‘Mes gaat in de veestapel’ stond op donderdag 12 september op de voorpagina van het dagblad De Telegraaf. De huidige regering wil net als de vorige de mestcrisis verhelpen door het aantal koeien te verminderen. Alleen: de huidige minister van Landbouw, Femke Wiersma, is lid van landbouw- en regiopartij BoerBurgerBeweging (BBB). De partij die zich altijd verzette tegen een gedwongen krimp van de veehouderij.

De Telegraaf had inzage in de plannen die de minister vertrouwelijk zou bespreken met de boerensector. De boeren moesten voorbereid worden, voordat een dag later de regering-Schoof het regeerprogramma bekend zou maken. Bij het aantreden, begin juli, had de coalitie nog enkel een hoofdlijnenakkoord. In de zomer werd gewerkt aan de uitwerking daarvan. Feitelijk wordt komende week het werkelijke beleid gepresenteerd.

Beschermer van boeren

In juni 2022 kondigde de vorige regering aan dat de veestapel moest krimpen. Er werd te veel stikstof uitgestoten en daarvoor werden vooral de veehouders verantwoordelijk gehouden.

Een jaar eerder werd BBB voor het eerst in de Tweede Kamer verkozen, met één zetel. BBB-Kamerlid Caroline van der Plas deed het goed in de media. De voornemens van de regering gaven de jonge partij de kans zich te profileren.

In maart 2023 werd BBB bij de Provinciale Statenverkiezingen de grootste partij in alle twaalf provincies en daarmee de grootste partij in de Eerste Kamer. Het electorale herstel van Geert Wilders’ PVV en het besluit van Pieter Omtzigt om met een eigen partij, NSC, deel te nemen beperkten verdere groei. Toch won BBB afgelopen november zes zetels en werd zij de vierde partij in de huidige regering.

Ingrijpende maatregelen

Een week eerder had minister Femke Wiersma nog aangekondigd het eerdere stikstofbeleid af te schaffen. Mede daarom verbaast het dat ze op een ander dossier het eerdere beleid niet alleen voortzet, maar ook aanscherpt.

84 procent van de mest wordt geproduceerd door koeien, 11 procent door varkens en 5 procent door pluimvee en andere dieren. Het vorige kabinet wilde enkel de melkveesector inkrimpen. In de gelekte plannen worden ook varkens- en pluimveehouders geviseerd.

Verontwaardiging alom, want die sectoren hadden de afgelopen twintig jaar hun mestproblemen al aangepakt

Verontwaardiging alom, want die sectoren hadden de afgelopen twintig jaar hun mestproblemen al aangepakt. Zo drogen pluimveehouders tegenwoordig hun mest. De droge kippenmest veroorzaakt geen vervuiling en wordt uitgevoerd als meststof voor land- en tuinbouwbedrijven.

Daarnaast blijft het ‘afromen’ van de dierrechten van kracht: wanneer een boerenbedrijf wordt verkocht aan iemand buiten de familie, mag de nieuwe eigenaar minder dieren houden. Eerst was dat nog 10 procent, in de nieuwe plannen gaat het over 30 procent.

Verontwaardiging

Varkens- en pluimveehouders waren ontstemd dat ze, ondanks de genomen maatregelen, moeten opdraaien voor de mestproductie van de melkveehouders. In duidingsprogramma Een Vandaag wees Katrien Termeer, hoogleraar aan de Wageningen Universiteit, erop dat de agrarische sector vooral last heeft van telkens wisselend beleid door opeenvolgende regeringen. Het stak belangenorganisaties van boeren dat ze afgelopen zomer ontvangen werden door de minister, maar dat die vervolgens niets daarmee doet.

Het zat de boeren dwars dat uitgerekend een BBB-minister hardere maatregelen leek te nemen dan eerder. Als BBB al niet voor hen opkomt, welke partij wel?

Fractievoorzitter en partijleider Van der Plas probeerde de schade te beperken door donderdagmiddag de pers te ontvangen

Fractievoorzitter en partijleider Caroline van der Plas probeerde de schade te beperken door donderdagmiddag de pers te ontvangen. Zij sprak zich vooral uit tegen de gedwongen uitkoop van boeren. In dat geval zou zij stoppen als Kamerlid.

Breekt BBB?

Donderdag werd druk gespeculeerd in de Nederlandse media. Communicatiefout van een nog onervaren minister, die nog maar twee maanden benoemd is? Proefballonnetje, terwijl de uiteindelijke kabinetsplannen meevallen? Of concludeerde Wiersma in de zomermaanden, na de gesprekken met haar voorgangers, ambtenaren en EU-functionarissen, dat er niet aan ingrijpen te ontkomen valt?

Wiersma stond in 2021 op de tweede plaats van de kandidatenlijst. BBB haalde geen tweede zetel, dus werd Wiersma fractiemedewerker. In 2023 werd ze gedeputeerde in Friesland. Eerder was ze beleidsadviseur bij de Nederlandse Melkveehouders Vakbond. Was er sprake van miscommunicatie tussen haar en partijleider Van der Plas of stond BBB met de rug tegen de muur?

In twee dagen tijd leken evenzoveel regeringspartijen zichzelf op te blazen

Donderdag leek BBB te zwichten en daarmee een belangrijke verkiezingsbelofte te breken, en een dag eerder ging NSC-leider Omtzigt met ziekteverlof. In twee dagen tijd leken evenveel regeringspartijen zichzelf op te blazen.

Mestcrisis

In het regeerprogramma, dat gisteren werd bekendgemaakt, werd de landbouwsector welwillend bejegend. Geen gedwongen krimp van de veestapel of gedwongen onteigening om stikstofreductie of andere milieudoelen te bereiken. De ‘kalenderlandbouw’ (vaste data voor zaaien en oogsten) moet worden afgeschaft. Veel wordt verwacht van innovatie.

Eén uitzondering: de mestcrisis moet op korte termijn worden opgelost. Alsof de minister in dit dossier toegeeft, om de agrarische sector als geheel wel te kunnen helpen.

Katrien Termeer

Minister Femke Wiersma (BBB) wil veestapel inkrimpen