Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) behaalde in september bij verkiezingen in drie Oost-Duitse deelstaten telkens meer dan 10 procent. In recente enquêtes schaart de partij op nationaal vlak nog maar 6 procent van de mensen achter zich. Is de partij een krakende wagen?

De 55-jarige Sahra Wagenknecht, naar wie de partij is genoemd, is al meer dan dertig jaar politiek actief. Ze was een van de boegbeelden van de uiterst linkse Die Linke tot ze begin van dit jaar besloot op eigen benen te gaan staan. Onvrede met de ‘lifestyle-linksen’ die de opvolgster van de SED, de vroegere staatspartij van de DDR, zouden bevolken, gaf daarbij de doorslag. Wagenknecht is ‘flinks’ als het op migratie en nationale identiteit aankomt. Binnen Die Linke werden die standpunten niet bepaald gesmaakt.

Moeilijk verteerbaar

Dankzij haar bovenregionale bekendheid en haar ferme opstelling wist Wagenknecht voor haar BSW bij de Europese parlementsverkiezingen in juni 6,2 procent en in de Oost-Duitse deelstaten Brandenburg, Saksen en Thüringen respectievelijk 13,5 procent, 11,8 procent en 15,8 procent in de wacht te slepen. Aangezien de Alternative für Deutschland (AfD) ondanks een ijzersterk resultaat van gemiddeld 30 procent in deze deelstaten stootte op de ‘Brandmauer’ – de Duitse versie van het cordon sanitaire – en Groenen en liberalen uitermate zwak scoorden, kwam BSW in beeld als mogelijke coalitiepartner.

Rond Wagenknecht hangt een sfeertje van links-populisme, van antikapitalisme en vooral van toegeeflijkheid tegenover Moskou

Dat was niet gemakkelijk verteerbaar voor de SPD en de CDU: rond Wagenknecht hangt een sfeertje van links-populisme, van antikapitalisme en vooral van toegeeflijkheid tegenover Moskou. En het klopt dat ze van haar pleidooi voor vredesonderhandelingen met Rusland haar handelsmerk heeft gemaakt. CDU- en SPD-nationaal zijn daarmee niet zo opgezet, maar vele Oost-Duitsers kanten zich wel tegen verdere oorlogvoering. Ook dat is een reden waarom, naast het kritische migratiestandpunt van Wagenknecht, zovelen onder hen voor BSW (en AfD) hebben gestemd.

Braambescoalitie

Om zonder AfD en Die Linke te kunnen regeren moesten CDU en SPD wel hun voelhorens uitsteken naar BSW. In Thüringen is het sluiten van een coalitieakkoord tussen CDU, SPD en BSW onder de titel ‘Mut zur Verantwortung’ na weken moeizame onderhandelingen uiteindelijk gelukt.

Zelf noemen de drie partijen het een ‘regeerakkoord’ om hun wil tot verantwoordelijkheid extra te onderstrepen. De zogenaamde ‘Brombeer-Koalition’ verwijst naar de kleuren die een braambes tijdens haar rijpingsproces ondergaat, namelijk zwart voor de CDU, rood voor de SPD en paars voor het BSW. Er is immers geen enkele vlag van een land die de drie partijkleuren omvat.

Samen hebben de partijen van de braambescoalitie 44 van de 88 zetels in de ‘Landtag’, het deelstaatparlement van Thüringen. Geen enkele zetel op overschot dus, en dan moeten de drie partijbesturen het ‘regeerakkoord’ nog goedkeuren.

Raketten

Sahra Wagenknecht heeft lange tijd dwarsgelegen. Waarom? Tijdens de coalitieonderhandelingen had Katja Wolf, de regionale covoorzitter van BSW, een ‘Friedensformel’, een vredesformule, verdedigd die de nationale voorzitter ontoereikend vond.

De formule luidt als volgt: ‘We erkennen ook dat vele mensen in Thüringen de geplande stationering van middellangeafstandsraketten en hypersonische raketten respectievelijk kritisch zien en afwijzen.’ Wagenknecht en Wolf leverden zware verbale gevechten met elkaar en een coalitieakkoord met CDU en SPD dreigde daardoor te mislukken.

Uiteindelijk bond Wagenknecht in. De in haar ogen zwakke vredesformule blijft weliswaar onveranderd staan in de preambule, maar wordt op voorstel van Mario Voigt (CDU), de gedesigneerde minister-president, aangescherpt in de paragraaf over Europa: ‘Wij staan kritisch tegenover een stationering en het gebruik van de raketten zonder Duitse inspraak.’

Gekibbel

Dat is niet de enige reden waarom Wagenknecht toegegeven heeft. Behalve het feit dat ze persoonlijk enkele andere eisen heeft kunnen doordrukken in het coalitieakkoord, zoals een ‘verbod op gendertaal’ en amnestie voor mensen die tegen de coronamaatregelen hadden gezondigd, was er natuurlijk ook nog de nationale regeringscrisis.

Op 23 februari 2025 vinden er vervroegde verkiezingen plaats voor de Bondsdag, het federale parlement. Een aanslepend gekibbel tussen de BSW-top (Sahra Wagenknecht) en de regionale partijleiding in Thüringen (Katja Wolf) zou niet goed overgekomen zijn bij de kiezer. Recente nationale enquêtes hadden daar trouwens al een voorproefje van gegeven.

Wagenknecht moest dringend met een succes kunnen uitpakken. In Thüringen lijkt dat alsnog te lukken

De Wagenknechtpartij, die op federaal niveau ongeveer 8 à 9 procent behaalde, was als gevolg van de interne machtsstrijd met twee tot drie procentpunten gezakt in de gunst van de ondervraagden en naderde zo de kiesdrempel van 5 procent. En zo begon de wagen van het BSW dus te kraken.

Wagenknecht moest dringend met een succes kunnen uitpakken. In Thüringen lijkt dat alsnog te lukken. In Brandenburg begint er ook schot in de zaak te komen tussen SPD en BSW, maar in Saksen heeft BSW de onderhandelingen met CDU en SPD opgeblazen omdat deze partijen de ‘angsten van de mensen’ voor de oorlog in Oekraïne niet ernstig zouden nemen.

Katja Wolf

Krakende Wagenknecht

Kathrin Mahler Walther: ‘De SPD in Brandenburg chanteerde de kiezer’