De nieuwste en vijfde film in de Indiana Jones franchise is ‘Indiana Jones and the Dial of Destiny’. Maar het is niet het grote kassucces dat ervan verwacht werd. Het bedrijf Lucasfilms Ltd. is sinds 2012 onderdeel van het Disney concern. En daar lijkt het schoentje te wringen.

Op vrijdag 4 augustus publiceerde de Duitse krant Die Welt een artikel waarvan de titel zich laat vertalen als ‘De prijs van wokeheid’. Volgens de auteur is het geen toeval dat de nieuwste Indiana Jones-film geen kassucces was. Het creatieve proces – verhaal, karakterisering, was namelijk ondergeschikt gemaakt aan de maatschappelijke opvattingen van de makers.

Indiana Jones en Star Wars

Indiana Jones werd bedacht door filmmaker George Lucas, ook verantwoordelijk voor Star Wars. In 2012 verkocht Lucas zijn filmbedrijf aan The Walt Disney Company. Hetzelfde bedrijf dat stripmaker Marvel overnam. Disney ontpopte zich het afgelopen decennium als uitgesproken woke.

Volgens Die Welt stonden de huidige Indiana Jones-film, ‘The Dial of Destiny’, en de na 2012 verschenen Star Wars-films in dienst van de ‘deconstructie van de oude witte man’. Indy, Luke Skywalker en Han Solo werden neergezet als zwakke schimmen van hun heldhaftige eerdere zelf. De aandacht verschoof naar de nieuwe vrouwelijke antagonisten.

De makers hadden nieuwe verhalen en nieuwe personages kunnen bedenken om hun opvattingen te etaleren. Maar ze verkozen bestaande saga’s, al dan niet vanwege het brede publiek. Keerzijde: oorspronkelijke fans haakten af. En daar kwamen weinig nieuwe voor in de plaats. Politieke correctheid is slecht voor de portemonnee.

Barbie

De stelling van de Duitse journalist wordt ogenschijnlijk onderuitgehaald door het huidige succes van de Barbie-film. Menig commentator ziet die als een feministische triomf: een film over een zelfstandige vrouw, geregisseerd door een vrouw, die wereldwijd al meer dan een miljard dollar opbracht. Inclusief vrouwelijke zwarte president.

Alleen: Barbie is geen iconisch filmpersonage zoals Indiana Jones of Luke Skywalker. Er zijn weliswaar ooit Barbie-animatiefilms voor kinderen gemaakt, maar met veel minder impact, zodat de makers het personage Barbie in de nieuwe film konden invullen zoals ze wilden. Doe je hetzelfde met de grote en geliefde filmhelden van Disney en Lucasfilms, dan voelen de oorspronkelijke fans zich in de steek gelaten. Het is hùn held niet meer.

Walt Disney was conservatief

Dat uitgerekend The Walt Disney Company het afgelopen decennium voluit inzette op diversiteit en inclusie, hoe goed en idealistisch ook bedoeld, is eigenlijk ironisch en wrang. Ironisch, want linkse activisten hebben Walt Disney (1901-1966) lange tijd beschuldigd van racisme, antisemitisme, uitbuiting en verheerlijking van kapitalisme en (het Amerikaanse) imperialisme. Wrang, omdat Walt zelf juist conservatief was.

Walt Disney groeide op in een arm arbeidersgezin. Toch kreeg hij succes met een zelf gecreëerde stiel: het maken van tekenfilms. Door hard werken werd hij van krantenjongen miljonair. Hij twijfelde niet aan het Amerikaanse economische systeem. Vanaf 1940 steunde hij de Republikeinen.

Disney zag zichzelf als goed werkgever: zijn toptekenaars legde hij in de watten. Andere werknemers kregen minder betaald. In 1941 leidde dat tot een staking bij zijn bedrijf. Een van zijn beste tekenaars, Art Babbitt (1907-1992, ontwerper van Goofy) steunde de stakers. Disney ervaarde dat als een persoonlijk affront. Hij gaf uiteindelijk toe, maar ontsloeg later alle ‘verraders’. Hij raakte ervan overtuigd dat communisten Hollywood geïnfiltreerd hadden.

Geen seks

Disney vernieuwde het tekenfilmgenre en was altijd op zoek naar nieuwe creatieve uitdagingen. Maar controversiële onderwerpen als politiek, religie en seks liet hij achterwege. Dat kon kijkers kosten.

Donald Duck werd succesvoller als stripfiguur dan als tekenfilmfiguur dankzij Carl Barks (1901-2000), bedenker van Duckstad en van personages als Guus geluk, Willie Wortel en oom Dagobert. Toch had zijn stripmakerschap van korte duur kunnen zijn. In een van zijn eerste verhalen gaf hij Donald een enigszins wulpse vakantieliefde. Steen des aanstoots: de eend leek borsten te hebben. Disney liet verstaan dat het niet voor herhaling vatbaar was.

U begrijpt waarom Minnie Mouse en Katrien Duck nooit borsten kregen. U kunt raden wat hij gevonden had van de manier waarop Wiske en tante Sidonia nu worden getekend. De inmiddels beruchte lesbische kus in de Buzz Lightyear-film? Of die keer, enkele jaren geleden, dat in het Nederlandse weekblad Donald Duck een gezin twee moeders had? Disney zou het niet hebben toegelaten.

Paradox

Disney was een behoudende man die vooruitstrevend was in zijn werk. The Walt Disney Company huldigde het afgelopen anderhalf decennium progressief-correcte opvattingen, maar kwam na ‘Frozen’ (2013) enkel met speelfilmversies van klassieke tekenfilms. Het bedrijf dat zijn naam draagt, huldigt niet langer zijn opvattingen.

Komt daar verandering in? Volgens Die Welt rollen er koppen bij Disney vanwege uitblijvende successen: de ‘diversity managers’ zijn ontslagen. Ook de positie van Kathleen Kennedy, hoofd van Lucasfilms en verantwoordelijk voor de ‘verwoking’ van Star Wars, is aan het wankelen.

Kathleen Kennedy

Ook Indiana Jones ontdekt: ‘go woke, go broke’