheidsbeleid. Een apart Europees veiligheidskader uitbouwen heeft voor ons wel degelijk een meerwaarde, maar dat moet steeds ontwikkeld worden in samenwerking met de Amerikanen. De NAVO is daartoe uitstekend geschikt als kader, want het heeft jarenlange expertise in interoperabiliteit en gedeelde defensieprojecten. Een werkbaar alternatief bestaat vooralsnog niet.

Toekomstige uitdagingen

De bedreigingen voor onze veiligheid zijn reëel. Bovenop de conventionele oorlogsdreiging die nog steeds vooral van Rusland uitgaat, ontwikkelt zich het gevaar van cyberoorlog en van militair-industriële spionage vanuit China. Een andere kwestie die onmiddellijke en vereende aandacht verdient is de relatie met Turkije. Die staat op springen na de Turkse agressie in buurland Syrië en vooral na de deloyale aankoop door Ankara van Russische S-300 luchtafweerraketten, waardoor Rusland mogelijks vitale informatie kan verwerven over de gevechtscapaciteit van NAVO-toestellen.

In deze zorgwekkende geopolitieke context hebben we meer dan ooit een hechte en versterkte NAVO nodig. De alliantie heeft bewezen wat het kan – en zal, mits voldoende investeringen, er garant voor staan dat onze veiligheid ook in de eenentwintigste eeuw robuust blijft. Maar laat ons tenslotte de allerbelangrijkste motivatie voor het behoud van de trans-Atlantische samenwerking nooit vergeten. De NAVO is er niet louter gekomen om praktische redenen. Nee, de NAVO is een natuurlijke politieke alliantie, die gesmeed is door gedeelde waarden, namelijk de westerse cultuur met zijn nadruk op individuele vrijheid en liberale democratie. Dat is het onuitgesproken cement van de alliantie. Voor dat idee willen wij ons blijven inzetten.

In consulendo liber.

Karolien Grosemans

We hebben een sterke NAVO nodig