Journalist Jens De Rycke drukte tijdens de boekvoorstelling zijn oprechte zorgen uit voor de zoveelste etnische zuiveringen met Armeniërs als slachtoffer. Volgens De Rycke is de Griekse tragedie van elke Armeniër dat elke generatie minstens één oorlog meemaakte.

Vrijdagavond 28 april stelde Doorbraak het boek De vergeten oorlog door Jens De Rycke voor aan het publiek. In een afgeladen vol auditorium van het ADVN, een archief voor nationale bewegingen, sprak Dominique Potters als voorzitter van de VOS Vlaamse Vredesvereniging vzw met de auteur over het boek. Jens De Rycke schreef een journalistiek reisverhaal over de vergeten oorlog in de Armeense enclave Nagorno-Karabach (in het Armeens heet het rompstaatje Artsach). De recensie van het boek kan u elders op Doorbraak lezen. In een korte introductie wees een stafmedewerker van VOS, dat in 1917 ontstond in de schoot van de Frontbeweging, op een markant citaat dat in het blad van de Vlaamse oudstrijders verscheen op 25 april 1920:

‘DE ARMENIËRS IN OPSTAND

De Armeniaansche bevolking der streek van Karabach is in opstand gekomen tegen de Tartaarsche regeering. Na hevige gevechten hedden de Armeniërs de Tartaarsche streek overmeesterd, verschillende steden genomen en de regimenten van Azerbeidzjan gevangen genomen. De gouverneur van Sansa en Karabach werd gevangen genomen. ’t Is dien Turkschgezinde die de Armeniaansche slachtingen van Juni laatst veroorzaakte.’

Overvolle zaal

Kaspar Karampetian, voorzitter van de Europees-Armeense Federatie voor Gerechtigheid en Democratie, richtte het woord aan de overvolle zaal. Hij wees erop dat 120.000 mensen gevangen zitten in een Azerbeidjaanse omsingeling. ‘Wat gebeurt op de rand van Europa herinnert ons aan de Armeense genocide van 1915’, aldus Karampetian. ‘Azerbeidjan veegt de Armeniërs uit Artsach en knijpt Armenië uit. Artsach was een democratie en het tegengestelde van het autocratische Azerbeidjan.’ Karampetian wees op de belangrijk rol van een boek zoals dat van De Rycke in het documenteren van de oorlogen.

In het vraaggesprek met Potters vertelde De Rycke dat hij in de loopgraven in Artsach plots moest denken aan de loopgraven in de Westhoek waar hij als scholier op bezoek ging. ‘Op drie uur vliegen is een oorlog. Dat besef bestaat niet eens in de veilige bubbel in West-Europa. Het is een ver-van-mijn-bedshow. Wat een verschil met Syrië, waar iedereen wel een idee had van de gruwelijkheden. Syrië kwam immers op tv. De oorlog in Nagorno-Karabach is onbekend en onbemind. 120.000 Armeniërs zitten afgesloten van de wereld.’

Veranderende situatie

De Rycke wees ook op de veranderende situatie. ‘Ik heb de Armeense premier geïnterviewd in een heel andere tijd. Sinds vorig jaar is er veel polarisatie. Armenië is een heel verdeelde maatschappij geworden. De vraag is wat de rol van de premier is. Momenteel is hij aan de macht. Hij heeft na de verloren oorlog en het nadelige vredesakkoord toch de democratische verkiezingen gewonnen. Los van Nagorno-Karabach zijn er ook in de republiek Armenië veel opflakkeringen van Azerbeidjaans militair geweld.’

Het grootste probleem volgens De Rycke is de onzekerheid over wat zal gebeuren als de Russische vredestroepen in 2025 verdwijnen. De vrees is dat snel een etnische zuivering zal volgen. ‘Het is belangrijk dat gebeurtenissen uit 1915 niet opnieuw plaatsvinden’ vertelde De Rycke.

Europese Unie

Op de vraag over de rol van de Europese Unie bleek De Rycke zeer uitgesproken. ‘Op dat vlak is Europa heel hypocriet. We positioneren ons als soft power. Ondertussen zoeken we naar gasvoorraden. Ursula von der Leyen is zelfs naar Bakoe (de hoofdstad van Azerbeidzjan) afgereisd. De EU moet dan wel duidelijk standpunten innemen en niet kiezen voor eigenbelang.’ De conclusie van De Rycke is dat in de geopolitiek men geen vrienden heeft, maar enkel belangen. ‘Ieder verlies voor Rusland is winst voor ons. De Verenigde Staten kiezen voor Turkije omwille van hun veel assertiever beleid in de Kaukasus.’ Nochtans ging het in het geval van Artsach over een prille democratie met liberale waarden.

Het verbaasde De Rycke ook niet dat op het moment dat Rusland in Oekraïne klappen kreeg in Kharkiv tegelijk de Azeri’s een offensief startten en de weg afsloten tussen Artsach en Armenië. De Russische vredestroepen bleken te zwak. ‘Als het vredesmandaat van de Russen afloopt in 2025 is mijn meest optimistische visie dat er een internationaal vredesmandaat komt. Mijn meest pessimistische visie is dat als de Russen vertrekken een etnische zuivering volgt.’ De Rycke vreest ook dat het niet zal ophouden bij Artsach. ‘Het zuiden van Armenië is ook een twistappel’. Azerbeidzjan en Turkije willen een corridor richting de Azerbeidjaanse enclave Nachitsjevan. Iran is tegen grenswijzigingen.

Kaspar Karampetian

Als Russen vertrekken uit Nagorno-Karabach volgen mogelijk etnische zuiveringen