Schreeuwerige koppen waren jarenlang een kenmerk van de riooljournalistiek. ‘Für Geld lassen sie sich lieben,’ las ik ooit als heel prille puber in een schandaalkrant. Ik kon net voldoende Duits om te zien dat de rest van het stuk de hoge verwachtingen niet inloste die de titel had opgeroepen. Maar nu is de schreeuwerige kop stevig ingeburgerd in de mainstream media. Het weekblad Knack geeft daar wekelijks voorbeelden van.

‘Uitgesloten’

Dat die koppen schreeuwerig zijn, is eigenlijk nog het minste. Nemen we drie voorbeelden uit het laatste Knack-nummer waarin een groot stuk staat over de hoofddoek in het onderwijs.

- De tol van de hoofddoek. ‘Sommige opleidingen zijn bij voorbaat uitgesloten’
- ‘Leerkrachten met een hoofddoek zijn de perfecte rolmodellen voor onze leerlingen’ (Christine Hannes)
- 97 procent van de moslima’s voelt zich onzeker zonder hoofddoek.

De eerste van die koppen is fout omdat hij op een grove overdrijving berust. Hij suggereert dat moslima’s van bepaalde opleidingen worden uitgesloten, terwijl het er hoogstens om gaat dat opleidingen worden afgeraden of vrijwillig worden vermeden als ze voorbereiden op een beroep waarin het dragen van een hoofddoek voor problemen zorgt.

Doelpubliek

De tweede kop (‘perfecte rolmodellen’) is een citaat dat uit een veel genuanceerdere context is gehaald. Het ergste is dat zo’n kop nodeloos polariserend is. Het is het soort kop dat ervoor zorgt dat alleen nog antiracisten van de harde soort Knack zullen willen lezen, waardoor Knack zich dan weer verplicht voelt om meer van dat soort koppen te plaatsen om zijn publiek te bedienen. Het oorspronkelijke opzet van Knack was beter: schrijven voor een publiek met een zekere opleidingsgraad (‘ik denk bij een Knack-lezer aan een leraar Duits’, zei Frans Verleyen), niet voor een publiek met een bepaalde politieke overtuiging.

De derde kop is het ergste. 97 procent van de moslima’s zou zich onzeker voelen zonder hoofddoek? Iedereen met ogen in zijn hoofd weet dat zoiets niet kán kloppen. Je ziet op straat overal groepen moslimmeisjes rondlopen, waarvan sommige wél, en ander géén hoofddoek dragen. Uit niets blijkt dat die laatste zich onzeker voelen. Die 97 procent, dat kan niet waar zijn!

Alternative truth

Mij doet zo’n absurde kop denken aan de vroegere Iraakse minister van Informatie – Comical Ali – die verklaarde dat de troepen van het regime standhielden, terwijl je op de achtergrond de Amerikaanse tanks hoorde; aan president Trump die beweerde dat op zijn inauguratie evenveel mensen aanwezig waren als op die van Obama, terwijl foto’s vanuit dezelfde hoek genomen het tegendeel bewezen; aan Poetin die beweerde geen oorlog te voeren tegen Oekraïne terwijl zijn tankcolonnes oprukten naar Kiev.

Het is alternative truth, een aperte leugen, die de cognitieve dissonantie voedt van degenen die er graag in geloven en het cynisme voedt van de sceptici. Beiden kunnen tot de conclusie komen dat de waarheid er niet toe doet, en dat je dan maar beter gelooft wat je graag gelooft.

Bachelorproef

Die 97 procent – waarom komt dat cijfer mij bekend voor? – is nog om een andere reden problematisch. Zoals zo vaak wordt in het artikel zelf slecht aangegeven wáár het cijfer vandaan komt. Knack schrijft: ‘Een paar jaar geleden bleek uit een enquête van Kawtar Bakir in het kader van haar bachelorproef sociaal werk aan Hogeschool Vives dat … ’97 procent van de moslima’s zich onzeker voelt zonder hoofddoek.’ Goed, dat cijfer komt dus van Kawtar Bakir. Maar hoe heeft Kawtar Bakir dat cijfer berekend.

Daarvoor zou je die bachelorproef erbij moeten halen. Gie Goris heeft dat voor mij gedaan en zijn bevindingen op Facebook geplaatst. ‘Het cijfer,’ schrijft Goris, ‘is gebaseerd op een enquête die door de studente verspreid werd via sociale media en die ingevuld werd door 105 meisjes … Het enige cijfer 97 dat in de scriptie voorkomt, staat in deze zin: “97,1% van de leerlingen voelt zich onzeker wanneer ze de hoofddoek afdoen op school.” Het gaat dus niet over moslima’s … maar over de meisjes die deelnemen én een hoofddoek dragen én die op school (moeten) afdoen. Dat die zich daar slecht bij voelen, is geen nieuws.’

Zoiets moest het zijn. Bedankt, Gie Goris!

Kawtar Bakir

De schreeuwerige koppen van Knack